MBULI YEDI IWANDIKWE NI
YOHANA
ULONGOZI
Chitabu cha Mbuli Yedi iwandikwe ni Yohana ni chimwenga mgati mwe vitabu vine vya Lagano hya vikutambalisa wikazi wa Yesu Kulisito. Chila chimwenga mgati mwe vino chetangwa “Mbuli,” nuko kugamba “Mbuli Yedi.” Chawandikagwa hadya Yesu eze abanike ni Matayo na Luka na Yohana. Mbuli Yedi iwandikwe ni Yohana chindedi yawandikagwa ni msigilwa Yohana hajihi na mhilimo wa 90 AD. Hata hegu chitabu chino hachikulonga kugamba Yohana nuyo mwandisi, ivyo chiwandikwe chaligana ne ibaluwa ya nkongo ya Yohana na baluwa ya kaidi ya Yohana na baluwa ya katatu ya Yohana. Wamwenga mwa wakale wawandika hantu Yohana ekale ni ko mzi wa Efeso mwe chipindi icho, elo vyalagisa kugamba chitabu chawandikagwa ko mzi wa Efeso.
Yohana kakonga pwilili mwalo we chitabu kwa kuwambiza wantu wazumile kugamba Yesu ni Kulisito, ni Mwana ywa Chohile akwikala (20:31). Kwa kuzumila vino nawatende na wikazi mwe dizina dyakwe. Chitabu chawandikagwa kwa wakusoma wose Wayahudi na sawo Wayahudi. Mbuli Yedi iwandikwe ni Yohana unaikaulisa yesimana na ziya izintuhu izintatu. Alongesa mwe mpituko adamanye Yesu mna hawandikise mwe zisimo zakwe. Mbuli ntuhu zilaile saviya kubatizwa kwa Yesu na kujezwa kwe nyika ivyo haviwandikwe mwe ino Mbuli yedi.
Vimndani
Yohana kakonga Mbuli Yedi mwe sula 1:1-18.
Ukajika niyo awandika mpituko zimwenga Yesu adamanye (1:19-12:50).
Ukajika atambalisa mbuli zilozize mo wikazi wa Yesu zimbuzize mwe file na kuuya kwakwe (13:1-20:31).
Yohana abindiliza Mbuli Yedi mwe sula 21 achigambila chipindi chimwenga Yesu awalailaga wantu eze auyuke ukajika akonga mwalo wakwe kwa kuwandika ichitabu.
1
Ulosi ukuchinka ujima
1 Aho nkongo hendaga na mntu akwitangwa Ulosi, Ulosi uyo endaga na Chohile, naye endaga Chohile. 2 Kukongela nkongo Ulosi endaga hamwenga na Chohile. 3 Chila chintu chaumbwaga kombokela uyo, hendile uyo, Chohile haumbile chintu chochose. 4 Uyo endaga nkongelo ya ujima, na ujima uwo wendaga ulangazi wa wantu. 5 Ulangazi uwo walangaza mwe chiza, mna ichiza nacho chidunduga kuudaha.
6 Chohile amsigilaga msigilwa yumwenga zina dyakwe Yohana, 7 yudya ezaga kuwagambila wantu watimile ulangazi uwo. Ezaga chani wantu wose weve na kuzumila ulosi wakwe. 8 Yohana hendaga uwo ulangazi, mna ezaga du kuwaukuila wantu mbuli yo ulangazi uwo. 9 Uno nuwo ulangazi we chindedi, ulangazi ukwiza mwe isi na kuwamulikila wantu wose.
10 Ivyo Ulosi uyo endaga uko kwe isi. Hata kugamba Chohile aumbaga isi kombokela uyo wantu woseni we isi hawamzumile. 11 Ezaga mwe isi yakwe mwenye, mna wendile wakwe hawamhokele. 12 Mna wantu wamwenga wamhokela na kumzumila, ivyo awenka udahi wa kuwoneka wedi kulongozi kwa Chohile. 13 Hawatendile wana wa Chohile kwa fanyanyi za chimntu mna nguvu za chimwili, mna kwa udahi wa Chohile mwenye.
14 Naye Ulosi niyo etenda mntu, ekala kwetu, suwe naswi chiuwona ukuka wakwe, ukuka wakwe uyo endile Mwana ichedu ywa Tate, kamema mbazi na chindedi.
15 Yohana awaukwilaga wantu mbuli zakwe, akaguta, “Uyo nuyo nilongile hadya nalongaga, ‘Eza mntu yumwenga anomboke miye, uyo ni mkulu kujinka miye, kwaviya endaga uko sinati kwelekwa.’ ”
16 Mo ujejeje we izimbazi zakwe zose, suwe chose chihokela mazi kujinka mbazi. 17 Kwaviya Chohile kalavya Sigilizi kwombokela Musa, mna Yesu Kulisito kegala mbazi na chindedi. 18 Hahali mntu amuwone Chohile chipindi chochose mna Mwana ichedu, aligane na Chohile, yudya alungane na Tate, nuyo amtendile chimmanye Chohile.
Uukuzi wa Yohana Mta kubatiza
Matayo 3:1-12; Mako 1:1-8; Luka 3:1-18
19 Uno nuwo ukuzi Yohana aukule mwe Vilongozi wa Chiyahudi uko Yelusalemu wawasigila walavyantambiko na Walawi wamuze, “Weye wiyuhi?”
20 Yohana halemele kuwahitula, niyo alonga pwipwipwi, “Miye suyo Kulisito Mkombola.”
21 Aho niyo wamuza, “Haluse weye wi yuhi? Togola, weye ni Eliya?”
Yohana niyo ahitula, “Bule! Miye suyo.”
Wamuza, “Togola, weye ni yudya muwoni?”
Yohana awahitula, “Bule!”
22 Wowo wamuza, “Haluse weye niweye yuhi? Wegaze we mwenye? Chigambile chani chikawagambile wadya wachisigile.”
23 Yohana awahitula, “Miye ni yudya muwoni Isaya alongaga izimbuli zakwe kugamba,
‘Izwi dya mntu dikwivika kwe nyika,
chumizani sila ya Zumbe.’ ”
24 Awo wantu nawasigilwa ni bunga dikwitangwa Mafalisayo. 25 Niyo wamuza Yohana, “Uneva weye suyo Kulisito hegu Eliya hegu yudya muwoni, kwa mbwani wabatiza wantu?”
26 Yohana niyo awahitula, “Miye nabatiza kwa mazi, mna eyuko yumwenga mgati mwenyu hamummanyize. 27 Uyo neze umo hajika komboka, mna miye sikuwagilwa hata kufungula luzigi lwe vilatu vyakwe.”
28 Mbuli zino zoseni zitamwilwa uko Besaniya, ng'ambo yo mto wa Yolodani uko Yohana endaga akabatiza.
Yesu ni ngoto ya Chohile
29 Zuwa dikutimila, Yohana amwona Yesu akamwizila. Niyo agamba, “Yuno nuyo Mwanangoto ywa Chohile ikusa masa ya wantu we isi! 30 Yuno nuyo nilongile umo hagamba, ‘Homboka miye neze mntu yumwe mkulu kujinka miye, kwaviya endaga uko miye sinati kwelekwa!’ 31 Miye mwenye sammanyize, mna siza kubatiza wantu kwa mazi chani wantu wa Izulaeli wammanye.”
32 Yohana nakaukula kugamba, “Simwona Muye Ukukile akasela kulaila kulanga enga suwa manga na kuchima mlanga mwakwe. 33 Miye sammanyize, mna Chohile anisigile ukubatiza wantu kwa mazi na kanigambila, ‘Mntu yudya noumuwone Muye Ukukile akamseila kulaila kulanga na kwikala mnanga mwakwe, uyo nuyo akubatiza kwa Muye Ukukile.’ 34 Yohana agamba, miye siwona,” “naho siukula kugamba yuno nuyo Mwana Chohile.”
Wanampina wankongo wa Yesu
35 Zuwa dikutimila Yohana nendile naho ehadya hantu aho hamwenga na wanampina wakwe waidi. 36 Eze amwone Yesu akajinka, agamba, “Kaulani! Yuno nuyo Mwanangoto ywa Chohile.”
37 Awo wanampina wamwiva Yohana akalonga izimbuli izo, niyo wamtimila Yesu. 38 Yesu ahituka eze awawone awo wanampina wamtimila, awauza, “Mwaunga mbwani?”
Wamgamba, “Labi, wekala kuhi?” Labi nuko kugamba mhinyi.
39 Yesu awagamba, “Soni, nanywi namwone.” Awo wanampina wamtimila, wawona hantu endaga akekala. Wasinda naye zuwa idyo. Nayo neikabula saa mlongo nechisingi.
40 Anduleya mlukolo ywakwe Simoni Petulo nendile ni yumwenga mgati mwa awo awaidi wendile wamwivile Yohana aho akalonga ivyo. Niyo wamtimila Yesu. 41 Anduleya ambwila Simoni nkongo, mlukolo ywakwe. Amgamba, “Chimwona Masiya.” Masiya nu nukokugamba Kulisito Mkombola. 42 Niyo amwigala Simoni kwa Yesu.
Yesu amsinya nakumgamba, “Zina dyako nuyo Simoni mwana ywa Yohana, mna nawitangwe Kefa.” Zina dino diligana na Petulo nadyo nu nukokugamba Luwe.
Yesu awetanga Filipo na Nasanieli
43 Zuwa dikutimila Yesu akonga kwita Galilaya. Uko ambwila Filipo na kumgamba, “Nitimila!” 44 Filipo nani mkaya ywa Betisaida, mzi nawakekala Anduleya na Petulo. 45 Filipo ambwila Nasanieli nakumgamba, “Chimwona yudya alongagwa ni Musa mwe chitabu che zisigilizi, naho alongagwa ni wawoni. Nuyo Yesu mwana Yusufu, mntu ywa Nazaleti.”
46 Nasanieli auza, “Vino vyadahika chintu chedi chilaile Nazaleti?”
Filipo ahitula, “Soo ukaule.”
47 Yesu eze amuwone Nasanieli akamwizila, amlongela, “Uyo ni Muizulaeli toti, hena lema!”
48 Nasanieli amuza, “Kunimanya vivihi?”
Yesu ahitula, “Nakuwonaga umo nawihasi ho mtini, umo Filipo hanati kukwitanga.”
49 Nasanieli ahitula, “Mhinyi, weye wi Mwana Chohile! Weye wi Seuta ywa Izulaeli!”
50 Yesu agamba, “Wazumila kwaviya du nakugambilaga kugamba na sikuwona hasi ho mtini? Nauwone mbuli nkulu kujinka zino!” 51 Awagamba, “Nawagambilani chindedi, namwone mbingu zikagubuka na wandima wa kwembingu wa Chohile wakakwela na kusela mlanga mwe Mwana ywa Mntu.”