1 Y ri Jesús ye rachibilan ri discípulos xe'el el ri chiri' y xebe pa Nazaret ri tinamit ri xq'uiy wi Riya'.* Mt. 13.54. 2 Y tek xapon c'a ri uxlanibel k'ij, xuchop c'a ruc'utic ri ruch'abel ri Dios ri pa jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios. Ruma c'a ri ch'abel ri yerubij chique, ri winek ri' can xquimey c'a y xquibij: ¿Achique c'a ruma re achi re' sibilaj q'uiy etamabel c'o riq'ui y nicowin yeruben milagros? ¿Achique modo tek nicowin nuben ronojel re'? 3 Ruma re achi re', xa yare' ri aj samajel chrij che', ral ri María, cach'alal ri Jacobo, ri José, ri Judas y ri Simón. Y ri ye rana' xa yec'o chkacojol, xecha'. Rumari' ri winek can ma xquinimaj† Is. 53.2, 3; Jn. 6.42. ta ri Jesús, ruma Riya' aj chiri' pa quitinamit. 4 Y ri Jesús xubij c'a chique ri winek ri': Majun c'a jun profeta ri nik'alajsan ri ruch'abel ri Dios ri man ta jun ruk'ij. Quinojel can c'o wi quik'ij, xa yac'a chi ma niya'ox (nya') ta quik'ij pa tak quitinamit, ni cuma ri cach'alal‡ Mt. 13.57; Jn. 7.5. y ni cuma chuka' ri aj pa cachoch, xcha' chique.

5 Ri Jesús ma q'uiy ta c'a milagros xuben chupan ri tinamit ri xq'uiy wi Riya'. Xaxu (xaxe wi) oc ca'i' oxi' yawa'i' ri xuya' ruk'a' pa quiwi' y queri' xeruc'achojsaj. 6 Y Riya' can xumey ruma xerutz'et chi ri winek ri aj chiri' pa rutinamit, xa can ma niquinimaj ta. Riya' xbe c'a ri pa tak aldea ri yec'o pe chunakajal ri rutinamit, y xuc'ut c'a ri ruch'abel ri Dios chiquiwech ri winek.§ Mt. 9.35.

7 C'ac'ari' ri Jesús xerusiq'uij (xeroyoj) c'a ri cablajuj discípulos. Y chi caca' xuchop el quitakic chubanic ri samaj, y xuya' el k'atbel tzij pa quik'a' riche (rixin) chi yecowin yequelesaj ri itzel tak espíritu.* Mt. 10.1. 8 Y Riya' xubij c'a chuka' el chique chi xaxu (xaxe) wi ri quich'ame'y tiquic'uaj el y majun chic ri tiquic'uaj el. Ma tiquic'uaj ta ya'l, ma tiquic'uaj ta caxlan wey y chuka' can ma tiquic'uaj ta el quirajil† Lc. 9.3. ri pa tak ximibel quipan. 9 Ma tiquicusaj ta el ca'i' quitziak. Pero utz chi niquicusaj el ri quixajab. 10 Ri Jesús xubij c'a chuka' chique ri discípulos: Xabachique ta na tinamit ri yixapon wi; tek yixoc pa jun jay, chiri' quixc'oje' wi ka. Xa can c'a ya tek yixel pe chupan ri tinamit ri', c'ac'ari' utz chi niya' ca ri jay ri xixc'oje' wi.‡ Mt. 10.11; Lc. 9.4. 11 Y ri acuchi (achique) yixapon wi, wi ri winek ma nicajo' ta yixquic'ul, y ma nicajo' ta chuka' niquic'axaj ri ruch'abel ri Dios ri nitzijoj riyix chique, can quixel c'a pe chiri', y titotala' (tiquirala') ca ri pokolaj ri c'o chiwaken chiquiwech ri winek ri', riche (rixin) tiquetamaj chi ma utz ta ri xquiben.§ Mt. 10.14; Lc. 10.10, 11; Hch. 13.51. Ruma can nbij wi c'a chiwe, chi chupan ri k'ij tek xtibanatej ri k'atoj tzij, más xtik'ax wi c'a ruwi' ri ruc'ayewal* He. 10.31. ri xtika pa quiwi' ri winek riche (rixin) ri tinamit ri can ma xquixquic'ul ta, que chuwech ri Sodoma y Gomorra, xcha' el chique.

12 Y ri discípulos xebe c'a. Riye' xquibij c'a chique ri winek chi titzolin pe quic'u'x riq'ui ri Dios. 13 Y ri discípulos q'uiy c'a itzel tak espíritu ri xequelesala'. Y chuka' xquiyala' aceite† Stg. 5.14. pa quiwi' ye q'uiy yawa'i' y xequic'achojsaj ca.

14 Y ri rey Herodes can xrac'axaj c'a chi ri Jesús sibilaj rutzijol c'o chiquicojol ri winek. Ri Herodes xubij c'a ka pa ránima chi ri Jesús xa ya ri Juan ri Bautista ri xc'astej pe chiquicojol ri caminaki',‡ Mt. 14.1, 2; Lc. 9.7. y rumari' tek c'o uchuk'a' pa ruk'a' riche (rixin) chi q'uiy ri nicowin yerubanala', xcha' ka ri Herodes.

15 Pero yec'o c'a chique ri winek ri xquibij chi ri Jesús xa ya ri Elías.§ Mt. 16.14; Mr. 8.28. Y yec'o nic'aj chic xquibij chi Riya' jun achi profeta ri nik'alajsan ri ruch'abel ri Dios y chuka' xquibij chi Riya' jun chique ri achi'a' ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca.

16 Yac'a tek ri rey Herodes xrac'axaj c'a ri', xubij: Ri Jesús xa ya ri Juan ri Bautista ri xintek rutzaq'uixic rujolon (ruwi'), ri xc'astej pe chiquicojol ri caminaki'.

17 Ruma chi xa can ya c'a ri rey Herodes ri xbin chi tichapatej ri Juan. Y c'ac'ari' xuya' pa cárcel y xxime' pa cadena. Ruma ri Herodes ruc'amon ka ri Herodías* Lc. 3.19, 20. rixjayil ri Felipe, y ri Felipe ri' xa can rach'alal ri Herodes. 18 Y ri Juan rubin chare ri Herodes: Ma utz ta abanon chi ac'amon ka rixjayil† Lv. 18.16; 20.21; He. 13.4. ri awach'alal.

19 Y ri Herodías can rajowan wi c'a chi rucamisan ta ri Juan ruma itzel nuna' chare, pero ma cowinek ta. 20 Ruma ri rey Herodes can retaman wi c'a chi ri Juan can choj wi y jun lok'olaj achi riche (rixin) ri Dios; y rumari' can nuxibij c'a ri' chuwech ri Juan. Can ma ruya'on ta c'a k'ij riche (rixin) chi c'o ta ruc'ulwachin. Ri Herodes can jabel wi c'a nrac'axaj tek ri Juan nutzijoj ri ruch'abel ri Dios chare. Xa yac'a chi ma nich'obotej ta c'a chuwech ri achique ruc'amon chi nuben. Pero ma riq'ui wi ri', riya' can jabel wi c'a nrac'axaj ri nibix chare. 21 Y ri k'ij c'a ri oyoben ruma ri Herodías riche (rixin) chi nika ri Juan pa ruk'a', xoka c'a. Chupan ri k'ij tek ri rey Herodes xtz'aket chic jun rujuna',‡ Mt. 14.6. ri Herodes ri' xuya' jun wa'in y xerusiq'uij (xeroyoj) c'a ri aj k'atbel tak tzij ri yec'o pa ruk'a', xerusiq'uij (xeroyoj) chuka' ri achi'a' ri can c'o quik'ij chiquicojol ri soldados y xerusiq'uij (xeroyoj) ri achi'a' ri c'o quik'ij chiquicojol ri aj Galilea. 22 Y ri acuchi (achique) c'a quimolon wi qui' riye', xoc c'a apo jun k'opoj, ral ri Herodías; y ri k'opoj ri' xxajo chiquiwech. Y ri xajoj ri xuben sibilaj xka chuwech ri rey Herodes y chiquiwech quinojel ri yewa' riq'ui. Y ri Herodes xubij c'a chare ri k'opoj: Tac'utuj c'a ri achique nawajo' y xtinya' chawe. 23 Ri rey Herodes can xuben c'a jurar chare, y xubij: Xabachique c'a ri xtac'utuj chuwe, xtinya' chawe, astape' ta na chi can pa nic'aj chare re ruwach'ulef ri c'o pa nuk'a', xcha'.

24 Y xel el ri k'opoj y xberubij chare ri rute': ¿Achique ri utz chi nc'utuj? xcha'. Y ri te'ej xubij c'a chare: Tac'utuj chi tiya'ox (tya') pe chawe§ Pr. 12.10. ri rujolon (ruwi') ri Juan ri Bautista.

25 Y ri k'opoj can yac'ari' xtzolin apo riq'ui ri rey Herodes y xberubij c'a chare: Riyin nwajo' chi ya re wacami yan, naya' pe chuwe pa jun plato ri rujolon (ruwi') ri Juan ri Bautista, xcha' chare ri rey Herodes.

26 Y ri rey Herodes can xpe bis pa ránima ruma ri xc'utux chare, pero ruma c'a chi can rubanon chic jurar chi can xtuya' wi ri xtrajo' ri k'opoj y ruma chuka' chi can chiquiwech ri ye rachibilan pa mesa tek xubij, rumari' can c'o c'a chi nuben ri nic'utux chare, y queri' ma nuya' (nutzek) ta ruq'uix. 27 Y ri rey can yac'ari' tek xutek el jun soldado riche (rixin) chi tic'amer pe ri rujolon (ruwi') ri Juan ri Bautista. 28 Y ri soldado xbe c'a, xberutzaq'uij pe rujolon (ruwi') ri Juan ri Bautista pa cárcel y xuc'om c'a pe chare ri k'opoj pa jun plato y ri k'opoj xberuya' chare ri rute'.

29 Tek ri rudiscípulos ri Juan xquic'axaj chi xcamisex, xebe c'a chuc'amaric ri ruch'acul, y xbequimuku' ca.* Mt. 14.12.

30 Ri ye ru'apóstoles ri Jesús tek xetzolin pe chubanic ri rusamaj ri Dios, can xquimol apo qui' riq'ui ri Jesús y xquitzijola' c'a chare ronojel ri xquibanala'† Lc. 9.10. y ronojel ri tijonic ri xquiyala' chique ri winek. 31 Y ri Jesús xubij c'a chique: Jo' pa jun lugar ri acuchi (achique) majun winek c'o riche (rixin) chi yixuxlan juba'. Y queri' xubij chique ruma can ye q'uiy c'a winek ri ye'el ye'oc quiq'ui y rumari' hasta ma utz ta chic chi yewa'.‡ Mr. 3.20.

32 Y ri Jesús y ri rudiscípulos xe'oc c'a el pa jun jucu' riche (rixin) chi xek'ax c'a juc'an chic ruchi' ya', y xebe c'a pa jun desierto.§ Mt. 14.13. 33 Yac'a tek riye' xe'el el, ye q'uiy c'a winek ri xetz'eto el y can xquetamaj el quiwech. Rumari' ri winek junanin (anibel) xebe chicaken, xquimolola' el qui' pa bey; ri pa tak tinamit ri xek'ax wi el. Y xa ye riye' ri xe'apon nabey. Y tek ri Jesús y ri rudiscípulos xe'apon, ri winek xquimol c'a apo qui' chiquij. 34 Y tek ri Jesús xel pe chupan ri jucu', xutz'et c'a chi sibilaj ye q'uiy winek yec'o chiri' coyoben apo. Riya' xujoyowaj* Mt. 9.36; 14.14; He. 4.15. c'a quiwech, ruma quibanon achi'el c'a ri carne'l tek majun niyuk'un quiche (quixin), y xuchop c'a nuc'ut q'uiy chiquiwech ri nic'atzin chi niquetamaj chrij ri ruch'abel ri Dios.† Is. 54.13; 61.1. 35 Yac'a tek xka ka más ri k'ij, ri rudiscípulos ri Jesús xejel apo riq'ui y xquibij chare: Re wawe' xa majun‡ Mt. 14.15; Lc. 9.12. c'o y xa xka ka k'ij. 36 Que'ataka' c'a el re winek re' riche (rixin) chi yebe ri pa tak aldea y pa tak nic'aj chic lugar ri yec'o pe nakaj, riche (rixin) chi nbequilok'o' quiway, ruma xa majun quiway riche (rixin) chi niquitij, xecha' chare ri Jesús.

37 Yac'a ri Jesús xubij chique ri rudiscípulos: Tiya' quiway riyix, xcha' chique. Y riye' xquibij: ¿Riyit nabij chi yojbe chulok'ic ca'i' ciento denarios caxlan wey riche (rixin) chi yewa' riye'? xecha' chare.

38 Y Riya' xuc'utuj c'a chique: ¿Janipe' caxlan wey c'o iwuq'ui? Je'itz'eta' na c'a. Y tek riye' quitz'eton chic ca, xquibij: C'o wu'o' caxlan wey y ca'i' car,§ Mt. 14.17; 15.34. xecha' chare.

39 Y c'ac'ari' Riya' xubij chique ri rudiscípulos chi tiquibij chique ri winek chi quetz'uye' quinojel pa ruwi' ri rexlaj k'ayis, y pa tak moc quetz'uye' c'a. 40 Y ri winek ri' can xetz'uye' c'a pa ruwi' ri k'ayis, y xquic'uala' c'a qui' pa tak ciento y pa nic'aj tak ciento. 41 Y ri Jesús xeruli'ej c'a pa ruk'a' ri wu'o' caxlan wey y ri ca'i' car y c'ac'ari' xtzu'un chicaj y xuc'utuj ri rubendición* Mt. 26.26. ri Dios pa ruwi'. Y c'ac'ari' xeruwech'ela' c'a el ri caxlan wey, y xuya' el chique ri discípulos riche (rixin) chi niquiya' chique ri winek. Y queri' chuka' xuben riq'ui ri car. Xujech c'a chiquiwech quinojel. 42 Can quinojel c'a jabel xewa'. Can majun c'a ri man ta xwa' chi utz. 43 Y c'a c'o na c'a cablajuj chaquech caxlan wey rachibilan car ri xmolotej ca, ri ma xq'uis ta. 44 Sibilaj ye q'uiy c'a ri winek ri xewa' ruma xaxu (xaxe) wi ri achi'a' yec'o wu'o' mil.

45 Yac'ari' tek ri Jesús xerucusaj el ri rudiscípulos chupan ri jucu', riche (rixin) chi yenabeyej el chuwech; chi quebe c'a pa Betsaida, tinamit ri c'o juc'an chic ruchi' ya'. Y Riya' xerutek† Mt. 14.22. na c'a el ri winek chi tak cachoch. 46 Y tek ri Jesús ye ruch'aben chic c'a ca ri winek, xbe pa ruwi' jun juyu'‡ Jn. 6.15. chubanic orar.§ Mt. 14.23; Mr. 1.35; Lc. 6.12. 47 Tek xoc c'a pe ri ak'a', ri discípulos ri ye benak pa jucu', pa runic'ajal chic c'a ri choy yec'o wi. Y ri Jesús ruyonil c'a c'o na ca pa ruwi' ri ulef ruma xa ma benak ta quiq'ui. 48 Y ri Jesús xerutz'et c'a chi ri rudiscípulos ye cosnek chic y ma yecowin ta niquiben chare ri jucu' chi nibiyin chiquiwech, ruma ri cak'ik' nupaxij ri' chuwech ri jucu' y nutzolij c'a. Y tek xa ruchapon c'a pe rusekeric, ri Jesús petenak c'a chraken pa ruwi' ri choy, y nrajo' c'a nik'ax el chiquiwech. 49 Yac'a tek ri discípulos xquitz'et chi c'o jun petenak chraken pa ruwi' ri choy, xquirek quichi' y xquibila' c'a chiquiwech chi achique c'a la', xecha'. Ruma riye' xquibij chi ri petenak pa ruwi' ri choy xa jun subunel (xibinel). 50 Y ruma can quinojel c'a xetz'eto, xquixibij qui'. Y rumari' ri Jesús chanin xch'o apo chique y xubij: Ma tixibij ta iwi'. Xa ticukuba' ic'u'x. Xa yin c'a riyin,* Mt. 14.27; Jn. 6.20. xcha' chique.

51 Y Riya' xoc c'a el quiq'ui ri pa jucu'. Y can yac'ari' tek xtane' ri cak'ik'. Y ri discípulos xsach quic'u'x tek xquitz'et ri xbanatej y sibilaj xquimey. 52 Y astape' can xquitz'et tek ri Jesús xuq'uiyirisaj ri caxlan wey, riye' ma k'axnek ta chiquiwech chi Riya' can nicowin wi nuben xabachique, ruma can c'o ruchuk'a'. Riye' c'a cowirnek na ri cánima.† Jer. 17.9; Mr. 3.5; 8.17; 16.14.

53 Y riye' xek'ax c'a pa ruwi' ri choy ri' y xe'apon ri chuchi' ya' chiri' pa Genesaret.‡ Mt. 14.34. 54 Y xu (xe) wi xe'el pe pa jucu', ri winek ri yec'o chiri' chuchi' ya', chanin c'a xquetamaj ruwech chi ya ri Jesús ri xel pe pa jucu'. 55 Rumari' xquelesaj c'a rutzijol pa ronojel lugar ri yec'o pe nakaj, chi ri Jesús c'o chiri'. Y ri winek xequic'amala' c'a pe ri quiyawa'i'. Can ronojel wi c'a lugar xec'amalox wi pe yawa'i'; y chuwech c'a ri quiwarabel ye quic'amalon wi pe, y xequic'amala' pe chuwech ri Jesús ri acuchi (achique) niquic'axaj chi c'o wi. 56 Y xabacuchi (xabachique) xapon wi, ri pa nima'k tak tinamit, pa tak aldeas y ri pa tak juyu' chuka', ri winek xequiyala' ri yawa'i' pa tak bey ri nik'ax wi Riya'. Can niquic'utuj c'a utzil chare ri Jesús chi tuya' k'ij chique chi astape' xaxu (xaxe) ta wi ri ruchi' rutziak§ Mt. 9.20; Lc. 8.44. ri niquichop riche (rixin) chi yec'achoj y can queri' wi c'a xbanatej. Can quinojel c'a ri xechapo ruchi' rutziak ri Jesús, xec'achoj chare ri quiyabil.