□1:1-2 «ھەر يەرلەردە رەب ئەيسا مەسىھنىڭ (ئۇ ئۇلارغا ۋە بىزگە مەنسۇپ!) نامىغا نىدا قىلغۇچىلارنىڭ ھەممىسى» ــ بۇ ئىبارە «ئالەمشۇمۇل جامائەت»نىڭ ئاددىي ۋە يىغىنچاق بىر تەبىرىدۇر.
■1:1-2 يـۇھ. 17:19؛ روس. 15:9؛ رىم. 1:7؛ ئەف. 1:1؛ 1تېس. 4:7؛ 2تىم. 2:22.
■1:3 رىم. 1:7؛ 2كور. 1:2؛ ئەف. 1:2؛ 1پېت. 1:2.
□1:5 «بۇنىڭ بىلەن سىلەر ئۇنىڭدا ھەر تەرەپتە ... باي قىلىنغانسىلەر» ــ «ئۇنىڭدا» ــ مەسىھ ئەيسادا.
■1:5 كول. 1:9.
□1:6 «... خۇددى مەسىھنىڭ گۇۋاھلىقى سىلەردە تەستىقلانغاندەك» ــ خۇدانىڭ ئۇلارغا روھىي ئىلتىپاتلارنى بېغىشلىغانلىقى: (1) خۇدانىڭ كورىنتلىقلارغا پاۋلۇسنىڭ مەسىھ توغرۇلۇق بولغان گۇۋاھلىقىنىڭ توغرا ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىغىنى ۋە (2) خۇدانىڭ مەسىھنىڭ ئۇلارنىڭ قەلبىدە تۇرغانلىقىنى، ئۇلارنىڭ ھەقىقەتەن مەسىھكە تەۋە ئىكەنلىكىنى تەستىقلىغىنى ئىدى. مەسىلەن، خۇدا روھىي ئىلتىپاتلىرى ئارقىلىق كورنېلىئۇسدىكىلەرنى «مېنىڭ ئادەملىرىم» دەپ تەستىقلىغانىدى («روس.» 44:10-48گە قاراڭ. «روھىي ئىلتىپاتلار»نى چۈشىنىش ئۈچۈن 12- ۋە 14-بابقا قاراڭ.
□1:7 «رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ ئايان قىلىنىشى» ــ رەب دۇنياغا قايتىپ كەلگەندە ئۇ ھەر ئادەمگە ئايان بولىدۇ، ئەلۋەتتە.
■1:7 فىل. 3:20؛ تىت. 2:13.
□1:8 «رەب ئەيسا مەسىھنىڭ كۈنى» ــ ئۇنىڭ زېمىنغا قايتا كېلىدىغان كۈنى.
■1:8 1تېس. 3:13؛ 5:23.
□1:9 «خۇدا سۆزىدە تۇرغۇچىدۇر» ــ دېمەك، خۇدا ئادەمنى ئۆزىنىڭ پاك-مۇقەددەس سىرداش-ھەمدەملىكىگە چاقىرغاچقا، ئۆز مېھىر-شەپقىتى بىلەن ئۇنى يەنە ئاخىرغىچە گۇناھ ۋە شەيتاننىڭ ئىلكىدىن ساقلاپ، پاك ھاياتتا ياشاشقا كۈچەيتىشكە ۋەدە قىلغان.
■1:9 يەر. 32:40-44؛ يـۇھ. 15:5؛ 1كور. 10:13؛ گال. 2:20؛ 1تېس. 5:24؛ 1يۇھ. 1:3.
□1:10 «مەن سىلەردىن رەببىمىز ئەيسا مەسىھنىڭ نامى بىلەن شۇنى ئۆتۈنىمەنكى، ئى قېرىنداشلار...» ــ «قېرىنداشلار» ئىنجىلدا «ئېتىقادچى ئاكا-ئۇكىلار» دېگەن بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. ئەمما پۈتكۈل مۇقەددەس كىتابتا قېرىنداشلار («ئېتىقادچى ئاكا-ئۇكىلار») «ئېتىقادچى ئاچا-سىڭىللار»نىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ پرىنسىپ «يار.» 27:1دە كۆرۈنىدۇ؛ «خۇدانىڭ سۈرەت-ئوبرازى» بولغان «ئادەم»نىڭ ئۆزى «ئەر-ئايال»نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىز «قېرىنداشلار» دەپ تەرجىمە قىلدۇق.
■1:10 رىم. 12:16؛ 15:5؛ فىل. 2:2؛ 3:16؛ 1پېت. 3:8.
□1:12 «كېفاس» ــ روسۇل پېترۇسنىڭ ئىبرانىيچە ئىسمى ئىدى.
■1:12 روس. 18:24؛ 1كور. 3:4؛ 16:12.
□1:13 «سىلەر پاۋلۇسنىڭ نامىغا چۆمۈلدۈرۈلدۈڭلارمۇ؟» ــ «چۆمۈلدۈرۈلدۈڭلارمۇ» مۇشۇ يەردە سۇغا چۈمۈلدۈرۈلۈشنى كۆرسىتىدۇ.
■1:14 روس. 18:8؛ رىم. 16:23.
■1:16 1كور. 16:15،17.
■1:17 1كور. 2:1، 4؛ 2پېت. 1:16.
■1:18 رىم. 1:16.
□1:19 «چۈنكى مۇنداق پۈتۈلگەنكى...» ــ «مۇنداق پۈتۈلگەن» ــ مۇقەددەس كىتابتا يېزىقلىق. مۇشۇ يەردىكى سۆزلەر تەۋرات، «يەش.» 14:29دىن ئېلىنغان.
■1:19 ئايۇپ 5:12؛ يەش. 29:14.
■1:20 يەش. 33:18.
■1:21 مات. 11:25؛ لۇقا 10:21.
□1:22 «... گرېكلار بولسا «دانالىق»نى تەلەپ قىلىدۇ» ــ شۇ زاماندىكى گرېك مەدەنىيىتىدە پەلسەپەنى چوقۇنۇش دەرىجىسىگە يەتكەن دېگىلى بولىدۇ (مەسىلەن، «روس.» 21:17 ۋە ئالدى-كەينىدىكى ئايەتلەرنى كۆرۈڭ).
■1:22 مات. 12:38؛ 16:1؛ يـۇھ. 4:48.
□1:23 «بۇ يەھۇدىيلارغا نىسبەتەن بىزارلىق ئىش...» ــ ياكى «بۇ يەھۇدىيلارغا نىسبەتەن پۇتلىكاشاڭ...».
■1:23 مات. 11:6. يـۇھ. 6:60،66.
■1:24 كول. 2:3.
□1:26 «ئىنسانىي تەرەپتىن...» ــ گرېك تىلىدا «ئەتنىڭ كۆزقارىشىچە...».
■1:26 يـۇھ. 7:48؛ ياق. 2:5.
□1:28 «مەۋجۇت شەيئىلەر» ــ مۇشۇ يەردە ھەرخىل ئادەملەرنى، ھۆكۈمرانلارنى، دۆلەت قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
□1:30 «ئۇنىڭ تەرىپىدىن سىلەر مەسىھ ئەيسادا تۇرىسىلەر...» ــ «ئۇنىڭ تەرىپىدىن» خۇدا تەرىپىدىن، دېمەك. «ھۆرلۈك-ئازادلىق قىلىنغاندۇر» ــ «ھۆرلۈك-ئازادلىق» گۇناھنىڭ ۋە شەيتاننىڭ قۇللۇقىدىن ئازاد بولۇشتۇر.
■1:30 يەر. 23:5؛ يـۇھ. 17:19.
□1:31 «شۇنىڭدەك تەۋراتتا پۈتۈلگەندەك...» ــ ئىنجىلدا «پۈتۈلگەندەك» دېيىلگەندە، «مۇقەددەس كىتابتا پۈتۈلگەندەك» دېگەن مەنىدە. مۇشۇ يەردە «يەر.» 24:9.
■1:31 يەش. 65:16؛ يەر. 9:22-23؛ 2كور. 10:17.