Nan Inik-ikkan nan Apostoles
Nan Makwani Maipoon isnan Inik-ikkan nan Apostoles
Nan Inik-ikkan nan Apostoles et siya nan kaitoloyan nan Ebanghelyo ay insolat San Lucas ay esa ay choktor ay nakieey ken San Pablo isnan tapina ay nenfab-aatana. Nan maokhod isna et nan katataa ay inik-ikkan nan apostoles id Jerusalem, sa et isnan Probinsiya ay Judea ya Samaria ya engkhana isnan kailiili isnan lofong. Kanan nan tapina en nan koma ngachan nan nay liblo et “Nan Inang-angnen nan Ispirito Santo,” tay siya nan nangichad-alan ya nangig-igwa isnan apostoles isnan kamabfalincha ay enpalawag ya mangangnen isnan katataa ay sinyal.
Nalaklaka ay maawatan tako nan chonon nan apostoles mo ammowen tako nan ayen nan Mesias paymo Cristo ya nan kasasaad nan takho issan timpona. Ifilang nan tapina ay takho ay nan ayen nan Mesias et nan onga ay naiyanak id Betlehem, ngem nan osto ay ayena et nan chinotokan Apo Dios ay en-apo. Isonga nan kanana isnan liblo ay nay et sadsad-en nan Judio nan fomalaan nan Cristo paymo Mesias, nan laychena'y kanan et sadsad-encha nan mangifaalan Apo Dios isnan ali ay mangiyapo ken chaicha, ngem ad-icha ammo nan ngachan nan ali ay sana.
Issan timpo ay finmalaan Jesus wad-ay nan mangab-afak ay ili. Siya nan Roma ay nangafak isnan kailiili. Naitapi nan ilin nan Judio ay Israel isnan inafakna. Isonga isnan nangilapowan Jesus ay nen-isos-olo ya nangang-angnen isnan katataa ay sinyal ay nangipaila isnan kamabfalina, kanan nan tapina ay takho mo siya nan mangipango ken chaicha ay mangafak isnan sorchachon nan iRoma.
Ad-icha maawatan ay nan khakhalan Jesus ay inmali isnan lota et faken nan mangisalakana isnan kakailiyana ay Judio isnan kafosocha ay iRoma, mod-i ket ta isalakana am-in nan takho isnan fasolcha. Isonga nan kaangsanan ay Judio et eg-aycha pinati ay si Jesus nan Cristo paymo Mesias ay inkalin Apo Dios tay ad-ina laychen ay mangofat isnan iRoma. Adi kad intot-oloycha ay nensasaed isnan aliyan nan Cristo tay kananchan chaan nan mangifaalan Apo Dios ken siya.
Isonga nan chonon nan apostoles isnan nakwasan nan linmamakhan Jesus id chaya et en cha tinistikhowan ay kasin natakho si Jesus isnan kakailiyancha ay Judio. Siya nan chinotokan Apo Dios ay Mesias. Am-in nan Judio et patiyencha ay kalin Apo Dios nan naisolat isnan Chaan ay Tolag. Isonga nan inangnen nan apostoles ay nangawis ken chaicha ta mamati cha ken Jesus et inpasmekcha ken chaicha san naipadto isnan Chaan ay Tolag maipoon isnan Mesias sa cha't chadlo maawatan ay si Jesus nan makmakwani en Mesias.
Angsan akhes nan namati ay faken Judio ay makwanin Gentil. Ngem nan tapina ay Judio ay mamati et oongosancha nan Gentil ya kananchan ad-i mabfalin ay maisalakan nan Gentil mo ad-icha ton-ochen nan ekhad nan Judio. Isonga inpaammon Apo Dios isnan apostoles ay ad-i nafab-alor nan Judio mo nan Gentil, mod-i ket maisalakan nan olay sino ay takho ya chawatena nan Ispirito Santo maichalan isnan pammatina ken Apo Jesus ya faken maichalan isnan mangiyangnenana isnan okhali paymo filin si takho (10:1 - 11:18; 15:1-34).
Wad-ay nan mafasa isna maipoon isnan Emperador id Roma ya nan makwanin Romano isonga achalen tako akhes. Nan Roma nan kapital nan Italia et siya nan kawad nan ap-apo ay makwanin Emperador. Mo ke tay inafak nan sorchachon nan Roma nan kailiili, iyap-apowan nan Emperador chaicha am-in, ya siya nan menchotok isnan ali ya khofernachor ay mangiyapo isnan katakhotakho. Nan nen-ili id Roma et makwani cha en Romano. Siya akhes nan nen-ili isnan tapina ay ili, ngem masapol ay omala cha is sidcholacha isnan khofernon nan Roma. Am-in nan cheycha'y ensidchola isnan maikaliyancha ay Romano cha et wad-ay nan khonkhon-ochencha. Kaspangalikhan inpawan nan lenteg nan madchosaan nan Romano mo ad-i masomarya omona. Ngem nan faken Romano et mabfalin ay saplitencha ona ta pilitencha siya ay mangifaag isnan tet-ewa mo way fasolna. Nan Romano akhes mo ad-i masomarya ay osto mabfalin ay kedchawena ta maiyey nan kasona isnan Emperador. Ngem nan faken Romano et ad-i mabfalin. Siya chi nan sesemken tako mo fasaen tako nan maipoon ken San Pablo tay olay mo Judio siya ngem nensidchola id Roma.
Angsan pay laeng nan mafasa isna, tay angsan nan katataa ay inang-angnen nan apostoles. Wad-ay akhes nan kakaegyat ay likhat ay innaagcha. Mo koma fasaen tako ya ammowen tako nan inang-angnen Jesus ay nanoktokkhong isnan apostolesna issan chey et fomikas akhes nan pammati tako tay en-iso nan kamabfalina idwani ya id kasin.
Nan Linaona
Nan naisagkhanaan nan apostoles ay mangipaila ay tet-ewa si Jesus 1:1-26
a) Nan kaodchiyan ay filin ya nan inkalin Jesus 1:1-14
b) Nan naisokat ken Judas 1:15-26
Nan nanistikhowancha ken Jesus id Jerusalem 2:1 - 8:3
Nan nanistikhowancha ken Jesus id Judea ya Samaria 8:4 - 12:25
Nan nen-isos-olowan Pablo 13:1 - 28:31
a) Nan chamo ay nenfaatan cha Pablo ay en mangipalawag isnan kalin Apo Dios 13:1 - 14:28
b) Nan naamongan nan papangolon nan mamati 15:1-35
c) Nan maikadwa ay nenfaatan cha Pablo 15:36 - 18:22
d) Nan maikatlo ay nenfaatan cha Pablo 18:23 - 21:16
e) Nan naibfalochan Pablo id Jerusalem, Cesarea ya id Roma 21:17 - 28:31
1
1 Teofilo:
Isnan inmona ay chak insolat, inokhodko nan am-in ay cha inang-angnen Jesus ya nan cha na insos-olo mailapo isnan chamon nan chonona 2-3 engkhana ay naipalamag siya id chaya.
Nakwas san nateyana, kasin natakho, sa et nenpaila isnan pinilina ay apostolesna, ya angsan nan inang-angnena ay mangipaila ay tet-ewa ay natakho siya kasin. Nenpap-aila siya ken chaicha isnan epat poo ay akhew, ya infagfakhana nan maipoon isnan en-ap-apowan Apo Dios. Infilina akhes ken chaicha nan infaag nan Ispirito Santo ken siya.* Ilaenyo nan Juan 20:21-23; Mateo 28:16-20; Marcos 16:15-18; I Corinto 15:6; Lucas 24:44-49. 4 Isnan namingsan ay naam-amongancha, infilina ken chaicha, “Ad-i kayo komakkaan isna id Jerusalem. Sad-enyo magtek nan chey infaagko ay inkalin Ama ay ilayadna ken chakayo. 5 Tay faken et nan chanom ay infonyag Juan nan kafonyakhanyo, mod-i ket awni't mafonyakhan kayo isnan Ispirito Santo kakwasan nan akit yangkhay ay akhew mailapo idwani.”
Nan Naipalamakhan Jesus id Chaya
6 Adi kad issan naam-amongancha, ke cha't salodsochen ken siya, “Apo, idwani ngen nan mangisakhongam isnan en-ap-apowan tatno chatako ay Israelitas nan en-apo isnan ili tako?”
7 Sa et kanan Jesus, “Maid fiyangyo issa, tay si Ama yangkhay nan wad-ay kalebfengana ay mangikedcheng mo ngag nan maangnen is tapin akhew, ya mo kaatna nan kaommatana. 8 Ngem at chawatenyo nan kamabfalin isnan omchanan nan Ispirito Santo ay entee ken chakayo, ya at chakayo nan tistikhok ay makaifaag isnan maipoon ken sak-en id Jerusalem, id Judea ya isnan am-in ay sakopna, id Samaria ya isnan olay entona issa ay patengkhan nan lota.” 9 Osto ay kinwanina chi, ke cha't iilaen ay cha maipalamag id chaya, ya tinatangadcha siya engkhana ay nasalinan isnan lifoo.
10 Isnan sisya'y manatangachancha isnan inmayana id tongcho, faagna ket ay wad-ay nan chwa ay enfafacho is enpokaw ay tinmatakcheg isnan sag-encha ay 11 nangwanin, “Chakayo ay iGalilea, en kayo man entatakcheg isna ay manatangad id chaya ay? Si Jesus ay chey ay naala ken chakayo ya naipalamag id chaya et sa kasin tomoli ay kag isnan inilayo ay inangnena ay inmey id chaya.”
Nan Naisokat ken Judas
12 Osto ay siya chi, tinmoli cha id Jerusalem. Nalpo cha isnan chey ay filig ay makwanin Olibo ay kolang si esa'y kilomitro nan kaadchawina isnan ili.† Nan osto ay naisolat isnan Griego isna et, “ay ensag-en id Jerusalem ay mabfaat isnan Sabfacho.” Nan lenteg nan Judio et, mabfalin ay manalan cha yangkhay is kolang si esa'y kilomitro isnan tengawcha ay Sabfacho. 13 Issan inomchanancha, linmamag cha isnan entongcho ay kwarto ay entetey-ancha. Nan linmamag ischi, et cha Pedro, Juan, Santiago, Andres, Felipe, Tomas, Bartolomeo, Mateo, si Santiago ay anak Albiyo, si Simon ay mangisaksakit isnan ilina, ya si Judas ay anak Santiago. 14 Kad-in naam-among cha am-in ay nenlol-owalo. Wad-ay akhes nan fabfafai ay naitapi ken chaicha ya si akhes Maria ay inan Jesus ya nan lallalaki ay aag-ina.‡ Ilaenyo nan Mateo 12:46.
15 Issan namingsan ay naamongan nan omey si sinkhasot ya chwan poo ay mamati, tinmakcheg si Pedro ay nenkali. 16 Kinwanina, “Masapol ay maangnen am-in nan naisolat ay kalin Apo Dios et nay naangnen nan inpaipadton nan Ispirito Santo ken David, maipoon ken Judas ay nangipangpango isnan cheycha'y naniliw ken Jesus. 17 Esang si Judas ay naifilang ay ib-ami, tay esang akhes ay nadchotokan ay makidno isnan nay ay chonomi.
18 “Nan siping ay lagfon Judas isnan kangaakhan ay inangnena, et nailako isnan lota§ Ilaenyo nan Mateo 27:3-10. ay naekyakhana kannay ya pinomtokan nan awakna ya inmapokan nan potona. 19 Chinngen nan omili id Jerusalem nan inmat, ya ket ay nangadnan chi ay lota is Aceldama. Nan laychena ay kanan isnan kalicha et Lotan si Chala.* Ilaenyo nan Mateo 27:8.
20 “Tay wad-ay nan naisolat maipoon ken siya isnan liblo ay Salmo:
‘Enfalin is kab-ew koma nan afongna,
ya maid kasin entee ischi.’† Ilaenyo nan Salmo 69:25.
Wad-ay akhes nan naisolat ay mangwanin,
‘Asop ya fansen si teken nan saadna.’‡ Ilaenyo nan Salmo 109:8.
21-22 “Adi kad masapol ay pomili tako is sokat Judas ta en-ib-ami ay manistikho isnan kasin natakhowan Jesus. Masapol ay esa ay nakifob-oweg ken chakami isnan kad-in naifob-owekhanmi ken Apo Jesus issan kawadna ken chatako mailapo issan cha nenfonfonyakhan Juan engkhana isnan naal-ana ken chatako ay naipalamakhana id chaya.”
23 Sa cha't infakha nan chwa'y ngachan ta enpiliyan cha: si Jose ay makwanin Barsabas (ay nangadnan akhes is Justo), sa et si Matias. 24 Sa cha't nenlowalo ay mangwanin, “Apo ay mangammo isnan semek nan olay sino, ipailam koma ken chakami mo sino isnan naycha'y chwa nan pinilim 25 ay maisokat ay ensilfi isnan nay ay chono ya kinaapostol ay chinokokhan Judas ta omey isnan osto ay kaifakhayana.” 26 Sa cha't nenfonot mo sino nan mapili ken chaicha. Et si Matias nan nabfonotan ay naitapi isnan sinpoo ya esang ay apostoles.
*1:2-3 Ilaenyo nan Juan 20:21-23; Mateo 28:16-20; Marcos 16:15-18; I Corinto 15:6; Lucas 24:44-49.
†1:12 Nan osto ay naisolat isnan Griego isna et, “ay ensag-en id Jerusalem ay mabfaat isnan Sabfacho.” Nan lenteg nan Judio et, mabfalin ay manalan cha yangkhay is kolang si esa'y kilomitro isnan tengawcha ay Sabfacho.
‡1:14 Ilaenyo nan Mateo 12:46.
§1:18 Ilaenyo nan Mateo 27:3-10.
*1:19 Ilaenyo nan Mateo 27:8.
†1:20 Ilaenyo nan Salmo 69:25.
‡1:20 Ilaenyo nan Salmo 109:8.