□1:1 «Әйса Мәсиһниң хуш хәвири» — өзи елип кәлгән, өзи тоғрилиқ хуш хәвәрдур. «хуш хәвириниң башлиниши» — Маркус Әйса Мәсиһ тоғрилиқ бу хуш хәвәрниң өзи Худа аләмни яратқинидәк йеңи бир башлиниш кәлди, дәп көрсәтмәкчи болуши мүмкин («Яр.» 1:1).
□1:2 «Мана, алдиңда әлчимни әвәтимән. У сениң йолуңни алдин-ала тәйярлайду» — сөзлигүчи Худа Өзи, әлвәттә. Мошу сөзләр авал «Мис.» 23:20 һәм «Мал.» 3:1дә көрүниду.
■1:2 Мис. 23:20; Мал. 3:1; Мат. 11:10; Луқа 7:27.
□1:3 «Аңлаңлар, далада бирисиниң товлиған авазини! У: «Пәрвәрдигарниң йолини тәйярлаңлар, Униң үчүн чиғир йоллирини түптүз қилиңлар!» — «Йәш.» 40:3.
■1:3 Йәш. 40:3; Мат. 3:3; Луқа 3:4; Юһ. 1:23.
□1:4 «Йәһя чөл-баяванда пәйда болуп...» — әрәбчә «Йәһя» дегән исим ибраний тилида вә грек тилида учрайдиған «Юһанна» дегән исимдур; мәнаси, «Пәрвәрдигарниң меһри-шәпқити»дур. ««гуналарға кәчәрүм елип келидиған, товва қилишни билдүридиған «чөмүлдүрүш»» — «чөмүлдүрүш» болса, суға чөмүлдүрүшни көрситиду. Башқичә ейтқанда, «яман йоллириңлардин йенип, товва қилиңлар! Товва қилғанлиғиңларни билдүрүш үчүн суға чөмүлдүрүшни қобул қилиңлар. Шундақ қилғанда, Худа силәрни кәчүрүм қилиду!» — Дегәндәк.
■1:4 Мат. 3:1; Луқа 3:3; Юһ. 3:23.
■1:6 2Пад. 1:8; Лав. 11:22; Мат. 3:4.
■1:7 Мат. 3:11; Луқа 3:16; Юһ. 1:27.
■1:8 Йәш. 44:3; Йо. 2:28,29; Мат. 3:11; Рос. 1:5; 2:4; 11:15,16; 19:4.
□1:10 «Роһниң кәптәр қияпитидә чүшүп, өз үстигә қонуватқанлиғини көрди» — «Роһ» Худаниң Роһи, Муқәддәс Роһни көрситиду. «кәптәр қияпитидә» — яки «пахтәк қияпитидә». Грек тилида бу қуш «перистера» дәп атилиду. «перистера» грек тилида һәм кәптәрни һәм пахтәкниму көрситиду.
■1:10 Мат. 3:16; Луқа 3:21; Юһ. 1:32.
■1:11 Зәб. 2:7; Йәш. 42:1; Мат. 3:17; 17:5; Мар. 9:7; Луқа 3:22; 9:35; Кол. 1:13; 2Пет. 1:17.
□1:12 «Вә Роһ дәрһал уни чөл-баяванға сүйләп чиқарди» — «Роһ» — Худаниң Роһи, Муқәддәс Роһни көрситиду. «....Роһ дәрһал уни чөл-баяванға сүйләп чиқарди» — грек тилида «...Роһ дәрһал уни чөл-баяванға иштирип чиқарди» дейилиду.
□1:13 «У чөлдә қириқ күн туруп, Шәйтан тәрипидин синилип туратти» — бу айәткә қариғанда, у чөл-баяванда қириқ күн турғанда, Шәйтанниң синақлири тохтимай давамлаштурулған еди. «Матта» вә «Луқа»да хатириләнгән синақлар бу қириқ күнниң ахирида кәлгән болуп, синақлар әвҗигә чиққан еди.
□1:14-15 «Худаниң падишалиғиниң хуш хәвири» — яки «Худаниң хуш хәвири».
■1:14-15 Мат. 4:12; Луқа 4:14; Юһ. 4:43.
□1:16 «Улар белиқчи болуп, деңизға тор ташлавататти» — мошу хил тор адәттә кеминиң кәйнидин тартилатти.
□1:17 «мән силәрни адәм тутқучи белиқчи қилимән!» — «адәмни тутқучи» мошу йәрдә «тутуш» зиян йәткүзүш яки улардин пайдилиниш үчүн әмәс, бәлки уларни Шәйтанниң илкидин елип қутқузушни көрситиду.
■1:18 Мат. 19:27; Мар. 10:28; Луқа 5:11; 18:28.
□1:21 «У удул синагогқа кирип, тәлим беришкә башлиди» — «синагог»лар — Йәһудийларниң ибабәт қилишқа жиғилидиған җайлири. «Тәбирләр»ни көрүң.
□1:23 «напак роһ» — җинни көрситиду, әлвәттә. Амма бундақ ибарә җинларниң әйни напаклиғини тәкитләйду.
□1:32 «Қәчқурун күн патқанда, кишиләр барлиқ ағриқларни вә җин чаплашқанларни униң алдиға елип келишти» — шу күни «шабат күни» (дәм елиш күни) болуп, хәлиқ бемарларни Әйсаниң алдиға көтирип апириш үчүн кәчқурунғичә күткән еди. Ибранийларға нисбәтән «йеңи бир күн» кәчқурунда башлиниду.
□1:38 «Чүнки мән дәл мошу иш үчүн келишим» — грек тилида «чүнки мән дәл мошу иш үчүн чиқишим».
■1:38 Йәш. 61:1; Луқа 4:18;43.
□1:40 «мохо кесили бар бир киши» — «мохо кесили» бир хил қорқунучлуқ терә кесили болуп, Йәһудийлар бу хил кесәлгә гириптар болғанларни напак дәп қарап уларға қәтъий йеқинлашмайтти.
□1:43 «Муса бу кесәлдин пакланғанларға әмир қилған қурбанлиқларни сунғин» — Муса пәйғәмбәр Тәврат қанунида шундақ әмирни көрсәткән: — Бир мохо кесили сақайтилған болса, у муқәддәс ибадәтханиға берип, өзиниң сақайтилғанлиғини каһинға көрситип, андин мохо кесилидин сақайғанлар қилишқа тегишлик қурбанлиқларни сунуши керәк еди. Шүбһисизки, Муса пәйғәмбәрдин башлап Мәсиһ Әйса кәлгичә, бу мурасим һеч өткүзүлүп баққан әмәс еди. «Лав.» 14-бапни көрүң.