7
Setepano yona hedehedede Sunedeli unai
1 Na taukaitalasam saesaena Setepano ye henamaiyei, “Hedehededem ta meta mamohoi?” 2 Na Setepano ye wane, “Kagu kahao yo tamaguwao, kwa lapulapui. Yoda Yaubada didididigana ye taumasalaha kada kulutubu Abelahama unai huyana sola ye miyamiya Mesopotamiya unai, nige sola ye dalahai ye lau Halana. 3 Yaubada ye hededelau unai ye wane, ‘Kam bodao yo yom magai ku laugabaedi na ku lau magai hesau kabo ya hekitago.’ 4 Kabo teha Mesopotamiya yo yona magai** Yona magai: Abelahama yona magai mamohoina meta Ulu, iya ede Kaladiya tamowaidi yodi tehaena. Teha ne hesana hesau ede Mesopotamiya (Genese 11:28,31 yo 15:7). wa ye laugabaei na ye lau Halana unai ye miya, kana siga Abelahama tamana ye boita. Na kabo Yaubada ye hetamali ye laoma teina yoda magai ta unai ye miya. 5 Na Yaubada nige tano hesau ye mosei Abelahama, nige bena teuna. Na ye hededehesunumamoei meta kabo tano ne ye mosei iya yo kana isimulitao udiyedi. Na huyana ne unai sola nige Abelahama natuna. 6 Yo hinage Yaubada ye hededenonohai meta Abelahama kana isimulita kabo se lau tamowai hekadiyo yodi magai unai se miya na menai kabo se hemala laolaoma. Temenai kabo se hemala magai ne tamowaidiyao yodi heyayai tauhaidi na se kabihenayaidi bolimai 400.
7 Na kabo Yaubada yona hedehedede ye tubei ye wane, ‘Magai ne tamowaidiyao kabo ya hekamkamnadi, na mulina ne unai kabo kam isimulita magai ne se laugabaei na se laoma teina teha ta unai kabo se tabaꞌohu kaliguwai.’ 8 Na kabo pelitome ye mosei Abelahama, meta yodi talam wa** Yodi talam wa wasana meta Genese 17 unai ta hasili. se hemamohoiyei. Na kabo Abelahama natuna Isako ye labasi, na mayadai hehaligigi-haiyonana (8) unai ye hepelitome. Na kabo Isako iya natuna Yakobo ye labasi, na iya natunao ede tamadao saudoudoi-labui, na maudoidi se hepelitomedi.
9 Yakobo natunao wa kadi kaha Yosepa se kaikalomagigiliyei na se lokunegabaei ye lau Aikupito na ye hemala yodi heyayai tauhaina. Na Yaubada meta iya maiyana 10 na ye gilihai yona pilipili maudoidi udiyedi, yo hinage ye hesonoga. Ede Aikupito yodi wasawasa Palao kabo Yosepa ye tolesae ye hemala Aikupito maudoina yo hinage wasawasa wa yona numa** Yona numa wa Palao yo mwanenao yo natunao yo yona taupaisowa yodi kabamiya magaina. kadi tanuwaga.
11 Na kabo hasahasali ye tubu Aikupito yo Kanana udiyedi meta kamkamna lakilakina, na tamadao meta nige gonowana kai se lobai. 12 Na Yakobo wasa ye lapui meta Aikupito unai sola kai maudoina, ede kada kulutubu iya natunao ye hetamalidi se lau menai bena kai se hemaisa. 13 Yodi huyakaitaumana helabuina unai Yosepa ye hededehemasalahaꞌuyoi kalidiyena meta iya kadi kaha. Menai kabo Palao Yosepa kana bodao kabidi ye kata. 14 Na kabo Yosepa kalina ye hetamali tamana Yakobo yo kana bodao maudoidi se laoma Aikupito, badodi meta 75. 15 Ede Yakobo ma kana bodao se lau Aikupito unai se miya. Temenai Yakobo ye boita, na kabo tamadao hinage se boita. 16 Tauboita wa sinalediyao se baheidi se uyo Sekema magaina unai. Temenai, Abelahama beyabeyana Hamala natunao udiyedi duha hesau ye hemaisa, yona bwayabwaya. Unai kabo se toledi.”** Setepano hedehedede labui ne ye tolekesegaidi. Sekema unai Yakobo tano hesau ye hemaisa Hamala natunao udiyedi (Genese 33:19). Na Abelahama Hebelona unai duha hesau ye hemaisa Epelona Hito tamowaina unai, bena yona bwayabwaya (Genese 23:15-18). Setepano yona hedehedede taulapuina wa, siya wasa maudoina wa kabina se katako, yo hinage kabina se kata meta Yakobo se tole Abelahama yodi kabatolena duhana unai (Genese 50:13), na Yosepa se tole Sekema unai (Yosuwa 24:30).
17 [Na kabo Setepano ye hedehedede ye wane,] “Mayadaina ye hanahanau Yaubada yona hededehesunuma Abelahama unai kabo ye hemamohoiyei meta kabo tano ye mosei kana isimulita udiyedi, ede kada boda Aikupito unai wa meta ye laki ye lau. 18 Na kabo wasawasa hesau ye tolo Aikupito ye kitahetete. Na iya meta nige Yosepa kabina ye kata. 19 Teina wasawasa ta kada bodao wa ye lupoidi yo ye hekamkamnadi, na ye lauhelilidi natudiyao labahauhaudi numa dageladi udiyedi se toledi na bena kabo unai se boita.
20 Huyana ne unai Mose se labasi,** Mose se labasi wasana ede Esodo 1—2udiyedi ku hasili. na iya meta wawaya namwanamwana Yaubada matanaena. Nawalai haiyona udiyedi tamana yona numaena se kitahetete. 21 Huyana Mose se tolehesuwala dagelaena Palao natuna sine ye lobai na ye hai ye kabihelaki ye hemala natuna. 22 Mose meta Aikupito yodi sonoga yo yodi sibasiba maudoidi se hekata na ye haidi, na ye hemala taukulukulu namwanamwana.
23 Huyana Mose yona bolimai 40, meta nuwana ye hineli bena yona hali Isalaela tamowaidiyao ye kitadi. 24 Mayadaina ne unai Mose matanaena Aikupito tamowaina hesau ye tolo na Isalaela tamowaina ye kabihenayai. Ede ye gilihai na Aikupito tamowaina wa ye koihemwaloi. 25 Mose yona nuwatu bena kana bodao wa kabo se kitalobai meta Yaubada iya ye hepaisowa na kabo ye gilihaidi. Iyamo nige se kitalobai.
26 Mayadai hesauna kabo Isalaela tamowaidi labui ye kitadi se haihaikabi, ede ye hededelau udiyedi bena nuwadi ye hededehetaludi ye wane, ‘Tatao, teina ta ma kam kaha. Tabu kwa hewahewaiunuꞌuyoigomiu!’ 27 Na hesauna, kana kaha ye kabihenayaiꞌusei wa, Mose ye kabitepanei na ye hededelau unai ye wane, ‘Kaiteya ye hetologo kama tanuwaga yo tautolehedudulaigai? 28 Bena ku koihemwaloigau, doha lahi Aikupito tamowaina ku koihemwaloi wa?’ (Esodo 2:14) 29 Mose hedehedede wa ye lapui ede ye wasabu na Aikupito ye laugabaei ye lau Midiyana unai ye miya, meta ye hemala laolaoma. Menai ye tawasola na natunao loheloheyao labui ye labasidi.
30 Bolimai 40 se lau, na Mose meta balabala hesau unai Sinai kudulina dedekanaena. Na anelu ye taumasalaha kaiwa hesau unai, na kana kao doha kaiwa ye kalapululu. 31 Mose kaiwa wa ye kita ede ye siliyata. Ye sigilau dedekana wa unai bena ye kitanamwanamwaei, na Yaubada kalinana ye lapui ye wane, 32 ‘Yau meta kam kulutubu yodi Yaubada, Abelahama, Isako, yo Yakobo yodi Yaubada.’ (Esodo 3:6) Mose ye matausi yo ye tabutabubu, na nige ye henuwa ye kaikewalau. 33 Na Guiyau ye hededelau unai ye wane, ‘Kam sendolo ne ku haigabaeidi, matawuwuna ede teina meta tano tabuna. 34 Kagu bodao ya kitadi meta se kamkamnakalili Aikupito unai. Yodi dou ya lapuidi na ya dobima bena ya gilihaidi. Unai, Mose, kabo ya hetamaligo ku uyo Aikupito.’ (Esodo 3:5,7,8,10)
35 Mose iya tamowaina ede Isalaela tamowaidi se hededehesuwala se wane, ‘Kaiteya ye hetologo kama tanuwaga yo tautolehedudulaigai?’ Na Yaubada yona anelu ye taumasalaha kaiwa kalakalasina wa unai, na Mose ye hetamali ye uyo Isalaela bodadi kadi tanuwaga yo taugilihaidi. 36 Iya Aikupito unai Isalaela bodana wa ye woyahaidi, meta laulau gigigigibwalidi ye ginaulidi Aikupito unai yo Gabwa Pulupululuna unai yo hinage balabalaena bolimai 40 luwadiyena.
37 Teina Mose ta, iya ede tamowaina ye hededehemasalaha Isalaela udiyedi ye wane, ‘Yaubada kabo peloweta hesau ye hetamaliyama doha yau. Iya meta kada boda ta unai kabo ye tubusaema.’ (Dutelonomi 18:15) 38 Yo iya tamadao bodadi maiyadi se miya balabalagaibuyena, yo hinage anelu maiyana se hedehedede Sinai kudulina unai. Anelu wa hedehedede maumaulina ye mosei Mose unai bena kabo ye hekawadima kalidaena.
39 Na kada kulutubu nige se henuwa Mose se kawakabiyei, na iya se subu na nuwadi se uyo Aikupito. 40 Ede se hededelau Aloni unai se wane, ‘Yoda yaubada ku ginaulidi kabo se kedabagunaida, matawuwuna teina Mose ta Aikupito unai ye woyahaida ta, nige kabina ta kata saha ye tubu kalinawai.’ (Esodo 32:1) 41 Mayadaidiyao ne udiyedi koitau se ginauli kana kao doha bulumakau natuna, na unai se kaitalasam, yo nimadi unai saha se ginauli wa meta unai se gwauyalakalili. 42 Ede Yaubada ye miyasuwalaedi na ye mosegabaedi na mahana, nawalai, yo kipwala udiyedi se tabaꞌohu. Doha peloweta yodi buka unai se kulihemasalahayako:
‘Isalaela tamowaidi, balabalaena kwa sae kwa dobi bolimai 40,
na yau kaliguyena kwa kaitalasam e nige?
43 Moleki** Moleki meta Kanana tamowaidi yodi yaubada hesau. Yodi tabaꞌohuina kana kao ede koitauna yona numa gagilina se ginauli na diyadiyali unai se bahei. yona kabatabaꞌohu kwa lausini,
yo yomi yaubada Lepani** Lepani hinage yaubadalupolupo hesau, meta Aikupito tamowaidiyao unai se tabatabaꞌohu. yona kipwala hinage,
meta koitau kwa bom kwa ginaulidi bena kwa tabaꞌohu udiyedi.
Unai kabo ya hetamaligomiu kwa lau Babiloni unai kabo kwa miya.’ (Amosi 5:25-27)
44 Balabalaena tamadao yodi kabalau maudoina unai meta Yaubada kabatabaꞌohuina tentina se bahei maiyadi. Kabatabaꞌohu wa Mose ye ginauli meta tautau Yaubada ye hekita wa unai ye ginauliwatani. 45 Na tamadao Yaubada kabatabaꞌohuina wa se bahei na Yosuwa ye woyaidi se laoma inai na tano ta tamowaidiyao Yaubada ye henakuhepesadi na siya tano ta se hai. Na Yaubada kabatabaꞌohuina wa inai se hepaisowa ye lau ee Dawida yona huyaena. 46 Na Dawida meta Yaubada yona nuwanamwa tamowaina, na ye kaibwada Yaubada unai taba ye talam na Yakobo yona Yaubada** Yakobo yona Yaubada meta Yaubada kesegana iya ede Dawida ye kaibwada unai na yona kabamiya numana ye ginauli (2 Samuwela 7). yona kabamiya numana ye ginauli. 47 Na numa wa tauginaulina ede Solomona.** Numa Tabuna ginaulina wasana meta 1 Kin 6—8udiyedi.
48 Na iyamo Yaubada saesaekalilina taba nige tatao nimadiyena numa se ginauli unai ye miya. Doha peloweta ye hededeyako ye wane,
49 ‘Yaubada ye hedede ye wane,
“Yogu kabatuli ede galewa,
na kaegu kabatolena ede tanoubu.
Unai numa sahasahana bena ku ginauli yogu kabamiya?
Yo haedi bena yogu kabakaiyawasi?
50 Matawuwuna ginauli maudoidi ta tauginaulidi ede yau.” ’ ” (Aisaiya 66:1-2)
51 [Kabo Setepano yona hedehedede wa ye tubei ye wane,] “Komiu nuwamiu se kwailolokalili! Nuwamiu yo beyamiu nige kwa hepelitomedi. Komiu doha tamamiyao wa: Huya maudoina Yaluwa Tabuna kwa laukwatakwataei. 52 Tamamiyao wa meta peloweta maudoidi se hewaiunudi yo Tamowai Dudulaina yona laoma tauhededehemasalahana tamowaidiyao se unuhemwaloidi. Na komiu hinage Keliso kana kwa walohai na kwa unuhemwaloi. 53 Komiu Yaubada yona laugagayo tauhaina ede. Anelu udiyedi ye laoma, na nige kwa kawakabiyei.”
54 Setepano yona hedehedede wa unai Sunedeli numana unai taumiya wa se koipilikalili na kadi kao se heyababadi. 55 Na Yaluwa Tabuna Setepano ye hemwayau, na ye kaikewasae galewa ne meta Yaubada yona didiga ye kita, yo Yesu ye totolo Yaubada nimatutuna wa unai. 56 Na ye wane, “Kwa kaikewasae, galewa kamwasana ne meta sokesokena, na Tau Natuna ya kita ye totolo Yaubada nimatutuna ne unai.”
57 Setepano yona hedehedede wa unai se yogahigudugudui na beyadiyao se kabiguduguduidi. Na maudoidi nuwadi kesega, se heloi se lau hesabana 58 na se tabehepesalaei magai wa dagelana unai, na se hetubu se hekalaweku. Na taulauhegilulupolupo wa kadi kwama se haigabaedi na se toledi hewali hesau hesana Saulo kaena wa unai.
59 Tatao wa Setepano se hekahekalaweku na ye tapwalolo, “Guiyau Yesu, yaluwagu ta ku hai!” 60 Kabo ye tulibono na kalinalakilakiyena ye wane, “Guiyau, tatao ta yodi yababa ta unai tabu ku hegiludi.” Na ye gulidobi ede ye boita.
Na Saulo Setepano yona boita ye kawanamwanamwaei.** Na Saulo Setepano yona boita ye kawanamwanamwaei: Hedehedede ta buka hekadi se tole peina 8 lausoisoina 1 unai.
**7:4: Yona magai: Abelahama yona magai mamohoina meta Ulu, iya ede Kaladiya tamowaidi yodi tehaena. Teha ne hesana hesau ede Mesopotamiya (Genese 11:28,31 yo 15:7).
**7:8: Yodi talam wa wasana meta Genese 17 unai ta hasili.
**7:10: Yona numa wa Palao yo mwanenao yo natunao yo yona taupaisowa yodi kabamiya magaina.
**7:16: Setepano hedehedede labui ne ye tolekesegaidi. Sekema unai Yakobo tano hesau ye hemaisa Hamala natunao udiyedi (Genese 33:19). Na Abelahama Hebelona unai duha hesau ye hemaisa Epelona Hito tamowaina unai, bena yona bwayabwaya (Genese 23:15-18). Setepano yona hedehedede taulapuina wa, siya wasa maudoina wa kabina se katako, yo hinage kabina se kata meta Yakobo se tole Abelahama yodi kabatolena duhana unai (Genese 50:13), na Yosepa se tole Sekema unai (Yosuwa 24:30).
**7:20: Mose se labasi wasana ede Esodo 1—2udiyedi ku hasili.
**7:43: Moleki meta Kanana tamowaidi yodi yaubada hesau. Yodi tabaꞌohuina kana kao ede koitauna yona numa gagilina se ginauli na diyadiyali unai se bahei.
**7:43: Lepani hinage yaubadalupolupo hesau, meta Aikupito tamowaidiyao unai se tabatabaꞌohu.
**7:46: Yakobo yona Yaubada meta Yaubada kesegana iya ede Dawida ye kaibwada unai na yona kabamiya numana ye ginauli (2 Samuwela 7).
**7:47: Numa Tabuna ginaulina wasana meta 1 Kin 6—8udiyedi.
**7:60: Na Saulo Setepano yona boita ye kawanamwanamwaei: Hedehedede ta buka hekadi se tole peina 8 lausoisoina 1 unai.