□15:1 ««ھەقىقىي ئۈزۈم تېلى» ئۆزۈمدۇرمەن» ــ «ھەقىقىي ئۈزۈم تېلى» بولغاندىن كېيىن، ساختا ياكى پور-پۈچەك ئۈزۈم تېلىمۇ بارمۇ؟ بۇنىڭ توغرىسىدا «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە ئازراق توختىلىمىز.
□15:2 «باغۋەن مەندىكى مېۋە بەرمەيدىغان ھەربىر شاخنى كېسىپ تاشلايدۇ» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «مەندىكى مېۋە بەرمەيدىغان ھەربىر شاخنى باغۋەن (باراڭغا) ئېسپ قويىدۇ». لېكىن 6-ئايەتكە قارىغاندا تەرجىمىمىز توغرا بولسا كېرەك. «مېۋە بەرگەنلىرىنى بولسا تېخىمۇ كۆپ مېۋە بەرسۇن دەپ، پاك قىلىپ پۇتاپ تۇرىدۇ» ــ «پۇتاپ تۇرىدۇ» گرېك تىلىدا «تازىلايدۇ» ياكى «پاكلايدۇ» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. 4-ئايەتنى كۆرۈڭ.
■15:2 مات. 15:13.
□15:3 «... سىلەر مەن سىلەرگە يەتكۈزگەن سۆزۈم ئارقىلىق ئاللىبۇرۇن پاك بولدۇڭلار» ــ «پاك» مۇشۇ يەردە يەنە «پۇتالغان» دېگەن مەنىسىنىمۇ بىلدۈرۈشى مۇمكىن. بىراق مۇھىم مەنىسى «پاك» ئىكەنلىكىگە شۈبھىسى يوقتۇر (31:10نى كۆرۈڭ).
■15:3 يـۇھ. 13:10.
■15:6 ئەز. 15:2-8؛ مات. 3:10؛ 7:19؛ كول. 1:23.
■15:7 يەر. 29:12؛ مات. 7:7؛ 21:22؛ مار. 11:24؛ لۇقا 11:9؛ يـۇھ. 14:13؛ 16:24؛ ياق. 1:5؛ 1يۇھ. 3:22؛ 5:14.
□15:8 «سىلەر مەندە ئىزچىل تۇرساڭلار ۋە سۆزلىرىم سىلەردە ئىزچىل تۇرسا، نېمىنى تەلەپ قىلساڭلار، سىلەرگە شۇ ئىجابەت بولىدۇ. سىلەرنىڭ كۆپ مېۋى بېرىشىڭلار، شۇنداقلا مېنىڭ مۇخلىسلىرىم ئىكەنلىكىڭلارنى ئىسپاتلىشىڭلار بىلەن شان-شەرەپ ئاتامغا كەلتۈرۈلىدۇ» ــ 7-8-ئايەتكە قارىغاندا، مۇخلىسلار خۇداغا چىقارغان، ئۇنى خۇرسەن قىلىدىغان مېۋە ئۈنۈملۈك دۇئا-تىلاۋەتلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
■15:10 يـۇھ. 14:15، 21، 23؛ 1يۇھ. 5:3.
■15:12 لاۋ. 19:18؛ مات. 22:39؛ يـۇھ. 13:34؛ ئەف. 5:2؛ 1تېس. 4:9؛ 1پېت. 4:8؛ 1يۇھ. 3:23؛ 4:21.
■15:13 رىم. 5:7؛ ئەف. 5:2؛ 1يۇھ. 3:16.
□15:14 «سىلەرگە بۇيرۇغان ئەمرلىرىمنى ئادا قىلساڭلار، مېنىڭ دوستلىرىم بولىسىلەر» ــ 13-14-ئايەتتە خۇدانىڭ مۇھەببىتىنىڭ ئۇلۇغلۇقى ئايان قىلىنىدۇ. «مەسىھنىڭ دوستلىرى» ئۇنىڭ ئەمرلىرىنى ئادا قىلغۇچىلاردۇر. لېكىن مەسىھ بارلىق كىشىلەر، جۈملىدىن ئۆز ئەمرلىرىنى ئادا قىلمىغۇچىلار، يەنى دۈشمەنلىرى ئۈچۈن جېنىنى پىدا قىلغاندۇر.
■15:14 مات. 12:50؛ 2كور. 5:16؛ گال. 5:6؛ 6:15؛ كول. 3:11.
□15:15 «ئەمدى مۇندىن كېيىن مەن سىلەرنى «قۇل» دەپ ئاتىمايمەن» ــ «قۇل» ياكى «چاكار».
■15:15 يـۇھ. 8:26.
□15:16 «سىلەر مېنى تاللىغىنىڭلار يوق، ئەكسىچە مەن سىلەرنى تاللىدىم ۋە سىلەرنى بېرىپ مېۋە بەرسۇن ھەمدە مېۋىلىرىڭلار دائىم ساقلانسۇن...» ــ «...بېرىپ مېۋە بەرسۇن» دېگەن ئىبارە بەلكىم، مۇخلىسلار خۇداغا چىقارغان، ئۇنى خۇرسەن قىلىدىغان مېۋە بولسا، پۈتۈن دۇنياغا بېرىپ خۇش خەۋەر ئارقىلىق باشقىلارنى خۇدانىڭ يولىغا كەلتۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، دەپ كۆرسەتسە كېرەك.
■15:16 مات. 28:19؛ مار. 16:15؛ يـۇھ. 13:18؛ ئەف. 1:4؛ كول. 1:6.
□15:17 «سىلەرگە شۇنى ئەمر قىلىمەنكى، بىر-بىرىڭلارنى سۆيۈڭلار» ــ گرېك تىلىدا «سىلەرگە شۇلارنى ئەمر قىلىمەنكى، بىر-بىرىڭلارنى سۆيۈڭلار».
■15:18 1يۇھ. 3:13.
□15:19 «سىلەرمۇ بۇ دۇنيادىكىلەردىن بولغان بولساڭلار، بۇ دۇنيادىكىلەر سىلەرنى ئۆزىمىزنىڭكى دەپ، سۆيگەن بولاتتى» ــ گرېك تىلىدا «سىلەرمۇ بۇ دۇنيادىن بولغان بولسا، بۇ دۇنيا سىلەرنى ئۆزىنىڭكى دەپ سۆيگەن بولاتتى».
■15:19 يـۇھ. 17:14؛ گال. 1:10.
■15:20 مات. 10:24؛ 24:9؛ لۇقا 6:40؛ يـۇھ. 13:16؛ 16:2.
■15:21 مات. 10:22؛ يـۇھ. 16:3.
■15:22 رىم. 4:15؛ 5:20.
■15:24 يـۇھ. 10:37.
□15:25 «ئۇلارغا تەۋە بولغان تەۋرات قانۇنى» ــ ھەجۋىي، كىنايىلىك سۆز. 17:8 ۋە ئىزاھاتىنى كۆرۈڭ. «ھېچقانداق سەۋەبسىزلا مەندىن نەپرەتلەندى» ــ «زەب.» 7:35، 19 ۋە 4:69.
■15:25 زەب. 35:19؛ 69:4
□15:26 «...ياردەمچى، يەنى ئاتىنىڭ يېنىدىن چىققۇچى ھەقىقەتنىڭ روھى كەلگەندە، ئۇ ماڭا گۇۋاھلىق بېرىدۇ» ــ مۇشۇ ئايەتتىن مۇقەددەس روھنىڭ شەخس ئىكەنلىكى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. مەسىھ ئۇنى «ئاتىنىڭ يېنىدىن» ئەۋەتىدۇ؛ مۇشۇ يەردە مۇقەددەس روھ يەنە «ئاتىنىڭ يېنىدىن چىقىدۇ» دېيىلىدۇ. گرېك تىلىدا «چىقىدۇ» دېگەن پېئىل «ھازىرقى زامان» شەكىلدە بولغاچقا، مۇقەددەس روھنىڭ ھەردائىم شۇ ھەرىكەتنى قىلىۋاتقىنى كۆرسىتىلىدۇ.
■15:26 لۇقا 24:49؛ يـۇھ. 14:26؛ 16:7؛ روس. 5:32.
■15:27 روس. 1:8، 21؛ 5:32.