43
Xundaⱪ boldiki, Yǝrǝmiya ularning Hudasi Pǝrwǝrdigarning ⱨǝmmǝ sɵzlirini barliⱪ hǝlⱪⱪǝ eytip tügǝtti (Hudasi Pǝrwǝrdigar Yǝrǝmiyani ularƣa bu barliⱪ sɵzlǝrni eytix üqün ǝwǝtkǝn), — xuning bilǝn Ⱨoxiyaning oƣli Azariya wǝ Kareaⱨning oƣli Yoⱨanan wǝ xundaⱪla barliⱪ ⱨali qong adǝmlǝr Yǝrǝmiyaƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn yalƣan eytiwatisǝn! Hudayimiz Pǝrwǝrdigar seni bizgǝ: «Silǝr Misirda olturaⱪlixix üqün barmanglar!» deyixkǝ ǝwǝtkǝn ǝmǝs; «Ⱨoxayaning oƣli Azariya» — bu adǝm 42:1diki «Ⱨoxayaning oƣli Yǝzaniya» degǝn adǝm bilǝn bir boluxi mumkin. bǝlki Neriyaning oƣli Baruⱪ qoⱪum seni bizgǝ ⱪarxilaxturup, bizni Kaldiylǝrning ⱪoliƣa tapxuruxⱪa küxkürtmǝktǝ; xuning bilǝn ular bizni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilidu yaki bizni Babilƣa sürgün ⱪilidu».
Xuning bilǝn Kareaⱨning oƣli Yoⱨanan, lǝxkǝr baxliⱪlirining ⱨǝmmisi wǝ barliⱪ hǝlⱪ Pǝrwǝrdigarning: «Yǝⱨuda zeminida turup ⱪelinglar» degǝn awaziƣa ⱪulaⱪ salmidi; bǝlki Kareaⱨning oƣli Yoⱨanan wǝ barliⱪ lǝxkǝr baxliⱪliri ⱨǝydiwetilgǝn barliⱪ ǝllǝrdin Yǝⱨuda zeminida olturaⱪlixixⱪa ⱪaytip kǝlgǝn Yǝⱨudaning pütün ⱪaldisini, yǝni ǝrlǝr, ⱪiz-ayallar, balilar wǝ padixaⱨning ⱪizlirini, jümlidin ⱪarawul begi Nebuzar-Adan Aⱨikamning oƣli Gǝdaliyaƣa tapxurƣan ⱨǝrbir kixini ⱨǝmdǝ Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr ⱨǝm Neriyaning oƣli Baruⱪni elip, Misir zeminiƣa kirip kǝldi; ular Pǝrwǝrdigarning ǝmrigǝ itaǝt ⱪilmidi. Ular Taⱨpanǝs xǝⱨirigǝ yetip kǝldi.
 
Bexarǝt — Neboⱪadnǝsar Misirƣa besip kirip, bulang-talang ⱪilidu
Pǝrwǝrdigarning sɵzi Yǝrǝmiyaƣa Taⱨpanǝstǝ kelip mundaⱪ deyildi: —
Yǝⱨudiylarning kɵz aldidila, ⱪolungƣa birnǝqqǝ qong taxlarni elip Pirǝwnning Taⱨpanǝstiki ordisining kirix yolining yenidiki hixliⱪ yoldiki seƣiz layƣa kɵmüp yoxurup, 10 ularƣa mundaⱪ degin: — Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar — Israilning Hudasi mundaⱪ dǝydu: — Mana, Mǝn Mening ⱪulum bolƣan Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsarni qaⱪirip epkelimǝn, u mǝn kɵmüp yoxurƣan bu taxlar üstigǝ ɵz tǝhtini salidu; ularning üstigǝ xaⱨanǝ qedirini yeyip tikidu. Yǝr. 25:9; 27:6 11 U kelip Misir zeminida jǝng ⱪilidu; ɵlümgǝ bekitilgǝnlǝr ɵlidu; sürgün boluxⱪa bekitilgǝnlǝr sürgün bolidu; ⱪiliqⱪa bekitilgǝnlǝr ⱪiliqlinidu. «U (Neboⱪadnǝsar) kelip Misir zeminida jǝng ⱪilidu; ɵlümgǝ bekitilgǝnlǝr ɵlidu» — bu ayǝttiki «ɵlüm» bǝlkim wabani kɵrsitidu. 15:2nimu kɵrüng.   Yǝr. 15:2; Zǝk. 11:9 12 Mǝn Misirdiki butlarning ɵylirigǝ ot yaⱪturƣuzimǝn; u ularni kɵydürüp, butlirini elip sürgün ⱪilidu; ⱪoy padiqisi ɵz tonini kiygǝndǝk Neboⱪadnǝsarmu Misir zeminini ɵzigǝ kiyiwalidu; u xu yǝrdin aman-esǝn qiⱪidu. «Ⱪoy padiqisi ɵz tonini kiygǝndǝk Neboⱪadnǝsarmu Misir zeminini ɵzigǝ kiyiwalidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «U (Neboⱪadnǝsar) ⱪoy padiqisi ɵz tonidiki pitlarni tǝrgǝndǝk Misir zeminidin ⱨeqnǝrsǝ ⱪaldurmay ⱨǝmmini teriwalidu». Ayǝttiki ibraniy tili ikki bisliⱪ bolƣaqⱪa, ikkila tǝrjimisi bǝlkim toƣra boluximu mumkin. Yǝnǝ xuni deyiximiz kerǝkki, ⱪoylar wǝ ⱪoy padiqiliri Misirliⱪlarƣa intayin yirginqilik bolƣan («Yar.» 46:34ni kɵrüng). Xuning bilǝn bexarǝt Misirliⱪlar üqün intayin kinayilik, eƣir gǝp boluxi kerǝk idi. 13 U Misir zeminidiki «Ⱪuyax ibadǝthanisi»diki tüwrüklǝrni qeⱪiwetidu; u Misirdiki butlirining ɵylirigǝ ot ⱪoyup kɵydüriwetidu. «Ⱪuyax ibadǝthanisi» — Misirdiki «Heliopolis», yǝni «On» degǝn xǝⱨǝrgǝ jaylaxⱪan. U ⱨazirⱪi Ⱪaⱨirǝ xǝⱨirining on kilometr xǝrⱪ tǝripidǝ. «U Misirdiki butlirining ɵylirigǝ ot ⱪoyup kɵydüriwetidu» — miladiyǝdin ilgiriki 568-yili Neboⱪadnǝsar Misirƣa tajawuz ⱪilƣan; bu wǝⱪǝdin ilgiri baxⱪa bir tajawuzluⱪning bar-yoⱪluⱪi toƣruluⱪ tehi hǝwǝrimiz yoⱪ.
 
 

43:2 «Ⱨoxayaning oƣli Azariya» — bu adǝm 42:1diki «Ⱨoxayaning oƣli Yǝzaniya» degǝn adǝm bilǝn bir boluxi mumkin.

43:10 Yǝr. 25:9; 27:6

43:11 «U (Neboⱪadnǝsar) kelip Misir zeminida jǝng ⱪilidu; ɵlümgǝ bekitilgǝnlǝr ɵlidu» — bu ayǝttiki «ɵlüm» bǝlkim wabani kɵrsitidu. 15:2nimu kɵrüng.

43:11 Yǝr. 15:2; Zǝk. 11:9

43:12 «Ⱪoy padiqisi ɵz tonini kiygǝndǝk Neboⱪadnǝsarmu Misir zeminini ɵzigǝ kiyiwalidu» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «U (Neboⱪadnǝsar) ⱪoy padiqisi ɵz tonidiki pitlarni tǝrgǝndǝk Misir zeminidin ⱨeqnǝrsǝ ⱪaldurmay ⱨǝmmini teriwalidu». Ayǝttiki ibraniy tili ikki bisliⱪ bolƣaqⱪa, ikkila tǝrjimisi bǝlkim toƣra boluximu mumkin. Yǝnǝ xuni deyiximiz kerǝkki, ⱪoylar wǝ ⱪoy padiqiliri Misirliⱪlarƣa intayin yirginqilik bolƣan («Yar.» 46:34ni kɵrüng). Xuning bilǝn bexarǝt Misirliⱪlar üqün intayin kinayilik, eƣir gǝp boluxi kerǝk idi.

43:13 «Ⱪuyax ibadǝthanisi» — Misirdiki «Heliopolis», yǝni «On» degǝn xǝⱨǝrgǝ jaylaxⱪan. U ⱨazirⱪi Ⱪaⱨirǝ xǝⱨirining on kilometr xǝrⱪ tǝripidǝ. «U Misirdiki butlirining ɵylirigǝ ot ⱪoyup kɵydüriwetidu» — miladiyǝdin ilgiriki 568-yili Neboⱪadnǝsar Misirƣa tajawuz ⱪilƣan; bu wǝⱪǝdin ilgiri baxⱪa bir tajawuzluⱪning bar-yoⱪluⱪi toƣruluⱪ tehi hǝwǝrimiz yoⱪ.