Bizningqǝ 2-pikir toƣridur. Qünki xuning bilǝn uni kɵzitip yürgǝn yurtdaxlar buni bilmǝy, uning muxu «axni ⱨaram ⱨalda yegǝnliki»gǝ ⱪarap naⱨayiti qɵqüp ketǝtti. Bolmisa, pǝyƣǝmbǝrning adǝmni agaⱨlanduridiƣan ix-ⱨǝrikǝtlirining ǝⱨmiyiti yoⱪ bolatti.
□4:1 «bir kesǝkni elip ɵz aldingƣa ⱪoyƣin; uning üstigǝ bir xǝⱨǝrni — yǝni Yerusalemni oyup ⱪoyƣin» — keyinki ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, bu «kesǝk» Yerusalem xǝⱨirini ipadilǝx üqün naⱨayiti qong kesǝk bolux kerǝk idi.
□4:4 «Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini ɵz üstünggǝ ⱪoy» — muxu ayǝttiki «Israil jǝmǝti» bolsa, «ximaliy padixaⱨliⱪ» (on ⱪǝbilǝ ittipaⱪi)ni kɵrsitidu. 7-ayǝttǝ «Yǝⱨuda» «jǝnubiy padixaⱨliⱪ»ni kɵrsitidu.
□4:6 «Mǝn sanga yetix kerǝk bolƣan künlǝrni .. üq yüz toⱪsan kün ⱪilip bekitkǝnmǝn; xuning bilǝn sǝn Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; (5-ayǝt)... keyin, sǝn yǝnǝ ong yanpaxlap yetip, Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; sanga ⱪiriⱪ künni bekitkǝnmǝn, ⱨǝrbir kün bir yilni ipadilǝydu» — Israilning 390 yilliⱪ jazani wǝ Yǝⱨudaning 40 yilliⱪ jazani kɵrüxi toƣruluⱪ ⱪoxumqǝ sɵzimizni kɵrüng.
□4:8 «mana, Mǝn üstünggǝ arƣamqilarni salimǝnki, sǝn muⱨasirining künlirini tügǝtmigüqǝ uyan-buyanƣa ⱨeq ɵrülmǝysǝn» — yǝnǝ 3-bab, 25-ayǝtni kɵrüng. Bu «arƣamqilar» kɵrüngǝn yaki ƣayibtin bolsun, Əzakiyalning sol yanjilip andin ong yanjilip yetixiƣa yardǝm bǝrdi. Bǝlkim kǝqtǝ (kɵrüwatⱪan hǝlⱪ uning ɵyidin qiⱪip kǝtkǝndin keyin) u ɵz mǝyligǝ ⱪoyulƣan.
□4:10 «yigirmǝ xǝkǝl» — yǝni yerim ⱪadaⱪ — tǝhminǝn 230 gram.
□4:11 «altidin bir ⱨin» — ondin altǝ litr ǝtrapida. «ⱨǝr kündiki bǝlgilǝngǝn waⱪitlarda iqisǝn» — demisǝkmu, bundaⱪ yemǝk-iqmǝk aqarqiliⱪⱪa yüzlǝngǝn ǝⱨwalda bolidu.
□4:13 «Israillar Mǝn ularni ⱨǝydǝp qiⱪiridiƣan ǝllǝr arisida turup xu ⱨaram yolda ɵz nenini ⱨaram yǝydu» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa qong-kiqik tǝrǝtlǝr ⱨǝrdaim adǝmzat turƣan jaylardin neri ⱪilinixi kerǝk dǝp buyruƣan (mǝsilǝn, «Ⱪan» 23:13-14). Xunga «insan nijasiti otida» tamaⱪ etix muxu ⱪanun boyiqǝ bolmaytti, ǝlwǝttǝ.
□4:14 «Mǝn ɵzümni ⱨeqⱪaqan bulƣap ⱪoymidim, ... ⱨeqⱪandaⱪ yirginqlik gɵxkǝ aƣzim tegip baⱪmiƣan!» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa bǝzi gɵxlǝr (mǝsilǝn, qoxⱪa gɵxi)ni mǝn’i ⱪilƣan («Law.» 11-bab, «Ⱪan.» 14-bab). Uning üstigǝ ɵzlikidin ɵlgǝn, yaki yirtⱪuq ⱨaywanlar tǝripidin ɵltürülgün ⱨaywanlarning gɵxlǝrnimu yeyixkǝ bolmaytti («Law.» 22:8). Əzakiyal ɵzi kaⱨin bolƣaqⱪa, muxu tǝlǝplǝr uning üqün tehimu ⱪattiⱪ bolƣan.
□4:15 «Mǝn sanga insanning nijasitining orniƣa kalining tezikini bǝrdim» — alimlar Hudaning muxu sɵzliri üstidǝ ikki hil pikirdǝ bolƣan: (1) Huda Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrgǝ bǝrgǝn buyruⱪini siliⱪlaxturup, uningƣa nijasitining ornida kala tezikining otida (ⱨalal dǝp ⱨesablanƣan) tamaⱪ etixkǝ ruhsǝt ⱪilƣan; (2) Huda pǝyƣǝmbiri üqün mɵjizǝ yaritip, uning nijasitini kala tezikigǝ aylandurƣan; xuning bilǝn u ⱨalal ⱨalda tamaⱪ yǝydiƣan boldi. Bizningqǝ 2-pikir toƣridur. Qünki xuning bilǝn uni kɵzitip yürgǝn yurtdaxlar buni bilmǝy, uning muxu «axni ⱨaram ⱨalda yegǝnliki»gǝ ⱪarap naⱨayiti qɵqüp ketǝtti. Bolmisa, pǝyƣǝmbǝrning adǝmni agaⱨlanduridiƣan ix-ⱨǝrikǝtlirining ǝⱨmiyiti yoⱪ bolatti.
□4:16 «Mǝn Yerusalemda ularƣa yɵlǝnqük bolƣan nanni ⱪurutiwetimǝn» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «Mǝn Yerusalemda «nan bolƣan ⱨasa»ni sunduriwetimǝn». «Yɵlǝnqük» degǝn sɵz ibraniy tilida adǝttǝ «tayaⱪ» yaki «ⱨasa»ni bildüridu. Mumkinqiliki barki, ⱪǝdimki zamanlarda Yǝⱨudiy hǝlⱪi ɵz nanlirini bir tayaⱪta (zihⱪa tizilƣandǝk) kɵtürüp mangatti. Ⱨǝrⱨalda omumiy mǝnisi bizning tǝrjimǝ ⱪilƣinimizdǝk bolidu.
■4:16 Law. 26:26; Yǝx. 3:1; Əz. 5:16; 14:13