Bǝzi alimlar: «Pǝyƣǝmbǝrlǝr mǝnggü yaxamdu?» degǝn soalni hǝlⱪning Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝrning sɵzigǝ rǝddiyǝ bǝrmǝkqi bolup imansizlik bilǝn bǝrgǝn jawabidur, dǝp ⱪaraydu. 6 Lekin Mening pǝyƣǝmbǝrlǝrgǝ buyruƣan sɵzlirim wǝ bǝlgilimilirim, ata-bowiliringlarning bexiƣimu qüxkǝn ǝmǝsmidi?».
□1:1 «Darius padixaⱨning ikkinqi yili sǝkkizinqi ayda...» — «Darius padixaⱨ» yǝni «Darius Hispastes» (miladiyǝdin ilgiriki 521-485-yili). «sǝkkizinqi ayda...» — kitabta eytilƣan aylar Yǝⱨudiylarning kona kalendari boyiqǝ idi. Bu ay miladiyǝdin ilgiriki 520-yili Ɵktǝbrgǝ toƣra kelidu.
□1:3 «Xunga sǝn ularƣa: «Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar: — «...» dǝydu», — degin» — ǝsli xǝkli: «Xunga sǝn ularƣa: «Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «Mening yenimƣa ⱪaytip kelinglar» — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar — «Mǝn silǝrning yeninglarƣa yenip kelimǝn» — sǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar!».
■1:4 Yǝx. 31:6; Yǝr. 3:12; 18:11; Əz. 18:30; Ⱨox. 14:2
□1:5 «Pǝyƣǝmbǝrlǝr bolsa, mǝnggü yaxamdu?» — mǝzkur retorik soal bǝlkim hǝlⱪning diⱪⱪitini pǝyƣǝmbǝrlǝrgǝ mǝrkǝzlǝxtürüx üqün ǝmǝs, bǝlki ularning yǝtküzgǝn hǝwǝrlirigǝ mǝrkǝzlǝxtürüx üqün eytilƣan. Ⱨǝtta pǝyƣǝmbǝrlǝrmu dunyadin ketidu, biraⱪ ularning sɵzliri, yǝni Hudaning sɵzliri yǝnila inawǝtlik, xundaⱪla ǝmǝlgǝ axurulmaⱪta (6-ayǝtni kɵrüng). Bǝzi alimlar: «Pǝyƣǝmbǝrlǝr mǝnggü yaxamdu?» degǝn soalni hǝlⱪning Zǝkǝriya pǝyƣǝmbǝrning sɵzigǝ rǝddiyǝ bǝrmǝkqi bolup imansizlik bilǝn bǝrgǝn jawabidur, dǝp ⱪaraydu.
□1:6 «Xuning bilǝn ular yolidin yenip: — ... Pǝrwǝrdigar yollirimiz wǝ ⱪilmixlirimiz boyiqǝ bizni ⱪandaⱪ ⱪilimǝn desǝ, xundaⱪ ⱪildi, — degǝn» — «ular» bǝlkim nǝⱪ mǝydanda Zǝkǝriyaƣa ⱪulaⱪ selip towa ⱪilƣan hǝlⱪ.
□1:7 «Darius padixaⱨning ikkinqi yili, on birinqi ay, yǝni «xebat eyi»ning yigirmǝ tɵtinqi küni...» — miladiyǝdin ilgiriki 519-yili, 15-Fewral.
□1:8 «qongⱪur oymanliⱪtiki hadas dǝrǝhliri arisida » — «hadas dǝrihi» pakar ɵsidiƣan, hux puraⱪliⱪ, darqindǝk bir dǝrǝh. «ala-taƣil» — yaki «jǝdǝ rǝnglik», «ⱪongur rǝnglik».
□1:9 «Mǝn bilǝn sɵzlixiwatⱪan pǝrixtǝ» — izaⱨat: «hadas dǝrǝhliri arisida turƣan adǝm» (8-, 10-ayǝttǝ) bolsa «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi». «mǝn bilǝn sɵzlixiwatⱪan pǝrixtǝ» bolsa «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» ǝmǝs. Tǝwrattiki baxⱪa ⱪisimlardin bilimizki, «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixitisi» Hudaning wǝkili bolupla ⱪalmay, yǝnǝ Hudaning tǝbiitidǝ bolƣan bir Xǝhs; ixinimizki, u Mǝsiⱨ-Ⱪutⱪuzƣuqi bolup, insanlar dunyasida tuƣuluxtin ilgiri, «adǝm» ⱪiyapitidǝ dunyada kɵrüngǝn. Keyinki tekistlǝtdin ⱪariƣanda, «mǝn bilǝn sɵzlixiwatⱪan pǝrixtǝ» bolsa «addiy bir pǝrixtǝ» idi (u 2-bab, 3-4-ayǝttǝ baxⱪa pǝrixtǝ tǝripidin ixⱪa buyrulƣan). U bǝlkim Zǝkǝriyaƣa alamǝt kɵrünüxtǝ yolbaxqi ⱨǝm qüxǝndürgüqi rolida bolƣan.
□1:12 «...sǝn bu yǝtmix yildin beri aqqiⱪlinip keliwatⱪan Yerusalem wǝ Yǝⱨudaning xǝⱨǝrliri...» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ bar boluxi kerǝkki, Israil Hudaning jazasi bilǝn Babil imperiyǝsidǝ 70 yil sürgün bolƣan («Yǝr.» 25:11-12, «Dan.» 9:2ni kɵrüng).
□1:15 «Xuning bilǝn mǝn ǝrkin-azadiliktǝ yaxawatⱪan ǝllǝrgǝ ⱪattiⱪ ƣǝzǝplinimǝn» — Tǝwrat ⱨǝm Zǝburdiki «ǝllǝr» degǝn sɵz adǝttǝ Israildin baxⱪa barliⱪ hǝlⱪlǝrni, yǝni «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu. Xunga bǝzidǝ «yat ǝllǝr» dǝp tǝrjimǝ ⱪilimiz. Tǝwratta «ǝllǝr», «taipilǝr», «yat ǝllǝr» yaki «hǝlⱪ-millǝtlǝr» deyilsǝ, ⱨǝrdaim muxu mǝnini bildüridu. «qünki mǝn hǝlⱪimgǝ sǝlla ƣǝzǝplinip ⱪoyiwidim, ular ⱨǝddidin exip hǝlⱪimgǝ zor azar ⱪildi» — Huda Israildin (butpǝrǝsliki tüpǝylidin) ƣǝzǝplinip ularƣa «yat ǝllǝr» arⱪiliⱪ azar bǝrgüzüp jazalap, Babil imperiyǝsigǝ 70 yil sürgün ⱪildurƣan. Biraⱪ «yat ǝllǝr» bu ixta Hudaning jazasining dairisidin qiⱪip tolimu rǝⱨimsizlik ⱪilƣan.
□1:16 ««ɵlqǝm tanisi tartilidu» — demǝk, ɵlqǝm tanisida xǝⱨǝrni ɵlqǝx Yerusalem xǝⱨirining ⱪaytidin toluⱪ ⱪurulidiƣanliⱪidin derǝk beridu.
□1:21 «Mǝn: «bu ⱨünǝrwǝnlǝr nemǝ ix ⱪilƣili kǝldi?» dǝp soridim...» — ǝmdi bu «tɵt münggüz» wǝ «tɵt ⱨünǝrwǝn» nemini kɵrsitidiƣanliⱪi üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ pikirliximiz.