□21:1 «ئۇ... بايلارنىڭ ئۆز سەدىقىلىرىنى ئىبادەتخانىدىكى ئىئانە ساندۇقىغا تاشلىغىنىنى كۆردى» ــ «ئىئانە ساندۇقى» دېگەن سۆز ئادەتتە گرېك تىلىدا «خەزىنە»نى كۆرسىتىدۇ. لېكىن مۇشۇ يەردە ئىبادەتخانىدىكى خەزىنە ئۈچۈن سەدىقىلەر يىغىلىدىغان جاي، بەلكىم چوڭ بىر ساندۇقنى كۆرسەتسە كېرەك.
■21:1 2پاد. 12:10؛ مار. 12:41.
□21:2 «ئۇ يەنە ساندۇققا ئىككى تىيىننى تاشلاۋاتقان بىر نامرات تۇل ئايالنىمۇ كۆردى» ــ بۇ «تىيىن» (گرېك تىلىدا «لەپتون») «دېنارىئۇس»نىڭ 1/128ى بولۇپ، بىر ئىشلەمچىنىڭ بىر كۈنلۈك ئىش ھەققى ئىچىدە «ئالتە مىنۇت»لۇق پۇلىغا باراۋەر.
■21:3 2كور. 8:12.
■21:5 مات. 24:1؛ مار. 13:1.
■21:6 1پاد. 9:7؛ مىك. 3:12؛ لۇقا 19:44.
□21:8 «مانا ئۆزۈم شۇدۇرمەن» ــ «مانا ئۆزۈم مەسىھدۇرمەن» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ. «ئاشۇ ۋاقىت» ــ قىيامەت كۈنىنى كۆرسىتىدۇ.
■21:8 يەر. 29:8؛ مات. 24:4؛ ئەف. 5:6؛ كول. 2:18؛ 2تېـس. 2:2؛ 1يۇھ. 4:1.
□21:10 «بىر مىللەت يەنە بىر مىللەت بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ، بىر پادىشاھلىق يەنە بىر پادىشاھلىق بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ» ــ ئىبرانىي تىلىدا (شۇنداقلا گرېك تىلىدا) بۇ ئىبارە دۇنيا بويىچە كېڭەيگەن ئۇرۇشلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن («يەش.» 2:19، «2تار.» 3:15-6دە بۇ تۇراقلىق ئىبارە توغرۇلۇق مىساللار بار.
■21:10 يەش. 19:2.
□21:11 «يەر يۈزىدە ۋەھشەتلەر ۋە ئاسماندا ھەيۋەتلىك ئالامەتلەر كۆرۈنىدۇ» ــ گرېك تىلىدىكى ئەينى تېكىستتە «يەر يۈزىدە» دېگەن سۆز يوق. بىراق بىزنىڭچە ھېلىقى «ھەيۋەتلىك ئالامەتلەر» ئاسماندا بولىدىغانلىقى تەكىتلەنگەندىن كېيىن، «ۋەھشەتلەر» بولسا چوقۇم «يەر يۈزىدە» بولۇشى كېرەك. 25-ئايەتنمۇ كۆرۈڭ.
■21:12 مات. 10:17؛ 24:9؛ مار. 13:9؛ يـۇھ. 16:2؛ روس. 4:3؛ 5:18؛ 12:4؛ 16:24؛ ۋەھ. 2:10.
□21:13 «... بۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ ئالدىدا گۇۋاھلىق بېرىش پۇرسىتىڭلار چىقىدۇ» ــ «گۇۋاھلىق بېرىش» مۇشۇ يەردە خۇش خەۋەر يەتكۈزۈش، خۇدانىڭ نىجاتى رەب ئەيسا مەسىھ ئارقىلىق دۇنياغا كەلدى، دەپ جاكارلاشتىن ئىبارەت.
■21:14 مات. 10:19؛ مار. 13:11.
■21:15 مىس. 4:12؛ يەش. 54:17؛ مات. 10:19؛ روس. 6:10.
□21:16 «خائىنلىق قىلىپ تۇتۇپ بېرىدۇ» ــ بۇ بىرلا سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.
■21:16 مىك. 7:6؛ روس. 7:59؛ 12:2.
■21:17 مات. 10:22؛ مار. 13:13.
■21:18 1سام. 14:45؛ 2سام. 14:11؛ 1پاد. 1:52؛ مات. 10:30.
□21:19 «سەۋر-چىداملىق بولغىنىڭلاردا، جېنىڭلارغا ئىگە بولالايسىلەر» ــ بۇ ئايەتتە «جان» ياكى جىسمانىي ھايات ياكى ئادەمنىڭ ئۆز ۋۇجۇدىنى، شۇنداقلا روھىي ھاياتىنى كۆرسىتىدۇ. بىزنىڭچە مۇشۇ يەردە ئىنساننىڭ روھىي ھاياتىدىكى ئەمەلىي جەھەتلەرنى كۆرسىتىدۇ. بىرسىدە روھىي ھايات بار بولسا، ئۇنداقتا ئۇ ئۆزىنى تۇتالايدىغان، تۈرلۈك روھىي ھۇجۇملارغا تاقابىل تۇرالايدىغان بولىدۇ ــ مەسىلەن، ئۆزىدە بار بولغان ئەنسىرەشلەر، قورقۇنچلار، شەھۋانىي ھەۋەسلەر قاتارلىقلارنى مەسىھگە بويسۇندۇرالايدۇ (مەسىلەن، «2كور.» 5:10، «1تېس.» 4:4نى كۆرۈڭ).
■21:20 دان. 9:27؛ مات. 24:15؛ مار. 13:14.
□21:22 «ئىنتىقام جازاسىنى تارتىدىغان كۈنلەر» ــ «ئىنتىقام جازاسى» گرېك تىلىدا بۇ سۆز ھەم «ئىنتىقام» ھەم «تولۇق، مۇتلەق ھۆكۈم چىقىرىش» دەپ ئىپادىلىنىدۇ. «مات.» 35:23نى كۆرۈڭ. بۇ «ئىنتىقام» ياكى «ھۆكۈم چىقىرىلىش»نى خۇدا ئۆزىنىڭ خەلقى يەھۇدىيلار ئۈستىگە يۈرگۈزىدۇ. بۇ، مۇشۇ يەردە (12-24-ئايەت) يېرۇسالېم شەھىرىنىڭ مىلادىيە 70-يىلى مۇھاسىرىگە ئېلىنىشى ۋە ۋەيران قىلىنىشىنى كۆرسىتىغان بېشارەتتۇر. كېيىنكى ئايەتلەر ئاخىر زاماننى كۆرسىتىدۇ.
■21:22 دان. 9:26،27؛ مات. 24:15؛ مار. 13:14.
□21:23 «بۇ زېمىندا ئېغىر قىسچىلىق بولىدۇ...» ــ ياكى «يەر يۈزىدە ئېغىر قىسچىلىق بولىدۇ».
□21:24 «ئۇلار ... تۇتقۇن قىلىنىپ، بارلىق ئەللەرگە ئېلىپ كېتىلىدۇ؛ «يات ئەللەرنىڭ ۋاقتى» توشقۇچە، يېرۇسالېم يات ئەللەرنىڭ ئاياغ ئاستىدا قالىدۇ» ــ «ئەللەر» مۇشۇ يەردە يەھۇدىي ئەمەسلەرنى كۆرسىتىدۇ. «يات ئەللەرنىڭ ۋاقتى» ــ گرېك تىلىدا «يات ئەللەرنىڭ ۋاقىتلىرى». «يات ئەللەرنىڭ ۋاقتى توشقۇچە» دېگەن ئىبارە يەھۇدىي خەلقى ئاخىر زاماندا قايتىدىن يېرۇسالېمدا تۇرىدىغانلىقىنى ۋە يېرۇسالېمنى ئىدارە قىلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ ئىبارە ۋە شۇنداقلا بۇ بابتىكى باشقا بېشارەتلەر ئۈستىدە «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە ئازراق توختىلىمىز.
■21:24 رىم. 11:25.
■21:25 يەش. 13:10؛ ئەز. 32:7؛ يو. 3:4؛ 3:15؛ مات. 24:29؛ مار. 13:24؛ ۋەھ. 6:12.
□21:26 «ئاسماندىكى كۈچلەر لەرزىگە كېلىدۇ» ــ «ئاسماندىكى كۈچلەر» بەلكىم ئاسماندىكى جىسىملار (قۇياش، ئاي، يۇلتۇز قاتارلىقلار)نى ۋە ھەم ئاسماندا خۇدانىڭ پەرىشتىلىرى بىلەن جەڭ قىلىۋاتقان جىن-شەيتانلارنىمۇ كۆرسىتىشى مۇمكىن.
■21:27 دان. 7:10؛ مات. 16:27؛ 24:30؛ 25:31؛ 26:64؛ مار. 13:26؛ 14:62؛ روس. 1:11؛ 2تېـس. 1:10؛ ۋەھ. 1:7.
■21:28 رىم. 8:23.
■21:29 مات. 24:32؛ مار. 13:28.
□21:32 «بۇ ئالامەتلەرنىڭ ھەممىسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلماي تۇرۇپ، بۇ دەۋر ئۆتمەيدۇ» ــ ئەگەر تىلغا ئېلىنغان ئالامەت يېرۇسالېمنىڭ ۋەيران بولۇشىغا (مىلادىيە 70-يىلى) (20-24ئايەت) قارىتىلغان بولسا، ئۇنداقتا «بۇ دەۋر» دېگەن سۆز تەبىئىيكى (1) ئەيسانىڭ دەۋرىدە ياشاپ ئۆتكەن ئادەملەرنى كۆرسىتىدۇ. (2) ئەگەر مەسىھنىڭ دۇنياغا قايتىپ كېلىشىگە (27-ئايەت) قارىتىلغان بولسا، «دەۋر» دېگەن سۆز بەلكىم پۈتۈن يەھۇدىيە خەلقىنى كۆرسىتىدۇ؛ (3) بۇ ئايەتلەردە ئېيتىلغان ۋەقەلەرنىڭ باشلىنىش دەۋرىدە ياشىغانلارنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا بارلىق ۋەقەلەر شۇ دەۋر ئىچىدە يۈز بېرىدۇ، دېگەنلىك بولىدۇ. بىزنىڭچە (3)-شەرھ ئالدى-كەينى ئايەتلەرگە ئەڭ باپ كېلىدۇ.
□21:33 «ئاسمان-زېمىن يوقىلىدۇ، بىراق مېنىڭ سۆزلىرىم ھەرگىز يوقالمايدۇ» ــ گرېك تىلى «ئاسمان-زېمىن ئۆتىدۇ، بىراق مېنىڭ سۆزلىرىم ھەرگىز ئۆتمەيدۇ».
■21:33 زەب. 102:25-27؛ يەش. 51:6؛ مات. 24:35؛ ئىبر. 1:11.
□21:34 «شۇ كۈنى ئۈستۈڭلارغا تۇيۇقسىز چۈشمىسۇن» ــ «شۇ كۈن» مۇقەددەس كىتابتا دائىم دېگۈدەك مەسىھ دۇنياغا قايتىپ كېلىدىغان، ئىنسانلاردىن ھېساب ئالىدىغان كۈننى كۆرسىتىدۇ.
■21:34 رىم. 13:13؛ 1تېس. 5:6؛ 1پېت. 4:7.
■21:35 1تېس. 5:2؛ 2پېت. 3:10؛ ۋەھ. 3:3؛ 16:15.
□21:36 «يۈز بېرىش ئالدىدا تۇرۇۋاتقان بۇ ئىشلاردىن ئۆزۈڭلارنى قاچۇرۇپ» ــ ياكى «يۈز بېرىش ئالدىدا تۇرۇۋاتقان بۇ ئىشلاردىن قۇتۇلۇپ...». ئەمدى ئېتقادچىلار بۇ دەھشەتلىك ۋەقەلەردىن ئۆتۈپ كېتەمدۇ، ياكى ئاۋۋال ئېلىپ كېتىلەمدۇ؟ بۇ مۇھىم مەسىلە. ئوقۇرمەنلەر مۇشۇ ئايەتنىڭ ئالدى-كەينىدىكى سۆز-ئايەتلەرگە قاراپ ئۆزلىرى بىر خۇلاسىگە كېلەلەيدۇ. بىز باشقا يەرلەردىمۇ بۇ تېما ئۈستىدە توختالغان («تېسالونىكالىقلارغا (2)»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە). «ھازىر بولۇپ لايىق ھېسابلىنىش ئۈچۈن...» ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە: «كۈچلەندۈرۈلۈشۈڭلار ئۈچۈن...» دېيىلىدۇ.
■21:36 مات. 24:42؛ 25:13؛ مار. 13:33؛ لۇقا 12:40؛ 1تېس. 5:6.
■21:37 يـۇھ. 8:2.