Jon
Nga Kwairiinga Le'a Lo'oo La Jon 'e Giria
La Jon nga Wane ni Kwairiinga ala Jisas Kraes 'e giria buka lo'oo. La Jon 'e iiria lauta te'efuta wane 'e siria 'ani agasia God, ngaia te'e aga le'a na falafala ala Jisas. La Jon ngaia 'e giria buka lo'oo fana boonilana nga ta'a fana fito'onga ala Jisas Kraes nga Wela na God fana 'agila to'o na nga mooringa kwala'imori ne'e 'ato 'ani sui.
'Ubulana buka lo'oo, la Jisas 'e iiria ngaia 'i talana 'ania, “Nau lo'oo,” nga lata 'e 'ola na'a latana God. God 'e iiria ngaia 'i talana 'ania, “Nau Lo'oo,” fala Moses, alata la Moses ngaia 'e agasia nga eele laka'u 'e nula na bubungui 'ai laka'u, tafe'ua ma nga eele ngaia 'ame nulafia mola. Ma alata la Jisas 'e fata 'ilo'oo, “Nau Lo'oo” no'o ngaia 'e faate'enia na'a 'i ngaia God.
Gule'e buka 2:1—12:50, la Jon 'e alafuu suria fiu 'ola ni 'alefosilai lo'oo la Jisas 'e agea. To'oto'o ni 'ola ni 'alefosilai lo'oo 'e faate'enia fadauru ni 'ola suria la Jisas. Ni 'ola ni 'alefosilai lo'oo 'e faate'enia la Jisas no'o na nga Kraes, nga wane laka'u God ngaia 'e firia fana fa'amoorilana nga ta'a, ma ngaia no'o na nga Wela na God. Ma 'ola ni 'alefosilai lo'oo ne'e faate'enia la Jisas 'e kwatea nga mooringa firi.
Ni 'ola taringa'i 'ubulana nga buka lo'oo:
'I na'ona la Jisas 'e tala'aea nga taunga'inga aana (1:1-51)
La Jisas 'e agea nga taunga'inga aana (2:1—12:50)
Wiki 'ita'i la Jisas 'e to'oru 'i Jerusalem (13:1—17:26)
La Jisas 'e mae ma ka moori la'u mola (18:1—21:25)
1
Jisas Kraes na'a nga Alafuunga na God ne'e kwatea mooringa
1 'Ua no'o mai 'i na'o sui ma God ngaia bi'i launge'enia nga fanua lo'o 'i wado, nga wane na gila fa'alata 'ania nga Alafuunga, ngaia 'e nana'i no'o. Ma ngaia ka nana'i no'o mai fe'enia God. Ma ngaia na'a God. 2 Na lafaringaa, nga Alafuunga lo'oo ngaia 'e nana'i no'o mai fe'enia God. 3 Ma God ka launge'enia ni 'ola te'efou 'ania 'i ngaia. Ngaia 'e kwala'imori, nga 'ola te'efou lo'oo God ngaia 'e launge'enia, ngaia 'e launge'enia 'ania nga Alafuunga lo'oo. 4 Ma nga mooringa kwala'imori 'e 'ita mai fa'asia nga Alafuunga lo'oo. Ma ngaia na nga lalanga kwala'imori ne'e lala mai fana nga ta'a. 5 Nga lalanga lo'oori 'e lala 'ubulana nga logologo'angaa, ma nga logologo'angaa 'e 'ame to'ofonosia no'o.
6 God 'e kwatea mai te'e wane na'a latana la Jon wane ni naruabunga, 7 maka leka mai fana nga kwairiinga te'ana nga ta'a suria nga lalanga lo'oo. Ngaia 'e leka mai maka kwairii te'aga, fana nga ta'a te'efou 'agila longoa ma gila ka tagoto'o ana. 8 Ma la 'i Jon talana ngaia nga lalanga 'amoe, ngaia 'e leka mola mai fana 'ani kwairii suria nga lalanga lo'oori. 9 Nga lalanga kwala'imori lo'oori 'e leka mai 'ubulana fanua lo'oo 'i wado, ma ka lala no'o 'afuia nga ta'a te'efou.
10 Ma Alafuunga lo'oo ngaia 'e nana'i no'o 'i 'ubulana fanua lo'oo 'i wado. Gwa'a God 'e launge'enia no'o nga ta'a ma fanua lo'o 'i wado 'ania Alafuunga lo'oo, nga ta'a gila 'ame aga su'a mola ai. 11 Ngaia 'e nigi mai 'ubulana fanua aana, ma nga ta'a aana na gila Jiu gila 'ame kwaloa mola. 12 Tafe'ua ma ta'a na gila kwaloa, ma gila tagoto'o ana, ngaia 'e kwatea no'o tegelangaa faga fana gila nga ru'uru'ua na God. 13 Gila futa fooru fana ru'uru'ua na God. Gila ru'uru'ua na God suria ngaia 'e kwatea no'o mooringa fooru faga. Ngaia 'ame lau suria mango'e wane na fanua lo'oo 'i wado.
14 Nga Alafuunga lo'oo 'e lau no'o fana wane, ma ka to'oru no'o fe'enia dauru. Meru agasia no'o nga kwangakwanganga aana lo'oo ngaia 'e to'o ai, tofuna ngaia nga wela mouta'i na God nga Mama'a. Meru agasia na ngaia 'e fongu 'ania kwailaeta'afiinga ma nga kwala'imoringa na God.
15 La Jon wane ni naruabunga 'e kwairii suria ma ngaia ka o'omae 'ilo'oo, “Ngaia na nga wane laka'u nau ku alafuu suria na alata laka'u nau ku alafuu 'ilo'oo, ‘Nga wane na ngaia te'e leka mai 'i burigu, ngaia 'e taringa'i maka iiki riufi nau, tofuna ngaia 'e to'oru 'ua no'o mai 'i na'o sui mai nau ku bi'i futa.’ ”
16 Ma tofuna nga kwailaeta'afiinga ba'ita aana, Kraes 'e kwatea ni 'ola 'e le'a lo'oo te'efou fadauru suria gani mai gani. 17 God 'e kwatea tagi aana fadauru te'ala Moses. Tafe'ua ma ngaia 'e kwatea mai nga kwailaeta'afiinga aana ma nga kwala'imoringa suria ngaia 'i talana 'ania la Jisas Kraes. 18 Ma te'efuta wane 'ame agasia God. Tafe'ua nga Wela mouta'i na God, na'a ngaia 'e toto'o fe'enia God nga Mama'a ma ka nana'i fe'enia, 'i ngaia ne'e faate'enia God fadauru.
La Jon wane ni naruabunga 'e iiria fana ta'a 'agila sasari mamania nga Kraes
(Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-18)
19 Nga ta'a na'ona'o na ta'a 'i Jiu 'i Jerusalem, gila ka alea no'o fataabu, ma nga wane ni kwaibooninga na fataabu, fana 'agila orisia la Jon 'ilo'oo, “'Ilo'oo ma 'i'oo ni dai lo'oo?”
20 Ma la Jon ka lamadu'aga wataga maka 'ilo'oo, “Nau nga Kraes 'amoe.”* Agasia ‘Kraes’ na diksonari.
21 Ma gila ka orisia la'u ma gila ka 'ilo'oo, “Welakau ma 'i'oo ni dai lo'oo? 'Ino'ona ma 'i'oo la Elaeja?”
Ma ngaia 'e lamadu'aga la'u maka 'ilo'oo, “'Amoe.”
Ma gila orisia la'u ma gila 'ilo'oo, “'Ilo'oo ma 'i'oo Nga Profet?”† Ta'a 'e aula 'i Jiu, gila madafia God te'e kwatea mai te'e profet 'ilaka'u la Moses. Gila fa'alata 'ania Nga Profet.
Ma la Jon ka lamadu'aga maka 'ilo'oo, “'Amoe.”
22 Ma gila ka kwaiorisi 'ita'i la'u, ma gila ka 'ilo'oo, “'Ilo'oo ma 'i'oo ni dai lo'oo mola? 'Oi iiria mai te'efuta 'ola fameeru, fana 'ameeru kwairii 'ania fana ta'a na'a gila ale 'ameeru mai. 'Olataa na 'i'oo iiria mai suri'o 'i talamu?”
23 Ma la Jon ka lamadu'aga 'ania me'e alafuunga laka'u la profet Aesea ngaia 'e giria maka 'ilo'oo, “Nau no'o nga wane laka'u 'e o'omae 'i 'ubulana nga gule'e lefu langalanga maka 'ilo'oo, ‘Nga Alafa te'e nigi mai! Moru fa'aodoa nga tala fana.’ ” ✡ Aesea 40:3
24-25 Ma nga ta'a na gila leka mai fa'asia ta'a na Farasii, gila orisia la'u ma gila 'ilo'oo, “Ma 'uta'i na'a 'i'oo naruabu na nga ta'a, lauta na 'i'oo nga Kraes 'amoe, 'amoe ma la Elaeja, 'amoe ma Nga Profet laka'u?”
26 Ma la Jon ka lamadu'aga maka 'ilo'oo, “Nau ku naruabu mola 'ania nga ka'o. Tafe'ua ma te'e wane na moru bobolosia, ngaia 'e ula mola 'ilo'oo 'i laloamooru. 27 Ma ngaia no'o na nga wane na te'e leka mai 'i burigu, mai nau ku 'ame to'omia no'o 'aku rubea nga butu aana.”
28 Ma ni 'ola lo'oo te'efou 'e lau 'i Betani, nga fanua gula tata'elana sina na ka'o 'i Jodan, lefu laka'u la Jon ngaia 'e naruabu na ta'a ai.
Nga dale'e sifisifi na God fana tabonga
29 Na fe'e gani 'i burina, la Jon 'e agasia la Jisas 'e leka mai te'ana, ma ka iiria fana nga ta'a, “Moru agasia, ngaia na nga wane na ngaia nga Dale'e Sifisifi na God na'a te'e lafua nga rianga na ta'a 'i fofona nga fanua lo'o 'i wado. 30 Ngaia lo'oo na wane laka'u nau ku alafuu suria na alata laka'u nau ku alafuu 'ilo'oo, ‘Te'e wane te'e leka mai 'i burigu. Ngaia 'e taringa'i maka iiki riufi nau, tofuna ngaia 'e nana'i 'ua no'o mai 'i na'o sui mai nau ku bi'i futa.’ 31 Mai na'o, nau ku 'ame aga su'a 'ua na wane lo'oo, tafe'ua nau ku leka mai, mai nau ku naruabu 'ania nga ka'o fana nga ta'a 'i Israel 'agila aga su'ana.”
32 Ma la Jon ka alafuu la'u 'ilo'oo, “Nau ku agasia nga Anoe 'ola Abu 'e sifo mai fa'asia 'i langi 'ilaka'u nga me'e bola, ma ka fuu 'i fofona. 33 Nau ku 'ame aga su'ana 'i na'o. Tafe'ua ma God ne'e kwate nau mai fana 'aku naruabu 'ania nga ka'o, ngaia 'e fata 'ilo'oo fagu, ‘'I'oo to'o agasia nga Anoe 'ola Abu 'e sifo mai, maka fuu 'i fofona te'e wane. Ngaia no'o na nga wane na'a te'e naruabu 'ania nga Anoe 'ola Abu.’ ” 34 Ma la Jon ka fata la'u 'ilo'oo, “Nau ku agasia no'o, mai nau ku iiria famooru, ngaia no'o na Wela na God.”
Ni Wane ni Kwairiinga eteeta ala Jisas
35 Ma te'e gani ngai la'u 'i buri, la Jon 'e ula la'u mola 'i no'ona fe'enia nga rua wane na wane ni lekanga aana. 36 Na alata la Jisas 'e riu, la Jon 'e agasia, ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Ngaia no'o na nga Dale'e Sifisifi na God.”
37 Ma nga rua wane ni lekanga aana, gala longoa 'ola lo'oori, ma gala ka leka no'o 'i suria la Jisas. 38 Ma la Jisas ka bulota'i, ma ka agasi 'agaa'a gala leka no'o suria, ma ngaia ka orisi 'agaa'a maka 'ilo'oo, “Nga 'olataa lo'oo molo siria?”
Ma gala ka lamadu'aa 'ilo'oo, “Rabae, 'i'oo nana'i 'i fai?” (Rabae fa'aladamia wane ni kwaifa'ananaunga.)
39 Ma ngaia 'e lamadu'aa gaa'a maka 'ilo'oo, “Molo leka mai, fana 'amolo agasia.” Ma gala ka leka fe'enia, ma gala ka agasia nga lefu na ngaia 'e nana'i ai. Ma alata no'ona 'e to'omia no'o faina mae 'ola laulafi. Ma gala ka nana'i fe'enia na fe'e gani no'ona.
40 Ma te'e wane agaa'a na ngaia 'e longoa la Jon maka leka fe'enia la Jisas na la Andru, nga wane ni futanga ala Saemon Pita. 41 Ma la Andru bi'i leka ma ka nigi te'ala Saemon nga wanefuta aana, ma ka kwairii te'ana maka 'ilo'oo, “Mee'e mele daria no'o nga Mesaea.” (Nga fa'aladamilana alafuunga lo'oori 'e to'oto'o fe'enia ‘Kraes.’) 42 Sui ma ngaia ka talaia la Saemon te'ala Jisas.
Ma la Jisas ka bubu tegela fana, ma ka alafuu 'ilo'oo, “'I'oo la Saemon, nga wela ala Jon, nau ku fa'alata'o no'o 'ania la Kefas.” Nga lata lo'oori na gila iiria la'u mola 'ania la Pita, ma ngaia fa'aladamilana nga, ‘Fou.’
La Jisas 'e soea la Filip ma la Nataniel fana lekanga fe'enia
43 Ma ruana ma'e gani, la Jisas ka manata fana lekanga fana gule'e lefu 'i Galili, ma ngaia ka daria la Filip, ma ka alafuu 'ilo'oo fana, “'Oi leka mai fe'eni nau.” 44 Ma la Filip ngaia nga wane fa'asia 'i Betsaeda, nga fanua ala Andru ma la Pita. 45 La Filip 'e daria la Nataniel, ma ka kwairii te'ana maka 'ilo'oo, “Meeru meru daria nga wane laka'u la Moses 'e giri suria 'ubulana tagi, ma nga profet laka'u gila giri la'u mola suria. Ngaia la Jisas nga wela ala Josef fa'asia 'i Nasaret.”
46 Ma la Nataniel ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'ato fana te'efuta 'ola 'e le'a 'ani leka mai fa'asia 'i Nasaret, welakau?”
Ma la Filip ka fata 'ilo'oo fana, “Leka mai moko agasia 'i talamu.”
47 Alata la Jisas ngaia 'e agasia la Nataniel ngaia leka mai te'ana, ma 'ingaia ka alafuu suria maka 'ilo'oo, “Nga wane lo'oo na ngaia 'e to'omia no'o fana 'agila iiria ngaia nga wane 'i Jiu kwala'imori, tofuna te'efuta kotonga 'e 'amoe ana.”
48 La Nataniel 'e orisia maka 'ilo'oo, “'Ino'ona mai 'i'oo su'a 'uta'i agu?”
Ma la Jisas 'e lamadu'aa maka fata 'ilo'oo fana, “Nau ku agasi'o 'i 'a'aena figi sui mala Filip ngaia bi'i soe'o mai.”
49 Ma alata la Nataniel 'e longoa nga 'ola lo'oo, ngaia ka fata 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga, 'i'oo no'o na nga Wela na God! 'I'oo lo'oo na nga Kiingi na ta'a 'i Jiu!”
50 La Jisas 'e fata 'ilo'oo fana, “'Ino'ona mai 'i'oo bi'i tagoto'o lo'oo, tofuna laka'u nau ku iiria nau ku agasi'o 'i 'a'aena figi? Ma nau ku iiria famu, to'o agasia ni 'ola ba'ita 'e riufia ni 'ola lo'oo.” 51 Ma la Jisas ka fata la'u 'ilo'oo faga, “'Ola kwala'imori nau ku iiria famooru, tamoru agasia, 'i Langi te'e 'ulasi, ma tamoru agasia la'u mola nga enselo na God tagila fane 'ala'a fani langi, ma tagila sifo mai fofogu, nga Wela na Wane.”