1 Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei, “Gumazitam bulmakaun tam o sipsip tam okemegh a mɨsueghtɨ an aremegham, o anemadaghtɨ me a givezegham, eghtɨ ia a damightɨ, a 5plan bulmakaubar bulmakaun kam ikaragham, o a 4plan sipsipbar sipsipɨn kam ikaragham. 2-4 Kamaghɨn a deraghvɨra da ikarvagham. A ikarvaghamin bulmakauba o sipsipba puvatɨghtɨ, ia aneteghtɨ, gumazir igharazitam ingangarir gumazir kɨnimɨn mɨn a givezeghtɨ, ia dagɨar kaba inigh asɨzir an okemezir kam ikarvagham. Egh an okemezir bulmakau o donki o sipsip an dafarimɨn ikɨvɨra ikɨtɨ, a pumuningɨn ivezim uam a gisɨn aning inigh uan okɨmakɨam ikarvagham.

“Okɨmakɨar gumazim dɨmagarimɨn dɨpenimɨn tiar akamɨn aven mangɨsɨ damutɨ, dɨpenimɨn ghuavim an suiragh, a mɨsueghtɨ an aremegham, eghtɨ gumazir kam osɨmtɨziba puvatɨgham. An aruemɨn a mɨsueghɨva egh osɨmtɨzim ikiam.

5 “Gumazitam uan bulmakauba ateghtɨ da mangɨ an nguazim ko an wainɨn azenimɨn tintinibar daru damɨva, mɨtaghniamɨn ikiavkɨnigh gumazir igharazimɨn azenimɨn daghebar ameghtɨ, bulmakaubar ghuavim uan azenimɨn dagher aghuariba da ikarvagham. Egh uaghan wainɨn ovɨziba gumazir kam ikarvagh a danɨngam.* Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.

6 “Gumazitam uan dadam daboroghtɨ avim isi bar ekevegh mangɨ, mɨtaghniamɨn ikiavkɨnigh gumazir igharazimɨn witɨn azenim, o witɨn me dɨghora pozim mɨkɨnizibar isightɨ, gumazir avim atɨzir kam, bizir isizir kaba bar da ikarvagham. 7 Gumazitam dagɨataba o bizir igharazitaba isɨ uan namakam danightɨ a dar gan ikɨtɨ, okɨmakɨar gumazitam bizir kaba okemegham, gɨn me okɨmakɨar gumazimɨn suiraghtɨ, okɨmakɨar gumazir kam bizir pumuning pumuningɨn dagɨaba ko bizir an okemeziba ikarvagham.

8 “Egh me okɨmakɨar gumazim inighan koghtɨ, ia gumazir bizibar garim inigh na bagh izɨ anetɨghtɨ, a nan damazimɨn mɨtɨgh. Egh a kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Kɨ guizbangɨra, bizir kaba okemezir puvatɨ.’

9 “Egh dughiaba zurara gumazitam uan namakam ko bizir kabagh nɨghnɨgh uaning adogham. Aning bulmakauba, donkiba, sipsipba, korotiaba o bizir igharazibagh nɨghnɨgh, uaning mɨkɨmɨva tav suam, ‘Kar nan bizimra,’ eghtɨ ia aning inigh izɨtɨ aning nan damazimɨn tughtɨ kɨ aning baragh suam, kav ifari. Eghtɨ gumazir ifarir kam bizir pumuning pumuning ikarvagh namakam danɨngam.

10 “Eghtɨ gumazitam donki, bulmakau, sipsip, ko asɨzir igharazitam, a isɨ uan namakatam danɨngightɨ ana bagh a damuam. Eghtɨ asɨzir kam osɨmtɨzitam a batogham, o an ovegham, o apaniba uariv sogh mɨdorozimɨn tongɨn asɨzir kam modogh a inigh mangɨghtɨ, gumazitam an ganighan kogham. 11 Egh aning na bagh izɨ nan damazimɨn mɨtɨgh, egh namakar asɨzimɨn garim Ikiavɨra Itir Godɨn ziam a dɨpon suam, ‘Bar guizbangɨra, kɨ nɨn asɨzitam gasɨghasɨghizir puvatɨgha, tam okemezir puvatɨ.’ Eghtɨ asɨzimɨn ghuavim an mɨgɨrɨgɨam baregh ifuegham. Eghtɨ an namakar kam asɨzir ovengezir kam ikarvaghan kogham. 12 Eghtɨ okɨmakɨar gumazitam asɨzir kam okemeghtɨ, namakar kam, an asɨzim ikarvagh ivezim asɨzir ghuavim danɨngam. 13 Asɨzir atiatam asɨzir kam mɨsueghtɨ, namakam asɨzir tuzir dughoraghirezir tam o agharir tam inigh namakamɨn akagham. Eghtɨ ana asɨzir kam ikarvaghsɨ dagɨatabar anɨngan kogham.

14 “Gumazitam uan bulmakau ateghtɨ an namakam ingangarim bagh a inightɨ, egh dughiar bulmakaun ghuavim itir puvatɨzimɨn, bulmakaun kam osɨmtɨzim batogham o ana aremeghtɨ, gumazir kam asɨzimɨn ghuavim givezam. 15 Eghtɨ bulmakaun ghuavim uan namakam ko ikɨtɨ, bulmakau osɨmtɨzim batoghtɨ namakam a givezan kogham. Egh namakam faragh dagɨar akuatam ingangarim bagh bulmakau inightɨ, bulmakau osɨmtɨzim batoghtɨ an a givezan kogham. Guizbangɨra, dagɨar a faragha anɨngizim ana givezegha gɨfa.”

16  Godɨn Araziba 22:28-29Ezɨ Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei, “Gumazitam guivir igiamɨn garima, a gumaziba ko akuizir puvatɨzɨ, me gumazitam bagha a ginabazir puvatɨ, gumazir kam a inigh a gakaghonegh a ko dakuighɨva, gumazir kam an ikɨsɨ ivezim isɨ guivimɨn afeziam givezeghɨva, amizir kamɨn ikiam. 17 Eghtɨ guivir kamɨn afeziam gumazir kamɨn aghuaghtɨ, gumazir kam uabɨ dagɨaba isɨ amizimɨn afeziam givezam. Ivezir kamɨn dɨbobonim, a ivezir amizim gumazitam ko akuizir puvatɨzimɨn mɨn ikiam.

18  Godɨn Araziba 18:10-11“Ia imezibagh amir amizibav sueghtɨ me arɨmɨghiregh.

19  Ofa Gami 18:23; 20:15-16; Godɨn Araziba 27:21“Gumazitam, amizim ko akuir arazim, asɨzir amebatam ko a damightɨ, ia a mɨsueghtɨ an aremegh. Amizitam, gumazim ko akuir arazim, asɨzir apurim ko a damightɨ, ia a mɨsueghtɨ an aremegh.

20  Godɨn Araziba 17:2-7“Eghtɨ tav asem bagh ofa damigh egh an ziam feghtɨ, ia a mɨsueghtɨ an aremegh. Ia Ikiavɨra Itir God baghvɨra ofa damu, egh an ziamra fɨ.

21  Ua Me Ini 23:9; Ofa Gami 19:33-34; Godɨn Araziba 24:17-18; 27:19“Ia kantrin igharazimɨn gumazir ia ko ititam pazɨva a damuan markɨ, egh osɨmtɨzim a darɨghan kogham. Ia fo, ia faragha an mɨn kamaghɨra Isipɨn kantrin ike. 22 Ia pazɨva amizir pam aremezim damuan markɨ, egh uaghan borir afeziam aremezim pazɨva a damuan markɨ. 23 Ia pazɨ me damutɨ, me akurvazim bagh na bagh arangtɨ, kɨ men dɨmdiam baragham. 24 Egh kɨ navim ikuvigh, gumazir kurabar amightɨ, me izɨ ia mɨsoghtɨ, ia arɨmɨghiregham. Kamaghɨn, ia uaghan amuiba paba puvatɨgham, eghtɨ ian boriba afeziaba puvatɨgham.

25  Ofa Gami 25:35-38; Godɨn Araziba 15:7-11; 23:19-20“Nan gumazamizir dagɨaba ko biziba bar puvatɨziba, men tav ia da dagɨataba inightɨ ia me danɨng nɨghnɨgh suam, a gɨn ua ia ikarvagham. Ia gumazir dagɨar ingangaribagh amibar mɨn, gumazir kaba da, dagɨar kaba ua da iniva, dagɨataba uam a gisɨn darɨghan markɨ, Bar markɨ. 26  Godɨn Araziba 24:10-13Gumazir tam ian dagɨaba inigh uan korotiar azenimɨn azuim isɨ ia danɨng mɨkɨm suam, korotiar kam kamaghɨn ian aka, a gɨn dagɨar kaba ua da ikaragham. Eghtɨ ia uam an korotiar azenan azuim, dughiar kamra aruem tɨghar magɨram, ia uam a danɨngigh. 27 Guizbangɨra, a bar korotiar azenimɨn azuir kamra iti. Egh dɨmagarimɨn a fefem a danɨngtɨ, an arugharughan kogham. Eghtɨ nɨ korotiar azenimɨn azuir ruarimɨn suiraghtɨ, a bizir tizimɨn uan mɨkarzim avaragh dakuam? Kɨ gumazamiziba bar men apangkufi. Kamaghɨn, gumazir kam uabɨn akurvaghsɨ na mɨkɨmtɨ, kɨ an mɨgɨrɨgɨam baragham.

28  Aposel 23:5“Ia God, akar kuraba a mɨkɨman kogham. Egh ia akar kuratam uan gumazir dapanitam mɨkɨman kogh, an ziam gasɨghasɨghan kogham.

29 “Ia uan witɨn faragha zuiba, ko wainɨn dɨpar faragha zuiba, ko olivɨn borer faragha zuiba, ia nan anogoroghan markɨ. Egh ia da inigh ofan mɨn nan ziam fɨsɨ na danɨng. Egh ia uan otarir ivariaba na danɨng. 30 Ia uaghan uan bulmakaun faragha otiviziba ko sipsipɨn faragha otiviziba na bagh ofa damu. Bulmakaun nguzim ko sipsipɨn nguzim 7plan aruebar uan amebam ko ikeghtɨ, namba 8ɨn dughiam, ia a mɨsueghɨva na bagh ofa damuam. 31  Ofa Gami 17:15Guizbangɨra, ia nan gumazamizibara. Kamaghɨn amizɨ, asɨzir atiatam mɨsogha dughoraghsuezir asɨzim, ia an tuzitam aman markɨ. Ia an tuziba isɨ afiabar anɨng.”