NTENDWA ZA WASIGILWA
ULONGOZI
Chitabu cha Ntendwa ni lugano lwa nkongelo ya bunga dya wamzumile Kulisito na ivyo dizagale kukongela ko mzi wa Yelusalemu kubula Yudeya kubula Samaliya na Uhelo we isi, saviya Kulisito awagambile wanampina wakwe henati kwita kwembingu (Nten 1:8). Chiwandikwa ni Luka uyudya awandike Mbuli Yedi iwandikwe ni Luka. Endaga tabibu naho nakakaulisa mo kutundulia na kwika kuwaza. Kelagisa mwe vitabu vyose vidi, Mbili Yedi iwandikwe ni Luka, na Ntendwa kwa Teofilo uyo endaga Mgiliki, mna vitabu vino iviya vyawagila mwa Wakulisito wose Wagiliki na Wayahudi (1:1).
Vyafanyanywa kugamba chitabu cha Ntendwa chawandikagwa 60-64 AD kwaviya chibindilizwa umo Paolo henati kulekeilwa kulaila kwechifungo. Naho Luka atambaga na msigilwa Paolo vyafanyanywa chawandikagwa komzi wa Antiyokiya. Chitabu cha Ntendwa ni mjendelezo wa Mbuli Yedi iwandikwe ni Luka yakongela na kwita kwa Yesu kwembingu. Mwalo wa Luka mo kuwandika ni umwenga na udya wa Mbuli Yedi iwandikwe ni Luka. Nakaunga Teofilo awahinye wakulisito wakujenyela saviya amhinyize, ivyo kawandika pwilili vikumlanga Yesu, wikazi na kuzagala kwa Ukulisito.
Chitabu cha Ntendwa chachilaviza mliganyo wa bunga dya wamzumile Kulisito we nkongo na viya wamkaule saviya kwikala kwa kumzumila Yesu. Mliganyo wa wasigilwa wachilagisa jejeje ivyo nguvu za Muye Ukukile mwe ujenyeza ulosi wa Mbulli Yedi kwa watuhu.
Vimndani
Nkongo Muye Ukukile wawezila wanampina na bunga dya wamzumile Kulisito dyakonga kukula (1:1-8:1).
Ukajika masulumizo ya bunga dya wamzumile Kulisito na kuzagala kubula Yelusalemu (8:2-12:23).
Ukajika aho utafi wa nkongo wa Paolo kumsankanila Chohile (12:24-14:28).
Ukajika chitala chadugana komzi wa Yelusalemu wafanyanye vikungwa mwa wantu wahya wakumzumila Yesu (15:1-35).
Utafi wa kaidi wa Paolo mo kumsankanila Chohile (15:36-18:22).
Ukajika aho atamba katatu mo kumsankanila Chohile (18:23-20:38).
Ukajika Paolo agwilwa komzi wa Yelusalemu (21-26).
Uhelo Paolo egalwa komzi wa Lumi (27:28).
1
1 Kwa mkulu Teofilo,
Mwe chitabu changu cha nkongo nawandikaga mbuli zose Yesu adamanyaga na kuhinya kukongela akongile indima yakwe, 2 kubula idizuwa aguhigwe kwigalwa kulanga. Umo henati kwinulwa, kalavya sigilizi kwa udahi wa Muye Ukukile kwa wantu asagule watende wasigilwa. 3 Mazuwa milongo mine file yakwe ize ijinke kawalaila nkanana zilozize wadya asagule vyatenda wazumile kugamba kauyuka. Wamwona niyo wasimwila naye mbuli za Uzumbe wa Chohile. 4 Umo wendaga hamwenga awenka sigilizi ino, “Msekuhalawa Yelusalemu, mna mgoje jeleko, Tate agambaga nawenke, jeleko mwanivaga halonga. 5 Yohana abatizaga kwa mazi mna nyuwe mazuwa majeche yakwiza nambatizwe kwa Muye Ukukile.”
Yesu enulwa kwita kwe mbingu
Mako 16:19-20; Luka 24:50-53
6 Umo wasigilwa weze wadugane na Yesu, wamuza, “Zumbe togola, nauvuze uzumbe kwa wantu wa Izulaeli chipindi chino?”
7 Yesu awagamba, “Chipindi na ntendwa izo vikwa ni udahi wakwe Tate mwenye, siyo mbuli yenyu kumanya navilaile ini. 8 Mna umo Muye Ukukile akunga awezile, namhokele nguvu naho namtende waukuzi wangu mo mzi wa Yelusalemu, na mo mkowa wa Yudeya woseni hamwenga na Samaliya na ntendele ze isi.” 9 Eze alonge ivyo aguhigwa kulanga kwembingu kuno wakamsinya niyo ingu dyamgubika wadunduga kumwona.
10 Nawechei wakasinya kulanga kwa maingu umo Yesu akaita, aho walaila wagosi waidi wachimala mnkanda mwawo wavaile suche zing'aile chwee. 11 Wagamba “wantu wa Galilaya, nimbwani mchimale aho kuno mkasinya kulanga kwa maingu? Yuno Yesu aguhigwe mwenyu kwita kwembingu nauye mwesila ino mumwone akaita kwembingu.”
Matiya asagulwa hantu ha Yuda
Matayo 27:3-10
12 Wasigilwa niyo wauya komzi wa Yelusalemu wakalaila Lugulu lwa Mizeituni uhale wa chilomita imwenga vino kulaila komzi uwo. 13 Niyo wengila mo umzi na kwita hanyumba nawakekala wakina Petulo na Yohana na Jemsi na Anduleya na Filipo na Tomaso na Batolomayo na Matayo na Yakobo mwana ywa Alifayo, Simoni Mgombela si yakwe na Yuda mwana ywa Yakobo. 14 Chila nkanana nawakadugana hamwenga mwe fyo wakalombeza kwa Chohile, kwa moyo umwenga umo namna wavyele na Maliyamu mamiyakwe dya Yesu hamwenga nawalukolo wakwe.
15 Mazuwa majeche halaila mdugano wa wazumile wakubula gana na milongo midi, Petulo achimala na kulonga, 16 agamba, “Wazumile weyangu, Mawandiko yachinta, Muye Ukukile nakayasimwila kwa Daudi, kulotela mbuli za Yuda, atendile chilongozi ywa wadya wamgwile Yesu. 17 Yuda nehamwenga na suwe, asagulagwa atende mnyetu mwe ndima yetu.”
18 Kagula nkonde kwe hela idya ahokele mokudamanya ntendwa zihiye niyo abanikila umo mwe nkonde, katulika izinda, utumbo wose ulaila kuse. 19 Wantu woseni wakwikala Yelusalemu weva imbuli iyo, niyo mwe semo yawo waitanga “Akelidama” nuko kugamba “Nkonde ya sakame.”
20 “Iwandikwa mwe chitabu che zabuli kugamba,
‘Nyumba yakwe itende heina chintu,
yoyose asekuikala.’
Naho iwandikwa,
‘Mntu yoyose mtuhu atoze hantu he ndima yakwe.’
21 “Elo, mntu yumwenga mgati mwa wadya chajesanyaga mwe chipindi china Zumbe asagulwe atende mlongi ywa uyuko wa Zumbe Yesu. 22 Mntu uyo aungwa atende nachiwose hamwenga umo Yesu nakatamba naswi kukongela viya Yohana ambatizaga kubula kuuyuka kwa Yesu akaguhigwe kwigalwa kwembingu.”
23 Ivyo waika wantu waidi, Yusufu naketangwa Balisaba naho Yusito ywa kaidi ni Matiya. 24 Niyo walombeza kwa Chohile, “Zumbe, kumanya fanyanyi za chila yumwenga, chilagise wantu waidi wano ni yuhi usagule 25 kutenda msigilwa hantu ha ndima ya Yuda, alaile kwita hantu hakumwagila.” 26 Niyo wadamanya tegatega kumsagula yumwenga mwa wadya awaidi, asagulwa Matiya kwingila mwe idifyo dya wasigilwa mlongo na yumwenga.