7
Men Öz xelqimning asaritini buzup tashlap, azadliqqa érishtürey dégende,
Men Israilni saqaytay dégende,
Emdi Efraimning qebihliki, Samariyening rezillikimu ashkarilinidu;
Chünki ular aldamchiliq qilidu;
Oghrilar bolsa bösüp kiriwatidu,
Qaraqchilar topi sirtta bulangchiliq qiliwatidu.
Ular könglide Méning ularning barliq rezilliklirini ésimde tutqanliqimni oylimaydu;
Hazir ularning qilmishliri özlirini qistawatidu;
Bu ishlar köz aldimdidur.
 
Ordidiki suyiqestler
Ular padishahni rezillikliri bilen,
Emirlerni yalghan gepliri bilen xursen qilidu;
Ularning hemmisi zinaxorlar;
Ular naway ot salghan tonurdek;
Naway xémirni yughurup, xémir bolghuche uning otini yene ulghaytmaydu; «Ularning hemmisi zinaxorlar; ular naway ot salghan tonurdek...» — «ular» belkim kahinlar (ular yuqiridiki ayetlerning asasiy obyékti). Eslide kahinlar «muqeddes qanun»ni bilgini üchün, padishahning ordisida muhim roli bolushi kérek idi. Eksiche ular padishahni öltürüshni qestleydu. «Ular naway ot salghan tonurdek; naway xémirni yughurup, xémir bolghuche uning otini yene ulghaytmaydu» — naway xémirni boldurush üchün sel issiq ötsun dep tonurning yénigha qoyidu, biraq shu waqitlarda tonurning otini ulghaytmaydu.
Padishahimiz tebriklen’gen künide, emirler sharabning keypi bilen özlirini zeipleshtürdi;
Padishah bolsa mazaq qilghuchilar bilen qol élishishqa intildi! «Padishah bolsa mazaq qilghuchilar bilen qol élishishqa intildi!» — «mazaq qilghuchilar» yene kahinlar (we saxta peyghemberler?) bolushi mumkin. Eslide padishahni qoghdishi kérek bolghan emirler mest bolghanda, padishah özini qest qilmaqchi bolghan «mazaq qilghuchilar» bilen «qol tutushup», héch bilmeyla xeterlik ehwalgha chüshidu.
Chünki ular könglini tonurdek qizitip suyiqest püküp qoyghanidi;
Kéchiche ularning ghezipi choghlinip turidu;
Seherdila u yan’ghan ottek yalqunlap kétidu. «Kéchiche ularning ghezipi choghlinip turidu» — bashqa birxil terjimisi «ularning «nawiyi» bolsa kéchiche uxlaydu». «.... Ular könglini tonurdek qizitip suyiqest püküp qoyghanidi; ... seherdila u yan’ghan ottek yalqunlap kétidu» — 4-6-ayetlerdiki ish belkim: (1) padishah ordisida melum bir tebriklesh paaliyitini orunlashturdi. (2) emirliri mest bolup ketti. (3) padishahni qestligen kahinlar kéchiche purset kütüp yürdi. (4) etigende ularning padishahqa bolghan nepriti tonurdiki yalqunlighan ottek partlidi we ular padishahni öltürüwetti.
Ularning hemmisi tonurdek qiziqtur, ular öz soraqchilirini yep kétidu;
Ularning barliq padishahliri yiqildi —
Ulardin héchkim méni nida qilip chaqirmaydu! «Ulardin héchkim méni nida qilip chaqirmaydu!» — «ulardin» — belkim padishahlardin.
Mezkur bésharetlerning Israilning eng axirqi padishahliridin qaysisini körsitidighanliqigha birnéme démek tes. Israil padishahliqining axirqi yillirida alte padishah textke olturghan. Altisidin töt padishah qestlinip öltürülgen. Bu weqeler Tewrat, «2pad.» 15-17-bablarda bayan qilin’ghan. Halqiliq nuqtilar shuki: (1) kahinlar intayin rezil; zinaxor, qatillar idi. (2) az dégendimu bir padishah ular teripidin qestlinip öltürülgen; (3) emirler intayin bixud ademler, padishahning bixeterlikini héch oylimaytti; (4) padishahlarning héchqaysisi Xudagha tayanmidi (shunglashqa «yiqildi»). (5) kahinlar köp «sotchilar»nimu qestlep öltürdi (7-ayet).
 
Xudaning terbiyisini qobul qilmaydighan bir xelq
Efraim yat qowmlar bilen ariliship ketti;
U «örülmigen bir qoturmach»dektur. «Efraim yat qowmlar bilen ariliship ketti» — «Efraim»ning mezkur kitabta Israilning ornida yaki Israilgha wekil qilip köp ishlitilishining sewebi, belkim bu waqitta Israilning shimaliy qebililiri Asuriye teripidin alliqachan élip kétilgen; Efraim qebilisi yalghuz qalghanidi. U «örülmigen bir qoturmachdek»tur» — démek, bir teripi köyük, bir teripi pishmighan. Israil belkim bashqa qowmlar biler köp ariliship, bir teripi butpereslerge oxshash bolup qalghan, «köyüp ketken»; biraq ular Xuda terepte héch pishmighan, ularning Xuda bilen bolghan munasiwiti yoq déyerlik.   Zeb. 106:35
Yat ademler uning küchini yep ketti, biraq u héch sezmeydu;
Berheq, béshining u yer-bu yéride aq chachlar körünidu, biraq u héch bilmeydu; «Yat ademler uning küchini yep ketti» — «uning küchi» belkim Israilning iradisi, iman-étiqadini körsitidu. Ular butperes xelq bilen köp ariliship étiqadi ajizlashqan. Bashqa alimlarning pikriche, «küch» ularning emgikining méwisini körsitidu.
10 Shuning bilen Israilning tekebburluqi özige qarshi guwah béridu;
Ular Perwerdigar Xudasining yénigha qaytmaydu;
Yaki shundaq ishlar béshigha chüshken bolsimu, yenila Uni izdimeydu. Hosh. 5:5
11 Efraim héch eqli yoq nadan bir paxtektek;
Misirgha qarap sayraydu, Asuriyeni izdep baridu; «Efraim... Misirgha qarap sayraydu, Asuriyeni izdep baridu» — Israil tolimu tuturuqsiz bolup, Xudaning sözige héch ishenmey, birdem Misirdin, birdem Asuriyedin yardem soraydu. Emeliyette ikkila terep Israilgha satqunluq qilidu.
12 Ular barghanda, ularning üstige torumni tashlaymen;
Xuddi asmandiki uchar-qanatlarni torgha chüshürgendek ularni chüshürimen;
Bu xewer ularning jamaitige yétishi bilenla, ularni jazalaymen. «Bu xewer ularning jamaitige yétishi bilenla, ularni jazalaymen» — ayetning axirqi bu qismining bashqa ikki terjimisi: «ularning jamaiti anglighandek, ularni jazalaymen» yaki «ular topliniwatidu» dep anglighinimdila, ularni jazalaymen». Yene bashqa terjimilirimu uchrishi mumkin. Ibraniy tilini chüshinish tes.
13 Ulargha way! Chünki ular Mendin yiraqliship ténip ketti!
Ular halak bolsun! Chünki ular Manga wapasizliq qildi!
Men ularni qutquzup hörlükke chiqiray dégende,
Ular Men toghruluq yalghan gep qilidu!
14 Ular ornida yétip nale qilghanda,
Manga könglide héch nida qilmidi;
Ularning jamaetke yighilishi peqet ash we yéngi sharab üchündur, xalas;
Ular Mendin chetlep ketti. «Ularning jamaetke yighilishi peqet ash we yéngi sharab üchündur, xalas» — démek, ularning héytliri Xuda üchün emes, peqet öz tamashiliri üchün ötküzülidu.
Bashqa birxil terjimisi: «Ular ash we yéngi sharab tilep (butlirini ishendürüsh üchün) öz etlirini tilidu».
15 Berheq, Men esli ularni terbiyiligenmen,
Ularning bileklirini chéniqturup kücheytküzgenidim;
Biraq ular Manga qarshi yamanliq qestlewatidu.
16 Ular buruldi — biraq burulushi Hemmidin Aliy Bolghuchigha qaytish üchün emes;
Ular aldamchi bir oqyagha oxshash.
Ularning emirliri özlirining ghaljirane til-ahanetliri wejidin qilichlinidu;
Bu ish Misir zéminida ularni mesxirige qalduridu. «Ular buruldi — biraq burulushi Hemmidin Aliy Bolghuchigha qaytish üchün emes; ular aldamchi bir oqyagha oxshash» — «aldamchi oqya» tüp-tüz atmaydu, oqlar herdaim burulup kétidu, elwette. Ayetning birinchi qismining bashqa xil terjimiliri bar.   Zeb. 78:57
 
 

7:4 «Ularning hemmisi zinaxorlar; ular naway ot salghan tonurdek...» — «ular» belkim kahinlar (ular yuqiridiki ayetlerning asasiy obyékti). Eslide kahinlar «muqeddes qanun»ni bilgini üchün, padishahning ordisida muhim roli bolushi kérek idi. Eksiche ular padishahni öltürüshni qestleydu. «Ular naway ot salghan tonurdek; naway xémirni yughurup, xémir bolghuche uning otini yene ulghaytmaydu» — naway xémirni boldurush üchün sel issiq ötsun dep tonurning yénigha qoyidu, biraq shu waqitlarda tonurning otini ulghaytmaydu.

7:5 «Padishah bolsa mazaq qilghuchilar bilen qol élishishqa intildi!» — «mazaq qilghuchilar» yene kahinlar (we saxta peyghemberler?) bolushi mumkin. Eslide padishahni qoghdishi kérek bolghan emirler mest bolghanda, padishah özini qest qilmaqchi bolghan «mazaq qilghuchilar» bilen «qol tutushup», héch bilmeyla xeterlik ehwalgha chüshidu.

7:6 «Kéchiche ularning ghezipi choghlinip turidu» — bashqa birxil terjimisi «ularning «nawiyi» bolsa kéchiche uxlaydu». «.... Ular könglini tonurdek qizitip suyiqest püküp qoyghanidi; ... seherdila u yan’ghan ottek yalqunlap kétidu» — 4-6-ayetlerdiki ish belkim: (1) padishah ordisida melum bir tebriklesh paaliyitini orunlashturdi. (2) emirliri mest bolup ketti. (3) padishahni qestligen kahinlar kéchiche purset kütüp yürdi. (4) etigende ularning padishahqa bolghan nepriti tonurdiki yalqunlighan ottek partlidi we ular padishahni öltürüwetti.

7:7 «Ulardin héchkim méni nida qilip chaqirmaydu!» — «ulardin» — belkim padishahlardin. Mezkur bésharetlerning Israilning eng axirqi padishahliridin qaysisini körsitidighanliqigha birnéme démek tes. Israil padishahliqining axirqi yillirida alte padishah textke olturghan. Altisidin töt padishah qestlinip öltürülgen. Bu weqeler Tewrat, «2pad.» 15-17-bablarda bayan qilin’ghan. Halqiliq nuqtilar shuki: (1) kahinlar intayin rezil; zinaxor, qatillar idi. (2) az dégendimu bir padishah ular teripidin qestlinip öltürülgen; (3) emirler intayin bixud ademler, padishahning bixeterlikini héch oylimaytti; (4) padishahlarning héchqaysisi Xudagha tayanmidi (shunglashqa «yiqildi»). (5) kahinlar köp «sotchilar»nimu qestlep öltürdi (7-ayet).

7:8 «Efraim yat qowmlar bilen ariliship ketti» — «Efraim»ning mezkur kitabta Israilning ornida yaki Israilgha wekil qilip köp ishlitilishining sewebi, belkim bu waqitta Israilning shimaliy qebililiri Asuriye teripidin alliqachan élip kétilgen; Efraim qebilisi yalghuz qalghanidi. U «örülmigen bir qoturmachdek»tur» — démek, bir teripi köyük, bir teripi pishmighan. Israil belkim bashqa qowmlar biler köp ariliship, bir teripi butpereslerge oxshash bolup qalghan, «köyüp ketken»; biraq ular Xuda terepte héch pishmighan, ularning Xuda bilen bolghan munasiwiti yoq déyerlik.

7:8 Zeb. 106:35

7:9 «Yat ademler uning küchini yep ketti» — «uning küchi» belkim Israilning iradisi, iman-étiqadini körsitidu. Ular butperes xelq bilen köp ariliship étiqadi ajizlashqan. Bashqa alimlarning pikriche, «küch» ularning emgikining méwisini körsitidu.

7:10 Hosh. 5:5

7:11 «Efraim... Misirgha qarap sayraydu, Asuriyeni izdep baridu» — Israil tolimu tuturuqsiz bolup, Xudaning sözige héch ishenmey, birdem Misirdin, birdem Asuriyedin yardem soraydu. Emeliyette ikkila terep Israilgha satqunluq qilidu.

7:12 «Bu xewer ularning jamaitige yétishi bilenla, ularni jazalaymen» — ayetning axirqi bu qismining bashqa ikki terjimisi: «ularning jamaiti anglighandek, ularni jazalaymen» yaki «ular topliniwatidu» dep anglighinimdila, ularni jazalaymen». Yene bashqa terjimilirimu uchrishi mumkin. Ibraniy tilini chüshinish tes.

7:14 «Ularning jamaetke yighilishi peqet ash we yéngi sharab üchündur, xalas» — démek, ularning héytliri Xuda üchün emes, peqet öz tamashiliri üchün ötküzülidu. Bashqa birxil terjimisi: «Ular ash we yéngi sharab tilep (butlirini ishendürüsh üchün) öz etlirini tilidu».

7:16 «Ular buruldi — biraq burulushi Hemmidin Aliy Bolghuchigha qaytish üchün emes; ular aldamchi bir oqyagha oxshash» — «aldamchi oqya» tüp-tüz atmaydu, oqlar herdaim burulup kétidu, elwette. Ayetning birinchi qismining bashqa xil terjimiliri bar.

7:16 Zeb. 78:57