4
Yerusalemning muⱨasirigǝ elinixi
Əmdi sǝn, i insan oƣli, bir kesǝkni elip ɵz aldingƣa ⱪoyƣin; uning üstigǝ bir xǝⱨǝrni — yǝni Yerusalemni oyup ⱪoyƣin. «bir kesǝkni elip ɵz aldingƣa ⱪoyƣin; uning üstigǝ bir xǝⱨǝrni — yǝni Yerusalemni oyup ⱪoyƣin» — keyinki ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, bu «kesǝk» Yerusalem xǝⱨirini ipadilǝx üqün naⱨayiti qong kesǝk bolux kerǝk idi. Andin uni muⱨasirigǝ elip, uningƣa potǝylǝrni ⱪurup, sepilƣa qiⱪidiƣan bir dɵnglük yasap, uning ǝtrapiƣa bargaⱨlarni tikip wǝ sepilni bɵsküqi bazƣanlarni tiklǝp ⱪoyƣin. 2Pad. 25:1 Bir tɵmür tahtini elip, uni ɵzüng bilǝn xǝⱨǝrning arisiƣa tiklǝ; yüzüngni uningƣa ⱪaritip tiklǝ; u muⱨasirigǝ elinidu, sǝn ɵzüng uni muⱨasirigǝ alisǝn; bu ixning ɵzi Israil jǝmǝtigǝ bexarǝt bolidu.
Wǝ sǝn, sol yeningƣa yanpaxlap yatⱪin; Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini ɵz üstünggǝ ⱪoy; solƣa yanpaxlap ⱪanqǝ kün yatsang, sǝn xunqǝ kün ularning ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn. «Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini ɵz üstünggǝ ⱪoy» — muxu ayǝttiki «Israil jǝmǝti» bolsa, «ximaliy padixaⱨliⱪ» (on ⱪǝbilǝ ittipaⱪi)ni kɵrsitidu. 7-ayǝttǝ «Yǝⱨuda» «jǝnubiy padixaⱨliⱪ»ni kɵrsitidu. Mǝn sanga yetix kerǝk bolƣan künlǝrni ularning ⱪǝbiⱨlik ⱪilƣan yilliri boyiqǝ, yǝni üq yüz toⱪsan kün ⱪilip bekitkǝnmǝn; xuning bilǝn sǝn Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn. Qɵl. 14:34
Bu künlǝr tügigǝndin keyin, sǝn yǝnǝ ong yanpaxlap yetip, Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; sanga ⱪiriⱪ künni bekitkǝnmǝn, ⱨǝrbir kün bir yilni ipadilǝydu. «Mǝn sanga yetix kerǝk bolƣan künlǝrni .. üq yüz toⱪsan kün ⱪilip bekitkǝnmǝn; xuning bilǝn sǝn Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; (5-ayǝt)... keyin, sǝn yǝnǝ ong yanpaxlap yetip, Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; sanga ⱪiriⱪ künni bekitkǝnmǝn, ⱨǝrbir kün bir yilni ipadilǝydu» — Israilning 390 yilliⱪ jazani wǝ Yǝⱨudaning 40 yilliⱪ jazani kɵrüxi toƣruluⱪ ⱪoxumqǝ sɵzimizni kɵrüng. Wǝ sǝn yüzüngni Yerusalemning muⱨasirisigǝ ⱪaritip, yengingni türgǝn ⱨalda, uni ǝyiblǝp bexarǝt berisǝn; wǝ mana, Mǝn üstünggǝ arƣamqilarni salimǝnki, sǝn muⱨasirining künlirini tügǝtmigüqǝ uyan-buyanƣa ⱨeq ɵrülmǝysǝn. «mana, Mǝn üstünggǝ arƣamqilarni salimǝnki, sǝn muⱨasirining künlirini tügǝtmigüqǝ uyan-buyanƣa ⱨeq ɵrülmǝysǝn» — yǝnǝ 3-bab, 25-ayǝtni kɵrüng. Bu «arƣamqilar» kɵrüngǝn yaki ƣayibtin bolsun, Əzakiyalning sol yanjilip andin ong yanjilip yetixiƣa yardǝm bǝrdi. Bǝlkim kǝqtǝ (kɵrüwatⱪan hǝlⱪ uning ɵyidin qiⱪip kǝtkǝndin keyin) u ɵz mǝyligǝ ⱪoyulƣan.
Wǝ sǝn ɵzünggǝ buƣday, arpa, purqaⱪ, ⱪizil max teriⱪ wǝ ⱪara buƣdaylarni elip bir idix iqigǝ sal; wǝ buningdin ɵzüng üqün tamaⱪ tǝyyarlaysǝn; sǝn buni yanpaxlap yatⱪan künlǝrdǝ, yǝni üq yüz toⱪsan kündǝ yǝysǝn; 10 sǝn yǝydiƣan tamaⱪ bolsa miⱪdari boyiqǝ ⱨǝr küni yigirmǝ xǝkǝldin boluxi kerǝk; sǝn uni bǝlgilǝngǝn waⱪitlarda yǝysǝn; «yigirmǝ xǝkǝl» — yǝni yerim ⱪadaⱪ — tǝhminǝn 230 gram. 11 ⱨǝr küni sunimu norma boyiqǝ, yǝni altidin bir ⱨin iqisǝn; ⱨǝr kündiki bǝlgilǝngǝn waⱪitlarda iqisǝn. «altidin bir ⱨin» — ondin altǝ litr ǝtrapida. «ⱨǝr kündiki bǝlgilǝngǝn waⱪitlarda iqisǝn» — demisǝkmu, bundaⱪ yemǝk-iqmǝk aqarqiliⱪⱪa yüzlǝngǝn ǝⱨwalda bolidu.
12 Sǝn uni arpa kɵmiqi xǝklidǝ ⱪilip yǝysǝn; sǝn uni ularning kɵz aldida insan nijasiti üstidǝ pixurisǝn».
13 Pǝrwǝrdigar: «Israillar Mǝn ularni ⱨǝydǝp qiⱪiridiƣan ǝllǝr arisida turup xu ⱨaram yolda ɵz nenini ⱨaram yǝydu» — dedi. «Israillar Mǝn ularni ⱨǝydǝp qiⱪiridiƣan ǝllǝr arisida turup xu ⱨaram yolda ɵz nenini ⱨaram yǝydu» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa qong-kiqik tǝrǝtlǝr ⱨǝrdaim adǝmzat turƣan jaylardin neri ⱪilinixi kerǝk dǝp buyruƣan (mǝsilǝn, «Ⱪan» 23:13-14). Xunga «insan nijasiti otida» tamaⱪ etix muxu ⱪanun boyiqǝ bolmaytti, ǝlwǝttǝ.   Ⱨox. 9:3
14 Andin mǝn: «I Pǝrwǝrdigar! Mǝn ɵzümni ⱨeqⱪaqan bulƣap ⱪoymidim, wǝ yaxliⱪimdin tartip bügüngǝ ⱪǝdǝr mǝn ɵzi ɵlgǝndin, yaki yirtⱪuqlar boƣup ⱪoyƣan nǝrsidin ⱨeq yemigǝnmǝn; ⱨeqⱪandaⱪ yirginqlik gɵxkǝ aƣzim tegip baⱪmiƣan!» — dedim. «Mǝn ɵzümni ⱨeqⱪaqan bulƣap ⱪoymidim, ... ⱨeqⱪandaⱪ yirginqlik gɵxkǝ aƣzim tegip baⱪmiƣan!» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa bǝzi gɵxlǝr (mǝsilǝn, qoxⱪa gɵxi)ni mǝn’i ⱪilƣan («Law.» 11-bab, «Ⱪan.» 14-bab). Uning üstigǝ ɵzlikidin ɵlgǝn, yaki yirtⱪuq ⱨaywanlar tǝripidin ɵltürülgün ⱨaywanlarning gɵxlǝrnimu yeyixkǝ bolmaytti («Law.» 22:8). Əzakiyal ɵzi kaⱨin bolƣaqⱪa, muxu tǝlǝplǝr uning üqün tehimu ⱪattiⱪ bolƣan.
15 Wǝ U manga: «Mana, Mǝn sanga insanning nijasitining orniƣa kalining tezikini bǝrdim; sǝn neningni xuning üstidǝ pixurisǝn» — dedi. «Mǝn sanga insanning nijasitining orniƣa kalining tezikini bǝrdim» — alimlar Hudaning muxu sɵzliri üstidǝ ikki hil pikirdǝ bolƣan: (1) Huda Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrgǝ bǝrgǝn buyruⱪini siliⱪlaxturup, uningƣa nijasitining ornida kala tezikining otida (ⱨalal dǝp ⱨesablanƣan) tamaⱪ etixkǝ ruhsǝt ⱪilƣan; (2) Huda pǝyƣǝmbiri üqün mɵjizǝ yaritip, uning nijasitini kala tezikigǝ aylandurƣan; xuning bilǝn u ⱨalal ⱨalda tamaⱪ yǝydiƣan boldi.
Bizningqǝ 2-pikir toƣridur. Qünki xuning bilǝn uni kɵzitip yürgǝn yurtdaxlar buni bilmǝy, uning muxu «axni ⱨaram ⱨalda yegǝnliki»gǝ ⱪarap naⱨayiti qɵqüp ketǝtti. Bolmisa, pǝyƣǝmbǝrning adǝmni agaⱨlanduridiƣan ix-ⱨǝrikǝtlirining ǝⱨmiyiti yoⱪ bolatti.
16 Wǝ U manga: «I insan oƣli, mana Mǝn Yerusalemda ularƣa yɵlǝnqük bolƣan nanni ⱪurutiwetimǝn; ular nanni taraziƣa selip, uni tǝxwix iqidǝ yǝydu, suni ɵlqǝm bilǝn alaⱪzidilik iqidǝ iqidu; «Mǝn Yerusalemda ularƣa yɵlǝnqük bolƣan nanni ⱪurutiwetimǝn» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «Mǝn Yerusalemda «nan bolƣan ⱨasa»ni sunduriwetimǝn». «Yɵlǝnqük» degǝn sɵz ibraniy tilida adǝttǝ «tayaⱪ» yaki «ⱨasa»ni bildüridu. Mumkinqiliki barki, ⱪǝdimki zamanlarda Yǝⱨudiy hǝlⱪi ɵz nanlirini bir tayaⱪta (zihⱪa tizilƣandǝk) kɵtürüp mangatti. Ⱨǝrⱨalda omumiy mǝnisi bizning tǝrjimǝ ⱪilƣinimizdǝk bolidu.   Law. 26:26; Yǝx. 3:1; Əz. 5:16; 14:13 17 Qünki nan wǝ su ulardin ⱪalidu; ular bir-birigǝ ⱪarixip dǝⱨxǝt basidu, ɵz ⱪǝbiⱨlikidin ⱪurup ketidu».
 
 

4:1 «bir kesǝkni elip ɵz aldingƣa ⱪoyƣin; uning üstigǝ bir xǝⱨǝrni — yǝni Yerusalemni oyup ⱪoyƣin» — keyinki ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, bu «kesǝk» Yerusalem xǝⱨirini ipadilǝx üqün naⱨayiti qong kesǝk bolux kerǝk idi.

4:2 2Pad. 25:1

4:4 «Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini ɵz üstünggǝ ⱪoy» — muxu ayǝttiki «Israil jǝmǝti» bolsa, «ximaliy padixaⱨliⱪ» (on ⱪǝbilǝ ittipaⱪi)ni kɵrsitidu. 7-ayǝttǝ «Yǝⱨuda» «jǝnubiy padixaⱨliⱪ»ni kɵrsitidu.

4:5 Qɵl. 14:34

4:6 «Mǝn sanga yetix kerǝk bolƣan künlǝrni .. üq yüz toⱪsan kün ⱪilip bekitkǝnmǝn; xuning bilǝn sǝn Israil jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; (5-ayǝt)... keyin, sǝn yǝnǝ ong yanpaxlap yetip, Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪǝbiⱨlikini kɵtürisǝn; sanga ⱪiriⱪ künni bekitkǝnmǝn, ⱨǝrbir kün bir yilni ipadilǝydu» — Israilning 390 yilliⱪ jazani wǝ Yǝⱨudaning 40 yilliⱪ jazani kɵrüxi toƣruluⱪ ⱪoxumqǝ sɵzimizni kɵrüng.

4:8 «mana, Mǝn üstünggǝ arƣamqilarni salimǝnki, sǝn muⱨasirining künlirini tügǝtmigüqǝ uyan-buyanƣa ⱨeq ɵrülmǝysǝn» — yǝnǝ 3-bab, 25-ayǝtni kɵrüng. Bu «arƣamqilar» kɵrüngǝn yaki ƣayibtin bolsun, Əzakiyalning sol yanjilip andin ong yanjilip yetixiƣa yardǝm bǝrdi. Bǝlkim kǝqtǝ (kɵrüwatⱪan hǝlⱪ uning ɵyidin qiⱪip kǝtkǝndin keyin) u ɵz mǝyligǝ ⱪoyulƣan.

4:10 «yigirmǝ xǝkǝl» — yǝni yerim ⱪadaⱪ — tǝhminǝn 230 gram.

4:11 «altidin bir ⱨin» — ondin altǝ litr ǝtrapida. «ⱨǝr kündiki bǝlgilǝngǝn waⱪitlarda iqisǝn» — demisǝkmu, bundaⱪ yemǝk-iqmǝk aqarqiliⱪⱪa yüzlǝngǝn ǝⱨwalda bolidu.

4:13 «Israillar Mǝn ularni ⱨǝydǝp qiⱪiridiƣan ǝllǝr arisida turup xu ⱨaram yolda ɵz nenini ⱨaram yǝydu» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa qong-kiqik tǝrǝtlǝr ⱨǝrdaim adǝmzat turƣan jaylardin neri ⱪilinixi kerǝk dǝp buyruƣan (mǝsilǝn, «Ⱪan» 23:13-14). Xunga «insan nijasiti otida» tamaⱪ etix muxu ⱪanun boyiqǝ bolmaytti, ǝlwǝttǝ.

4:13 Ⱨox. 9:3

4:14 «Mǝn ɵzümni ⱨeqⱪaqan bulƣap ⱪoymidim, ... ⱨeqⱪandaⱪ yirginqlik gɵxkǝ aƣzim tegip baⱪmiƣan!» — Huda Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ Israillarƣa bǝzi gɵxlǝr (mǝsilǝn, qoxⱪa gɵxi)ni mǝn’i ⱪilƣan («Law.» 11-bab, «Ⱪan.» 14-bab). Uning üstigǝ ɵzlikidin ɵlgǝn, yaki yirtⱪuq ⱨaywanlar tǝripidin ɵltürülgün ⱨaywanlarning gɵxlǝrnimu yeyixkǝ bolmaytti («Law.» 22:8). Əzakiyal ɵzi kaⱨin bolƣaqⱪa, muxu tǝlǝplǝr uning üqün tehimu ⱪattiⱪ bolƣan.

4:15 «Mǝn sanga insanning nijasitining orniƣa kalining tezikini bǝrdim» — alimlar Hudaning muxu sɵzliri üstidǝ ikki hil pikirdǝ bolƣan: (1) Huda Əzakiyal pǝyƣǝmbǝrgǝ bǝrgǝn buyruⱪini siliⱪlaxturup, uningƣa nijasitining ornida kala tezikining otida (ⱨalal dǝp ⱨesablanƣan) tamaⱪ etixkǝ ruhsǝt ⱪilƣan; (2) Huda pǝyƣǝmbiri üqün mɵjizǝ yaritip, uning nijasitini kala tezikigǝ aylandurƣan; xuning bilǝn u ⱨalal ⱨalda tamaⱪ yǝydiƣan boldi. Bizningqǝ 2-pikir toƣridur. Qünki xuning bilǝn uni kɵzitip yürgǝn yurtdaxlar buni bilmǝy, uning muxu «axni ⱨaram ⱨalda yegǝnliki»gǝ ⱪarap naⱨayiti qɵqüp ketǝtti. Bolmisa, pǝyƣǝmbǝrning adǝmni agaⱨlanduridiƣan ix-ⱨǝrikǝtlirining ǝⱨmiyiti yoⱪ bolatti.

4:16 «Mǝn Yerusalemda ularƣa yɵlǝnqük bolƣan nanni ⱪurutiwetimǝn» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «Mǝn Yerusalemda «nan bolƣan ⱨasa»ni sunduriwetimǝn». «Yɵlǝnqük» degǝn sɵz ibraniy tilida adǝttǝ «tayaⱪ» yaki «ⱨasa»ni bildüridu. Mumkinqiliki barki, ⱪǝdimki zamanlarda Yǝⱨudiy hǝlⱪi ɵz nanlirini bir tayaⱪta (zihⱪa tizilƣandǝk) kɵtürüp mangatti. Ⱨǝrⱨalda omumiy mǝnisi bizning tǝrjimǝ ⱪilƣinimizdǝk bolidu.

4:16 Law. 26:26; Yǝx. 3:1; Əz. 5:16; 14:13