7
Si Minsahi na ni Esteban a si Sangkau'nawan nin Martir
1 Sin sain, wanan Sangkata'gayan nin Padi' kona ni Esteban, “Tutuo in para say man'iparsa ra komo?”
2 Inumbat ya si Esteban a wana,
“Bubsat tan mangatutua kosara, rumnge' kamo sa sayti say ibarita' ko. Sin saytaw sin si puon tamon si Abraham ket itaw ya et nin mampiikap sa Mesopotamia, sin ba'yo ya et nin inmalis nin nako sa syudad nin Haran, si Dios nin naipadar a kata'gayan na ket nipa'kit ya kona. 3 Wana nin Dios kona ni Abraham sin sain,
‘Lumakwan ka konan siti nin lugar tan konran pupartidos mo tan mako ka sa lugar nin pangipatyuan ko komo.’* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 11:31–12:4. Ma'kit tin lugar sa mapa sa Genesis 12. Si Mesopotamia, syay nasyon sawanin nin Iraq. Si Haran anamaet, saya yan syudad sa nasyon sawanin nin Turkey.
4 Linmakwan ya anaod itaw sa lugar nin Caldeo* Siti a lugar sa bandan bagatanan nan Babilonia. tan nako ya nin niikap sa Haran. Bale' sin nati yayna si tatay na, pinaalis naya anamana nin Dios si Abraham nin nakodti sa lugar a mampiikapan tamo sawanin.
5 Sin sain, kai naya et gapo nin binyan nin Dios si Abraham nin luta' a matawag nan ikon na nin diri. Wanin man, nipangako' nan Dios a ibi nayayti li' nin luta' kona ni Abraham tan konra nin puri na. Sin sain bale' ket kasa et nin anak na ni Abraham. 6 Wanti et a wana nin Dios kona ni Abraham,
‘Saray puri mo, miikap sara li' sa nasyon ran sakalakon tutawo. Maaripen sara ket maduksa-duksa' sara li' sa luob nin a'pat a yasot nin taon. 7 Bale' dusawen koya li' a nasyon nin mangaripen konra, ket lumakwan sara li' konan siin nin nasyon tan sumubli' saradti, ket pagsirbyan rakodti.’* Genesis 12:7; 13:15; 15:13-18; 17:8; Exodo 3:12.
Sain a wana nin Dios.
8 Mi'sa, nangwa' yan pakitarato a Dios kona ni Abraham, nin pina'get ya nin pakaturi' ran sarba ran puri na nin paka'kitan a ikon nasara nin Dios. Kanya' nin sin naiyanak ya si Isaac a anak na ni Abraham, nipaturi' naya sin waloy awro nayna. Wanin anamaet a ginwa' na ni Isaac konan anak nan si Jacob, tan wanin na anamaet ni Jacob konran labinrwan a'nak nan lulalaki a saray pupuon tamon Judio.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 17:10-14; 21:2-4.
9 Saya konran saraytin mibubsat a say ngaran na ket Jose. Saray raruma maimbel sara kona kanya' nin nilako' rayan mag'in nin aripen itaw sa Egipto, bale' kai naya nin pinauryan nin Dios.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 37:11,28; 39:2,21. 10 Nilasat naya sa sarban kaidapan na. Binyan nayan kadunungan sin inmadap ya konan si Faraon a si adi' sa Egipto, kanya' nin napaririketan ya kona ni Jose. Ginwa' nayan gubirnador sa Egipto si Jose tan ingkargado sa intiron palasyo na.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 41:39-44.
11 Ambo' nin na'teng, nagkamain nin bitil itaw sa intiron Egipto tan iti sa Canaan. Pinasyan idap ra nin saray tutawo tan saray pupuon tamo ta kasan ma'kan ra. 12 Sin natandaan na ni Jacob a main nin ma'kan sa Egipto, nibaki' nasaradtaw a ua'nak na a saray pupuon tamo. Sitaw a u'nan nipako ra sa Egipto.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 42:1-38. 13 Ket sin nako saradtaw nin pirwa, nipaalilbi' yayna si Jose konran bubsat na. Sin sain, natandaan nan Faraon a maipa'ka' konran pamilya na ni Jose. 14 Ket nika' naya nin nipakalap ni Jose si ama na a si Jacob tan saray sarba ran kukanayon na. Sara nga'min, pitumpulo' tan lima sara.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 45:1-28; 46:27. 15 Nako ya anaod sa Egipto si Jacob tan si intiron pamilya na. Ket itaw yayna nin naparat'anan nin nati, wanin a lamang konran ua'nak na a saray pupuon tamo. 16 Bale' inawit nin nisubli' a bangkay ra sa Shekem ta nitabon saradtaw sa luta' a sinaliw na ni Abraham konran ua'nak na ni Hamor nin nigagara nayan gaw'en nin pannabunan.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 23:3-16; 46:1-7; 49:29-33; 50:7-13; Josue 24:32.
17 Sin dandani anay panaon nin tukiden nayna nin Dios a nipangako' na kona ni Abraham, saray pupuon tamo nin itaw sara sa Egipto ket inmabaw saraynan inmabaw. 18 Si adi' nin mampag'uray ana sa Egipto ket kai na nin natandaan a maipa'ka' sa alakin nagwaan na ni Jose sin saytaw. 19 Masirib yayti nin adi' tan rinumi'-rumi' nasaray pupuon tamo tan pinilit rasaran itampal rasaray uabing ra ta pigaw nin mati sara.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 1:7-11,22.
20 Sin sain ket syay panaon nin naiyanak ya si Moises, a sya pinasyan anda' na nin abing. Inalila' raya nin saray matua na sa bali ra sa luob nin tuloy bulan. 21 Ket sin kapilitan ana nin nitampal raya, napurot naya nin babayin anak nan Faraon, ket nikwinta nayan anak nan diri.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 2:2-10. 22 Kanya' nin niyakay ya si Moises sa sarba nin kadunungan ran taga Egipto, ket nag'in yan madunong sa sarita' tan sa gawa' na.
23 Sin a'pat a pulo' a taon nayna ni Moises, naisip nasaran pinasyar a kapada nan puri nan si puon nan si Israel. 24 Sin sain, na'kit nayay sayay kapada nan Israelita nin manrumi'-rumien nan sayay Egipcio. Nisakit nayay kadayaan na, ket napati nayay Egipcio. 25 Nipa'ka' na ni Moises a ma'kit ran kapada nan Israelita a syay usaren nan Dios sa panglat na konra sa pakaaripen ra, bale' kai ra nin na'kit. 26 Sin sinmunor nin awro, main nin rwa ray Israelita nin na'kit nan mampiaway. Apes nasaran patgenen tan pitunwen ket wana konra, ‘Bubsat, midayaan kamo, ket ambale' a mampiaway kamo?’
27 Bale' sitaw si mampangrumi' niwaksil naya si Moises tan wana, ‘Ambale' a kibba'bat kadti? Si'noy nangikwa komo nin mag'uray tan mangukom komi? 28 Rabay nako anamaet para nin patyen nin bilang sa ginwa' mo naapon konan sitaw si Egipcio?’ 29 Sin narnge' na in ni Moises, linmi'mo ya ket nalayo yadtaw sa Egipto nin nako sa lugar nin Midian. Sayay san'ili yan niikap itaw tan itaw yayna nin nakaasawa, ket nagkamain yan rwa ray a'nak nin lalaki.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 2:11-15.
30 Napalabas a a'pat a pulo' a taon, nipa'kit ya kona ni Moises a sayay anghil konan sayay mandumtan kayo, itaw sa disyirto sa danin talugtog nin Sinai. 31 Naka'ngap yan tuloy si Moises konan siin nin na'kit na, ket sin kinmadani ya ta pigaw nin kikiten nayan maong, bigra' nin narnge' na a busis nan Dios. 32 Wana, ‘Si'ko et a lamang a Dios ra nin pupuon mo, si Dios na ni Abraham, si Dios na ni Isaac, tan si Dios na ni Jacob.’ Nangingintar ya sa li'mo na si Moises, ket andi' yaynan kumikit. 33 Ket wana et nin Dios kona, ‘Galten moy apin nin ayi mo ta siti si lugar nin mantukduan mo ket naipurok yan para kongko. 34 Mangka'kit ko a peteg a mangkapadya'dya' saray tutawo kodtaw sa Egipto. Marnge' koy ay'ay ra kanya' nin nako akodti ta pigaw nin galten kosarayna sa pakaaripen ra. Ket si'ka a ibaki' kodtaw sa Egipto.’ ”* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 3:1-10.
35 Nituloy na ni Esteban a nag'irgo a wana, “Siti si Moises, kai raya intaw nin inalilbi' nin saray kadayaan na nin saray Israelita ta wanra kona, ‘Si'noy nangikwa komo nin mag'uray tan mangukom komi?’* Exodo 2:14. Bale' syay nibaki' na nin Dios nin mag'uray nin pa'sar mangibulos konra sa tulong nan anghil nin itaw intaw sa mandumtan kayo. 36 Si Moises a nangiliwa' konradtaw sa Egipto, a sya nakagwa' ya nin abaw a makapaka'ngap nin nunangyadi' tan paka'kitan nin pakayadi' nan Dios, sin mintras a itaw sara et sa Egipto, sin itaw sara sa mantawagen nin Mu'dit a Taaw, tan sin itaw sara sa lugar a kasan tawo, sa luob nin a'pat a pulo' a taon.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 7:3–17:16. 37 Siti si Moises a nangibarita' konran pupuon tamon Israelita a wana, ‘Si Dios, mangibaki' ya komoyo nin sayay prupita a kapada moyon Israelita, kapada sa nipangibaki' na kongko.’* Deuteronomio 18:15,18. 38 Siti si Moises, kalamo' raya nin pupuon tamo sin rinayo rayay Dios itaw sa lugar a kasan tawo. Sya a nikiirgwan nan anghil itaw sa talugtog nin Sinai, tan kalalamo' nasaray pupuon tamo. Sya et a lamang a nangawang nin susarita' nan Dios nin makapami nin byay, ta pigaw nin sayti ket maiparate' kontamo.* Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 19:1–20:17; Deuteronomio 5:1-33.
39 Bale' kai sara nin tinmulok kona ni Moises a pupuon tamo; ana edet, kai raya nin kinabilangan ta say rabay ra ket sumubli' sara sa Egipto. 40 Kanya' nin sin itaw ya sa talugtog nin Sinai si Moises, wanra kona ni Aaron, ‘Ipangwa' rakami nin uistatwa nin mag'in nin dios min mangidalan komi, ta kai mi nin tanda' no ani anay nangyadi' konan sitaw nin Moises nin nangitagad komin lumakwan itaw sa Egipto.’ 41 Kanya' nin nangwa' sara anaod nin bakas nin uybon nin baka. Ket nangida'ton tan nangrayo sara kona, tan nagpista sara nin para konan siti nin ginwa' ra.* Exodo 32:1-6. 42 Bana' sa sain, ginurutan nasarayna nin Dios tan pinauryan nasaran mangrayo nin mataman nin say bubituen, si bulan tan si awro. Sain nin ginwa' ra ket bilang sa mabasa sa libro nin nisurat ran prupita a wana,
‘Si'kamo nin puri na ni Israel,
ambo' nin si'ko a nangida'tunan moyo nin saytaw say pinati moyon uayep
sin saytaw sin a'pat a pulo' a taon nin itaw kamo sa lugar a kasan tawo.
43 No kai, inawit-awit moya et a abung-abong a kami'nan nan mandiosen moyon say ngaran na Moloc
tan si bituen a imahin nan si mandiosen moyon say ngaran na Renfan
tan saray dios-dios nin ginwa' moyo ta pigaw nin raywen sara.
Kanya' nin aburuyan kon madakep rakamon kukalaban moyo
tan i'ras ra sa lugar a labas nin Babilonia.’* Amos 5:25-27. ”
44 Wana et ni Esteban, “Main ana bale' nin pangraywan ran saray pupuon tamo konan Dios sin saytaw a si Abung-abong nin kami'nan nin paka'kitan a kalamo' rayay Dios. Awit-awit rayayti sin itaw sara sa lugar a kasan tawo. Naipa'deng yayti sigon sa bibilin nan Dios yupa' konan nipa'kit na kona ni Moises.* Exodo 25:9,40. 45 Sin nati yayna si Moises ket si Josue ana a nangipangulo konran saray pupuon tamo, awit-awit rayaytaw nin Abung-abong sin kina' rayay lugar a nipangako' nan Dios tan sin pinalakwan nasaran Dios a raruman tutawo konan sitaw nin lugar. Nipagamet-gamet ya konran nisusunur-sunor nin pupuon tamo a Abung-abong nin Piikapan nan Dios anggan sin panaon na ni Adi' a David.
46 Napaririket yay Dios kona ni Adi' David. Anaod, dinawat na ni David a mama'deng yan bali para konan Dios a syan lamang a Dios nin rinayo na ni Jacob* bali…nin rinayo na ni Jacob.- Sa raruman nikaisurat nan siti sa Griego ket wanti a wana:bali para konran puri na ni Jacob. Mabasa et a maipa'ka' sa dinawat na ni David sa 2 Samuel 7:1-16; 1 Cronica 17:1-14.. 47 Bale' si Adi' Solomon nin anak na ni David a inaburuyan nan mama'deng nin Dios.* 1 Uadi' 6:1-38; 2 Cronica 3:1-17.
48 Wanin man, si Dios a syay Sangkata'gayan, kai ya nin miikap sa ginwa' tamo' nin tawo, ta wana nin Dios a nisurat nan saya konran prupita,
49 ‘Say kalangitan a truno ko,
tan say luta' a tutukduan nin ayi ko.
Ani a bakas nin bali ey a maipa'deng moyo para kongko,
tan ani a bakas nin lugar a magwa' akodtaw nin painawa?
50 Kasaynan magwa' moyo sa sain. Si'koy nangwa' nin sarba.’
Nibarita' na in nin Dios.”* Isaias 66:1,2.
51 Nituloy na ni Esteban, “Pinasyan tib'ey nin ulo moyo! Bara'mo kamon saray tutawon kai nin mangalilbi' konan Dios ta kadar kamoyna sa irgo na nin Dios. Bilang kamo nin saray pupuon tamo sin saytaw, mansubagen moyan pirmi a Ispirito nan Dios. 52 Kasa gapo ni saya konran prupita nan Dios a kai ra nin dinuksa' nin saray pupuon tamo. Pinati-pati rasaray muminsahiron nibaki' nan Dios nin mangipatanda' nin maipa'ka' sa irarate' nan sitaw si Kasa Gapon Kasalanan na. Ket sin rinmate' ya anaod, nipadakep tan nipapati moya. 53 Say katutu'wan, komoyo na nin nipaibi nin Dios konran uanghil na a Gugan-gan na, bale' kai moyo nin mantulukan.”
54 Sin narnge' ran pupangulo in nin wana ni Esteban, pinasyan sager ra kona ket nigeget-geget sara. 55 Bale' si Esteban, a sin sain ket liso nayan mampag'urayan nin Ispirito nan Dios, tinmangar ya sa langit ket na'kit nay salag nin kata'gayan nan Dios tan si Jesus nin naka'deng sa wanan nan Dios. 56 Ket wana ni Esteban, “Mangka'kit kon nakaburwang a langit tan sitaw si Pinaitawo ket naka'deng ya sa wanan nan Dios!”
57 Bale' saray tutawo, tineteb ray tutulyan ra tan ginmuryaw sara. Nirirngan rayan inataki si Esteban. 58 Nirikor raya sa syudad ket saraytaw saray nagtistigos nin kuntra kona linus'ok ray bata ra tan kinudas-kudas raya nin bato. Nibati' ray aysing ra konan sayay lalakin iti sa kalagu'-laguan na et a say ngaran na Saulo* Si Saulo, tawagen yayna li' nin Pablo; Ginwa-ginwa' 13:9..
59 Leleg a mangkudasen raya si Esteban, mandumasal ya a wana, “Uunuren kon Jesus, man'iparisibi koyaynay kararwa ko komo.” 60 Mi'sa, nanalimukod ya tan wana nin nita'way, “Uunuren, pirdunawen mosara sa saytin kasalanan a man-gaw'en ra.” Kayadi' na nin nibarita' in, nati yayna.
*7:3 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 11:31–12:4. Ma'kit tin lugar sa mapa sa Genesis 12. Si Mesopotamia, syay nasyon sawanin nin Iraq. Si Haran anamaet, saya yan syudad sa nasyon sawanin nin Turkey.
*7:4 Siti a lugar sa bandan bagatanan nan Babilonia.
*7:7 Genesis 12:7; 13:15; 15:13-18; 17:8; Exodo 3:12.
*7:8 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 17:10-14; 21:2-4.
*7:9 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 37:11,28; 39:2,21.
*7:10 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 41:39-44.
*7:12 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 42:1-38.
*7:14 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 45:1-28; 46:27.
*7:16 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Genesis 23:3-16; 46:1-7; 49:29-33; 50:7-13; Josue 24:32.
*7:19 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 1:7-11,22.
*7:21 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 2:2-10.
*7:29 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 2:11-15.
*7:34 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 3:1-10.
*7:35 Exodo 2:14.
*7:36 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 7:3–17:16.
*7:37 Deuteronomio 18:15,18.
*7:38 Mabasa et a maipa'ka' sa sayti sa Exodo 19:1–20:17; Deuteronomio 5:1-33.
*7:41 Exodo 32:1-6.
*7:43 Amos 5:25-27.
*7:44 Exodo 25:9,40.
*7:46 bali…nin rinayo na ni Jacob.- Sa raruman nikaisurat nan siti sa Griego ket wanti a wana:bali para konran puri na ni Jacob. Mabasa et a maipa'ka' sa dinawat na ni David sa 2 Samuel 7:1-16; 1 Cronica 17:1-14.
*7:47 1 Uadi' 6:1-38; 2 Cronica 3:1-17.
*7:50 Isaias 66:1,2.
*7:58 Si Saulo, tawagen yayna li' nin Pablo; Ginwa-ginwa' 13:9.