1 Ga̱a ne̱ quinichrunꞌ síí fariseo do̱ꞌ, quinichrunꞌ síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés do̱ꞌ, rihaan Jesucristó, ne̱ síí cavii chumanꞌ Jerusalén me nij soꞌ a. 2 Ne̱ queneꞌen nij soꞌ se vaa ga̱a chá nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ Jesucristó chraa, ne̱ ne naꞌya̱ꞌ nij soꞌ, ne̱ cheꞌé dan ne naruvi̱i̱ raꞌa nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ Jesucristó niꞌya̱j Diose̱, rá nij síí fariseo do̱ꞌ, nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés do̱ꞌ a. 3 ꞌO̱ se xa̱ꞌ nij síí fariseo ga̱ cunuda̱nj yoꞌó nij síí israelitá, tza̱j ne̱ a̱ doj ne chá nij soꞌ chraa sese ataa naꞌya̱ꞌ nij soꞌ maꞌ. Da̱nj ꞌyaj nij soꞌ, cheꞌé se noco̱ꞌ nij soꞌ tucuáán cuchruj nij síí chij cayáán ga̱a naá a. 4 Ne̱ ga̱a ꞌnaꞌ nij soꞌ yuꞌvee, ne̱ ane nij soꞌ, ne̱ sese ataa cane̱ nij soꞌ, ne̱ ne chá nij soꞌ chraa a̱ maꞌ. Ne̱ vaa uxrá doj tucuáán nica̱j nij soꞌ, ne̱ nda̱a vaa tucuáán cheꞌé tazá do̱ꞌ, cheꞌé xruj do̱ꞌ, cheꞌé agaꞌ do̱ꞌ, da̱j quiꞌya̱j nij soꞌ ga̱a naꞌnuꞌ nij soꞌ man nij rasu̱u̱n vaa nacaj do̱ꞌ a.

5 Ga̱a ne̱ xnáꞌanj nij síí fariseo ga̱ nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés man Jesucristó, ne̱ cataj nij soꞌ, ne̱:

―Nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ so̱ꞌ me se me cheꞌé ne nocoꞌ nij soꞌ tucuáán cuchruj nij síí chij cayáán ga̱a naá, ne̱ nihánj me se chá nij soꞌ chraa, ne̱ ne naruvi̱i̱ raꞌa nij soꞌ niꞌya̱j Diose̱ a̱ maꞌ ―taj nij soꞌ rihaan Jesucristó a.

6 Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan nij soꞌ a:

―Cuna̱j uxrá vaa nana̱ nataꞌ síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá ga̱a caꞌmii soꞌ cheꞌé nij soj si̱j nucuiꞌ rá, ne̱ dan me se caꞌmii soꞌ se‑na̱na̱ Diose̱, ne̱ cataj soꞌ se vaa: “Yuvii̱ nihánj me se ga̱nꞌ uxrá nicunꞌ nimán nij soꞌ ga̱ ꞌu̱nj na̱nj ado̱nj. 7 Naꞌvíj rmaꞌa̱n nij soꞌ rihanj, ne̱ dan me se na̱nj se‑na̱na̱ nij síí ma̱n rihaan chumii̱ tucuꞌyón nij soꞌ rihaan tuviꞌ nij soꞌ, ne̱ taj nij soꞌ se vaa se‑na̱na̱j me se‑na̱na̱ nij yuvii̱ yoꞌ a”, taj se‑na̱na̱ Diose̱ nataꞌ síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a. 8 ꞌO̱ se a̱j tanáj xco̱ soj nana̱ cataj xnaꞌanj Diose̱ rihaan níꞌ, ne̱ na̱nj tucuáán cuchruj yuvii̱ u̱u̱n nocoꞌ soj na̱nj ei ―taj Jesucristó, 9 ne̱ cataj uún soꞌ se vaa― Cuna̱j uxrá vaa ꞌyaj soj, ne̱ utaꞌ yaníj soj nana̱ cataj xnaꞌanj Diose̱ rihaan níꞌ, cheꞌé rej caꞌve̱e canoco̱ꞌ soj se‑tucua̱nj maꞌa̱n soj asan.

10 ”ꞌO̱ se caꞌneꞌ Moisés suun se vaa: “Cara̱a̱ co̱chróó so̱ꞌ rihaan réé so̱ꞌ do̱ꞌ, rihaan nií so̱ꞌ do̱ꞌ á”. Tza̱j ne̱: “Síí aꞌmii chre̱e rihaan rej do̱ꞌ, rihaan nii do̱ꞌ, me se va̱j soꞌ ne̱ nu̱ꞌ cheꞌe̱ cavi̱ꞌ soꞌ á”. Da̱nj vaa cataj xnaꞌanj Moisés rihaan níꞌ a. 11 Tza̱j ne̱ taj soj se vaa sese cata̱j yoꞌo̱ soꞌ rihaan rej soꞌ do̱ꞌ, rihaan nii soꞌ do̱ꞌ, se vaa a̱j rqué soꞌ nu̱ꞌ siꞌyaj soꞌ rihaan Diose̱ ne̱ cheꞌé dan se̱ caꞌvee ra̱cuíj soꞌ man rej soꞌ do̱ꞌ, man nii soꞌ do̱ꞌ, taj soj a. 12 Ne̱ ne caꞌve̱j soj ra̱cuíj soꞌ man rej soꞌ do̱ꞌ, man nii soꞌ do̱ꞌ a. 13 Dan me se da̱nj ina̱nj aꞌmii soj ga̱a tucuꞌyón soj se‑na̱na̱ nij síí ma̱n ga̱a naá, ne̱ axríj yuve̱ soj man se‑na̱na̱ Diose̱ na̱nj ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan nij síí fariseo do̱ꞌ, rihaan nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan yuvii̱ do̱ꞌ a.

14 Ga̱a ne̱ canacúún uún Jesucristó man nij yuvii̱ caꞌna̱ꞌ nij yuvii̱ rihaan soꞌ, ga̱a ne̱ cataj soꞌ rihaan nij yuvii̱ a:

―Cuno̱ taranꞌ soj nana̱ nihánj, ne̱ xca̱j soj cuentá nedi̱ꞌ. 15 A̱ doj rasu̱u̱n atúj tuꞌva yuvii̱ se̱ caꞌvee quiꞌya̱j chiꞌi̱i̱ man yuvii̱ maꞌ. Se avii tuꞌva yuvii̱ roꞌ, ꞌyaj chiꞌi̱i̱ man yuvii̱ ado̱nj. 16 Sese ta̱j yuꞌuj xréé soj, ne̱ cuno̱ soj nana̱ nihánj ei ―taj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ a.

17 Dan me se corá caꞌanj yaníj Jesucristó ga̱ nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ rihaan nij yuvii̱, ne̱ catúj nij soꞌ rá veꞌ, ga̱a ne̱ xnáꞌanj nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ Jesucristó man soꞌ me taj nana̱ caꞌmii soꞌ cheꞌé se atúj tuꞌva yuvii̱ ga̱a. 18 Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan nij soꞌ a:

―Vaa soj vaa, ne̱ ne xca̱j maꞌa̱n soj do̱ꞌ cuentá a̱ naꞌ. Ne̱ neꞌen soj se vaa nu̱ꞌ se atúj tuꞌva yuvii̱ roꞌ, se̱ caꞌvee quiꞌya̱j chiꞌi̱i̱ yoꞌ man yuvii̱ a. 19 ꞌO̱ se ne atúj yoꞌ nda̱a nimán yuvii̱ maꞌ. Tana̱nj achén yoꞌ rque yuvii̱, ne̱ uriha̱nj yoꞌ ga̱a reꞌé yuvii̱ na̱nj á ―taj Jesucristó, ne̱ nana̱ yoꞌ taj se vaa caꞌve̱e cha̱ yuvii̱ me maꞌa̱n rasu̱u̱n ne̱ nuveé cacu̱nꞌ me yoꞌ rihaan Diose̱ a. 20 Ne̱ cataj uún soꞌ a― Tza̱j ne̱ se uriha̱nj tuꞌva yuvii̱ roꞌ, yoꞌ me nana̱ avii nimán yuvii̱, ne̱ nana̱ yoꞌ me ꞌyaj chiꞌi̱i̱ ndoꞌo man yuvii̱ ado̱nj. 21 ꞌO̱ se nihánj me se chiꞌi̱i̱ avii nimán yuvii̱ a. Se chiꞌi̱i̱ do̱ꞌ, cheꞌé yan quiꞌya̱j itu̱u̱ siꞌyaj tuviꞌ do̱ꞌ, yan coto̱j ga̱ nica̱ tuviꞌ do̱ꞌ, yan ticavi̱ꞌ man tuviꞌ do̱ꞌ, 22 yan gu̱un rá ni̱caj siꞌyaj tuviꞌ do̱ꞌ, yan tiha̱ꞌ yuꞌunj man tuviꞌ do̱ꞌ, yan ni̱ꞌyaj ndoꞌo man yoꞌó chana̱ do̱ꞌ, yan gu̱un xco̱j ruva̱a̱ rá ni̱ꞌyaj tuviꞌ do̱ꞌ, cheꞌé yan nachri̱ꞌ ni̱ꞌyaj man tuviꞌ do̱ꞌ, yan caꞌmi̱i̱ xta̱ꞌ do̱ꞌ, yan quiꞌya̱j rmaꞌa̱n náá guun se nij do̱ꞌ, me nu̱ꞌ se avii nimán yuvii̱, 23 ne̱ nu̱ꞌ yoꞌ me se avii nimán yuvii̱ ne̱ ꞌyaj chiꞌi̱i̱ man yuvii̱ na̱nj ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan nij síí tucuꞌyón se‑na̱na̱ soꞌ a.

24 Ga̱a ne̱ canicunꞌ Jesucristó, ne̱ curiha̱nj soꞌ rej yoꞌ, ne̱ caꞌanj soꞌ rej na̱j chumanꞌ cuꞌna̱j Tiro a. Ne̱ catúj soꞌ rá ꞌo̱ veꞌ, ne̱ ne caꞌve̱j rá soꞌ queneꞌe̱n nij yuvii̱ me rej vaj soꞌ a. Tza̱j ne̱ ne caꞌve̱e qui̱ꞌnij yuve̱ soꞌ maꞌ. 25 Tana̱nj raꞌya̱nj cuchiꞌ nana̱ rihaan ꞌo̱ chana̱ se vaa ya̱nj soꞌ, ne̱ taꞌníí chana̱ roꞌ, me níí nu̱u̱ nana̱ chre̱e nimán, ne̱ caꞌnaꞌ chana̱, ne̱ canicunꞌ ru̱j chana̱ yoꞌ rihaan Jesucristó a. 26 Dan me se chana̱ sirofenicia aꞌmii xnaꞌánj griego me chana̱ yoꞌ, ne̱ cachíín niꞌya̱j noꞌ rihaan Jesucristó se vaa quiri̱i̱ Jesucristó nana̱ chre̱e nimán taꞌníí noꞌ a. 27 Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan noꞌ a:

―Dan me se ca̱nicúnꞌ so̱ꞌ do̱j, ne̱ cha̱ asino nij xnii tucua̱, ne̱ neꞌén so̱ꞌ se vaa se̱ caꞌvee ca̱taꞌaa níꞌ coꞌoo ma̱n rihaan nij xnii ne̱ go̱ꞌ níꞌ cha̱ nij chuvee maꞌ. Dan me se nda̱a síj chá nij xnii tucua̱, ga̱a ne̱ sese náj se chá tuꞌva nij xnii yoꞌ, ga̱a ne̱ caꞌve̱e go̱ꞌ cha̱ chuvee na̱nj ado̱nj. Cheꞌé dan ase vaa ne nó xcúún yuvii̱ caꞌne̱e̱ yuvii̱ rachrúún tuꞌva taꞌníí yuvii̱ go̱ꞌ yuvii̱ rachrúún yoꞌ cha̱ chuvee roꞌ, da̱nj vaa ne nó xcúnj ra̱cuíj man soj si̱j yaníj a̱ man ado̱nj. Ma̱a̱n ina̱nj maꞌa̱n nij yuvii̱ israelitá me no̱ xcúún ꞌu̱nj ra̱cuíj ꞌu̱nj na̱nj ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan chana̱ yoꞌ a.

Ga̱a ne̱ cataj noꞌ:

28 ―Veé dan vaa gue̱e̱, Señor. Tza̱j ne̱ nij chuvee nicu̱nꞌ rque chruun mesá roꞌ, chá nij xoꞌ tachruu̱ ayuu tuꞌva nij xnii na̱nj á. Ne̱ ase vaa chuvee chá tachruu̱ vaa ꞌu̱nj rihaan so̱ꞌ na̱nj ado̱nj. Cheꞌé dan me ndoꞌo raj ra̱cuíj so̱ꞌ do̱j manj, raj na̱nj ado̱nj ―taj chana̱ yoꞌ rihaan Jesucristó a.

29 Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó:

―Cheꞌé nana̱ caꞌmii so̱ꞌ nihánj roꞌ, caꞌve̱e cavi̱i̱ so̱ꞌ caꞌa̱nj so̱ꞌ, ne̱ a̱j curiha̱nj nana̱ chre̱e nimán taꞌníí so̱ꞌ na̱nj ei ―taj soꞌ rihaan noꞌ a.

30 Ga̱a ne̱ caꞌanj chana̱, catúj chana̱ rá veꞌ tucuá chana̱, ne̱ queneꞌen chana̱ se vaa dínj naj taꞌníí chana̱ rihaan yuvéé, ne̱ a̱j curiha̱nj nana̱ chre̱e nimán taꞌníí chana̱ ado̱nj.

31 Ga̱a ne̱ curiha̱nj uún Jesucristó rej na̱j chumanꞌ Tiro, ne̱ cachén soꞌ scaꞌnúj chumanꞌ cuꞌna̱j Sidón, caꞌanj uún soꞌ tuꞌva na lacuaná cuꞌna̱j Galilea, ne̱ cachén soꞌ scaꞌnúj rej cuꞌna̱j Chi̱ꞌ Chumanꞌ a. 32 Ne̱ nica̱j nij yuvii̱ man ꞌo̱ síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i caꞌnaꞌ nij yuvii̱ rihaan Jesucristó, ne̱ cachíín niꞌya̱j uxrá nij yuvii̱ rihaan Jesucristó se vaa cuta̱ꞌ raꞌa Jesucristó xráá síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i yoꞌ a. 33 Ga̱a ne̱ nica̱j Jesucristó man síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i caꞌanj yaníj soꞌ rihaan yoꞌó nij yuvii̱, ga̱a ne̱ tucuaꞌanj Jesucristó raꞌa Jesucristó yuꞌuj xréé síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i, ga̱a ne̱ quirii talúj Jesucristó raꞌa Jesucristó, ne̱ canó raꞌa Jesucristó daa síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i yoꞌ a. 34 Ga̱a ne̱ niꞌya̱j Jesucristó rej xta̱ꞌ, ga̱a ne̱ caráchej Jesucristó, ne̱ cataj Jesucristó:

―Efata ―taj Jesucristó, ne̱ nana̱ “Efata” taj: “Nachugu̱u̱n xréé so̱ꞌ á”, me nana̱ caꞌmii Jesucristó rihaan síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i yoꞌ a.

35 Ga̱a ne̱ nachuguu̱n xréé soꞌ, ne̱ nahuun sa̱ꞌ daa soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌmii sa̱ꞌ soꞌ a. 36 Ga̱a ne̱ caꞌneꞌ Jesucristó suun rihaan nij síí queneꞌen da̱j quiꞌyaj Jesucristó cheꞌé síí soꞌo̱ yaꞌmi̱i se vaa se̱ guun cata̱j xnaꞌanj nij soꞌ rihaan a̱ ꞌó yuvii̱ a. Dan me se doj a̱ naꞌvej rá Jesucristó cata̱j xnaꞌanj nij soꞌ rihaan tuviꞌ nij soꞌ, tza̱j ne̱ doj a̱ nataꞌ nij soꞌ rihaan tuviꞌ nij soꞌ a. 37 Ga̱a ne̱ caꞌanj uxrá rá nij yuvii̱ xcaj cuentá da̱j quiꞌyaj Jesucristó, ne̱ cataj nij yuvii̱ se vaa sa̱ꞌ uxrá vaa nu̱ꞌ se vaa quiꞌyaj Jesucristó, ne̱ nda̱a nachuguu̱n xréé nij síí soꞌo̱ do̱ꞌ, nda̱a aꞌmii sa̱ꞌ nij síí yaꞌmi̱i do̱ꞌ, ꞌyaj Jesucristó, taj nij yuvii̱ yoꞌ a.