Timotiygha «1»
1
Rosul Pawlus Timotiygha yazghan birinchi mektup •••• Salam
Qutquzghuchimiz Xudaning we ümidimiz Mesih Eysaning emri bilen Eysa Mesihning rosuli qilip teyinlen’gen menki Pawlustin Ros. 9:15; Kol. 1:27. étiqad yolidiki özümning sadiq oghlum bolghan Timotiygha salam. Xuda’Atimiz we Rebbimiz Mesih Eysadin sanga méhir-shepqet, rehimdillik we xatirjemlik bolghay! Ros. 16:1; 1Kor. 4:17; Gal. 1:3; 1Tés. 3:2; 1Pét. 1:2.
 
Saxta telimlerni tosush
Makédoniye ölkisige barghanda, sendin ötün’ginimdek shuni yene ötünimenki, shu yerdiki bezi kishilerge bid’et telimlerni ögetmenglar dep tapilishing üchün sen dawamliq Efesus shehiride qalghin; Ros. 20:1. ularning epsaniler we ayighi yoq nesebnamilerge bend bolmasliqini tapilighin; bular Xudaning étiqad arqiliqla emelge ashurulidighan Öz öyige bolghan pilanini ilgiri sürmeydu, belki peqet bimene talash-tartishlarni keltürüp chiqiridu, xalas. «ayighi yoq nesebnamiler» — Yehudiy xelki herdaim özining Tewrattiki ulugh bir «rohiy erbab»ning melum bir ewladi, Grékler bolsa özining melum bir «ilahiy adem»ning ewladi ikenlikini ispatlimaqchi idi. «Bular Xudaning étiqad arqiliqla emelge ashurulidighan Öz öyige bolghan pilanini ilgiri sürmeydu» — «(Xudaning)... Öz öyige bolghan (nijatliq) pilani» grék tilida «Xudaning öyidiki qanun-orunlashturushliri» dégen ibare bilen ipadilinidu.   1Tim. 4:7; 6:4, 20; 2Tim. 2:16; Tit. 1:14; 3:9.
Emdilikte bizge tapilan’ghan telimning muddiasi sap qelb, pak wijdan we saxtiliqsiz étiqadtin kélip chiqidighan méhir-muhebbettin ibarettur. Rim. 13:8; Gal. 5:14. Bu ishlarda bezi kishiler chetnep, bimene geplerni qilishqa burulup ketti. Ularning Tewrat qanunining ölimasi bolghusi bar; biraq ular özlirining néme dewatqanliqini yaki özlirining hedep qeyt qiliwatqan sözlirining néme ikenlikini chüshenmeydu.
Emdi bizge melumki, eger kishiler Tewrat qanunini eyni muddiasida qollansa, u paydiliqtur. «eger kishiler Tewrat qanunini eyni muddiasida qollansa, u paydiliqtur» — «eyni muddiasida» grék tilida «qanunluq yolda qollansa».   Rim. 7:12. Chünki biz yene shuni bilimizki, Tewrat qanuni heqqaniy ademler üchün tüzülgen emes, belki qanun’gha xilapliq qilghuchilar we boyni qattiqlar üchün, ixlassizlar we gunahkarlar üchün, iplaslar we kupurluq qilghuchilar üchün, atisini öltürgüchiler we anisini öltürgüchiler üchün, qatillar, Gal. 5:23. 10 buzuqluq qilghuchilar, bechchiwazlar, ademlerni qulluqqa bulighuchilar, yalghanchilar, qesemxorlar üchün we yaki saghlam telimlerge zit bolghan bashqa herqandaq qilmishlarda bolghanlar üchün tüzülgen. «Tewrat qanuni... saghlam telimlerge zit bolghan bashqa herqandaq qilmishlarda bolghanlar üchün tüzülgen» — «saghlam telim» — bu Pawlusning köp ishlitidighan ibarisi. Xudadin kelgen telim uni qobul qilghanlarda saghlam rohiy hayatni hasil qilidu we quwwetleydu. 11 Bu telimler teshekkür-mubarekke layiq Bolghuchi Xudaning manga amanet qilghan shan-sheripini ayan qilghan xush xewerge asaslan’ghan. «bu telimler teshekkür-mubarekke layiq bolghuchi Xudaning manga amanet qilghan shan-sheripini ayan qilghan xush xewerge asaslan’ghan» — «bu telimler» («saghlam telim») Tewrat qanunining heqiqiy ehmiyitini, uning «öz muddiasida qollinidighan» yaki «qanunluq yolda qollinilidighan» mezmunini öz ichige alidu (8-ayet).   1Tés. 2:4; 1Tim. 6:15.
 
Pawlus özi Xudaning rehimdillikini körsetküchi janliq misaldur
12 Manga küch-qudret bergen, méni ishenchlik dep qarap, Öz xizmitige teyinligen Rebbimiz Mesih Eysagha teshekkür éytimenki, 13 U méni teyinlidi! — burun kupurluq we ziyankeshlik qilghuchi, zalim bir adem bolsammu, manga rehim körsitildi; chünki men bu ishlarni nadanliq we étiqadsizliqtin qilghanidim. «U méni teyinlidi! — burun kupurluq we ziyankeshlik qilghuchi, zalim bir adem bolsammu...» — «kupurluq qilghuchi» — uning kupurluqi biwasite Xudagha qaritilghan emes (chünki u «ixlasmen Yehudiy» idi), belki Xuda ewetken Qutquzghuchi Mesihge we Uninggha egeshkenlerge qaritilghan. «Ziyankeshlik qilghuchi» — Mesihge egeshkenlerge ziyankeshlik qilghuchi. «chünki men bu ishlarni nadanliq we étiqadsizliqtin qilghanidim» — «étiqadsizliq» Xudaning Eysa Mesihde bolghan nijat yoligha bolghan étiqadsizliqtur.   Yuh. 9:39,41; Ros. 3:17; 8:3; 9:1; 22:4; 26:9; 1Kor. 15:9; Gal. 1:13. 14 Halbuki, Rebbimizning manga körsetken méhir-shepqiti ziyadiliship, Mesih Eysada bolghan étiqad we méhir-muhebbet wujudumgha élip kirilishi bilen éship tashti. 15-16 Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin Özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur. «Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin Özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur» — bu zor ehmiyetlik ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.   Mat. 9:13; Mar. 2:17; Luqa 5:32; 19:10; 1Yuh. 3:5. 17 Emdi menggülük Padishahqa, yeni ölmeydighan we köz bilen körgili bolmaydighan, birdinbir Xudagha ebedil’ebedgiche hörmet-izzet we shan-sherep bolghay! Amin! «menggülük Padishah» — grék tilida «barliq zamanlarning Padishahi». «birdinbir Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!» — bezi kona köchürmilerde «birdinbir dana Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!» déyilidu.
18-19 Ey, oghlum Timotiy, burun sen toghruluq éytilghan bésharetlik wehiylerge asasen bu buyruqni sanga tapshurimen. Bu wehiylerni qoral qilip, étiqadta we pak wijdaningda ching turup, güzel urush qilghaysen. Beziler wijdanida pak turushtin chetnep ketti, netijide ularning étiqadi xuddi xada tashqa urulup gherq bolghan kémidek weyran boldi. «bu wehiylerni qoral qilip, étiqadta we pak wijdaningda ching turup, güzel urush qilghaysen» — «güzel urush qilghaysen» — et igiliri bilen emes, elwette, rohiy küreshtur. Kéyinki 6:12-ayette tilgha élin’ghan «güzel küresh»ni we u toghrisidiki «qoshumche söz»ni körüng.   1Tim. 6:12; 1Tim. 3:9. 20 Xuménéus we Iskenderler mana shundaq kishilerdindur. Ularni kupurluq qilmasliqni ögensun dep, Sheytanning ilkige tapshurdum. «Ularni kupurluq qilmasliqni ögensun dep, Sheytanning ilkige tapshurdum» — «Sheytanning ilkige tapshurulush» bolsa, étiqad yolidin xélila chetnigen kishilerni öz gunahlirini tonusun dep, jamaet ishletse bolidighan éghir bir tedbirdur. Uningda shundaq kishiler jamaettiki bardi-keldidin chiqirilipla qalmay, belkim késel bolup qélishi yaki balayi’apetke uchrishi mumkin. Bu ish toghruluq yene «1Kor.» 5-bab, izahatliri we shu mektuptiki «qoshumche söz»ni körüng.   1Kor. 5:5; 2Tim. 2:17; 4:14.
 
 

1:1 Ros. 9:15; Kol. 1:27.

1:2 Ros. 16:1; 1Kor. 4:17; Gal. 1:3; 1Tés. 3:2; 1Pét. 1:2.

1:3 Ros. 20:1.

1:4 «ayighi yoq nesebnamiler» — Yehudiy xelki herdaim özining Tewrattiki ulugh bir «rohiy erbab»ning melum bir ewladi, Grékler bolsa özining melum bir «ilahiy adem»ning ewladi ikenlikini ispatlimaqchi idi. «Bular Xudaning étiqad arqiliqla emelge ashurulidighan Öz öyige bolghan pilanini ilgiri sürmeydu» — «(Xudaning)... Öz öyige bolghan (nijatliq) pilani» grék tilida «Xudaning öyidiki qanun-orunlashturushliri» dégen ibare bilen ipadilinidu.

1:4 1Tim. 4:7; 6:4, 20; 2Tim. 2:16; Tit. 1:14; 3:9.

1:5 Rim. 13:8; Gal. 5:14.

1:8 «eger kishiler Tewrat qanunini eyni muddiasida qollansa, u paydiliqtur» — «eyni muddiasida» grék tilida «qanunluq yolda qollansa».

1:8 Rim. 7:12.

1:9 Gal. 5:23.

1:10 «Tewrat qanuni... saghlam telimlerge zit bolghan bashqa herqandaq qilmishlarda bolghanlar üchün tüzülgen» — «saghlam telim» — bu Pawlusning köp ishlitidighan ibarisi. Xudadin kelgen telim uni qobul qilghanlarda saghlam rohiy hayatni hasil qilidu we quwwetleydu.

1:11 «bu telimler teshekkür-mubarekke layiq bolghuchi Xudaning manga amanet qilghan shan-sheripini ayan qilghan xush xewerge asaslan’ghan» — «bu telimler» («saghlam telim») Tewrat qanunining heqiqiy ehmiyitini, uning «öz muddiasida qollinidighan» yaki «qanunluq yolda qollinilidighan» mezmunini öz ichige alidu (8-ayet).

1:11 1Tés. 2:4; 1Tim. 6:15.

1:13 «U méni teyinlidi! — burun kupurluq we ziyankeshlik qilghuchi, zalim bir adem bolsammu...» — «kupurluq qilghuchi» — uning kupurluqi biwasite Xudagha qaritilghan emes (chünki u «ixlasmen Yehudiy» idi), belki Xuda ewetken Qutquzghuchi Mesihge we Uninggha egeshkenlerge qaritilghan. «Ziyankeshlik qilghuchi» — Mesihge egeshkenlerge ziyankeshlik qilghuchi. «chünki men bu ishlarni nadanliq we étiqadsizliqtin qilghanidim» — «étiqadsizliq» Xudaning Eysa Mesihde bolghan nijat yoligha bolghan étiqadsizliqtur.

1:13 Yuh. 9:39,41; Ros. 3:17; 8:3; 9:1; 22:4; 26:9; 1Kor. 15:9; Gal. 1:13.

1:15-16 «Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin Özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur» — bu zor ehmiyetlik ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.

1:15-16 Mat. 9:13; Mar. 2:17; Luqa 5:32; 19:10; 1Yuh. 3:5.

1:17 «menggülük Padishah» — grék tilida «barliq zamanlarning Padishahi». «birdinbir Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!» — bezi kona köchürmilerde «birdinbir dana Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!» déyilidu.

1:18-19 «bu wehiylerni qoral qilip, étiqadta we pak wijdaningda ching turup, güzel urush qilghaysen» — «güzel urush qilghaysen» — et igiliri bilen emes, elwette, rohiy küreshtur. Kéyinki 6:12-ayette tilgha élin’ghan «güzel küresh»ni we u toghrisidiki «qoshumche söz»ni körüng.

1:18-19 1Tim. 6:12; 1Tim. 3:9.

1:20 «Ularni kupurluq qilmasliqni ögensun dep, Sheytanning ilkige tapshurdum» — «Sheytanning ilkige tapshurulush» bolsa, étiqad yolidin xélila chetnigen kishilerni öz gunahlirini tonusun dep, jamaet ishletse bolidighan éghir bir tedbirdur. Uningda shundaq kishiler jamaettiki bardi-keldidin chiqirilipla qalmay, belkim késel bolup qélishi yaki balayi’apetke uchrishi mumkin. Bu ish toghruluq yene «1Kor.» 5-bab, izahatliri we shu mektuptiki «qoshumche söz»ni körüng.

1:20 1Kor. 5:5; 2Tim. 2:17; 4:14.