MBULI YEDI IWANDIKWE NI
MAKO
ULONGOZI
Chitabu cha Mbuli Yedi chiwandikwe ni Mako ni chimwenga mgati mwe vitabu vine mwe lagano hya diya dikulonga wikazi wa Yesu Kulisito. Chila yumwenga kaitanga “mbuli” kugamba, “Mbuli Yedi” Vyawandikagwa ni Matayo na Mako na Luka na Yohana file ya Yesu ize iheze. Mbuli Yedi iwandikwe ni Mako ni mdumulizo we vitabu ivyo ivine. Iviya vyafanyanywa vyawandikagwa mwe nkongo mgati mwa 65-70 AD. Wawandike walozize wazumila kugamba chawandikagwa ko mzi wa Lumi kwa mwalo wa kuwajela moyo Walumi wakulisito wa uko.
Iviya Mako amanyike seiviya Yohana Mako, na ni mjeso wa wasigilwa Paolo na Banaba mna ntogozi imlumiza moyo eze aholole mo utafi wakwe wo undima wa kumsankanila Chohile (Nten 13:13). Nyumani Mako niyo atamba naho na Banaba (Nten 15:37-39) Iviya Mako amanyikaga enga mbuya ywa Petulo vitendese (1Pet 5:13). Hata hegu Mako hendaga mukuzi ywa wikazi wa Yesu, wawandike wazumila kugamba Mako kavuzagiza vilozize ukuzi wa Petulo elo uwo nuwo mwegamo wa Mbuli Yedi iwandikwe ni Mako. Mwe mbuli Yedi, Mako alanga umbuya wa wanampina na Yesu, ahinya mwe chipindi cho udumo.
Vimndani
Mako kachitambalisa ichitabu sula 1:1-13.
Ukajika Mako atambalisa undima wa Yesu umo endile Galilaya 1:14-8:21.
Naho alonga kumlanga utafi wa Yesu kwita ko mzi wa Yelusalemu (8:22-10:52).
Mako abindiliza kwa kuwandika kumlanga chipindi Yesu ekomzi wa Yelusalemu, vihangane na file ya Yesu na kuyuka kwakwe 11:1-16:8.
1
Kulonga kwa Yohana Mta kubatiza
Matayo 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28
1 Ino ni nkongelo ya Mbuli Yedi ya Yesu Kulisito, Mwana ywa Chohile. 2 Iwandikwa vino mwe chitabu cha muwoni Isaya.
“Chohile kagamba, ‘Namsigila msigilwa ywangu akulongwele,
chani akudamanyize sila.’
3 Izwi dya mntu akuguta kwe nyika dyetanga,
‘Damanyani sila ya Zumbe,
mchumize wombokelo wakwe!’ ”
4 Yohana alailaga kwenyika, akabatiza wantu na kuwagamba kweile masa yenyu, mbatizwe “Chohile nawalekeile masa yenyu.” 5 Wantu wose we isi ya Yudeya na wadya wo mzi wa Yelusalemu wambasa Yohana, wamweila masa yawo, niyo awabatiza mo mto wa Yolodani.
6 Yohana nakavala suche zisumigwe na mazoya ya ngamiya na msipi wa mkota mwe chigudi chakwe, naho nkande yakwe na ni sije na uchi wa kumbago. 7 Niyo alonga akagamba, “Eza mntu kunyuma kwangu mta udahi kunijinka miye. Naho miye sikujeza hata kwinama na kufungula sigi ze vilatu vyakwe. 8 Miye siwabatizani kwa mazi, mna uyo akwiza naawabatizeni kwa Muye Ukukile.”
Kubatizwa na kujezwa kwa Yesu
Matayo 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13
9 Mazuwa ayo, Yesu niyo eza kulaila Nazaleti ya Galilaya, chani abatizwe ni Yohana mo umto wa Yolodani. 10 Ahadya Yesu eze afose kulaila mwa mazi, niyo awona kwembingu kwagubuka, na Muye Ukukile asela mnanga mwakwe saviya suwamanga. 11 Niyo izwi dyevika kulaila kwembingu dikagamba, “Weye nuyo mwanangu huungisa, selelwa vidala na weye.”
12 Akaheza Muye Ukukile amlongoza na kumwigala kwe nyika. 13 Kekala uko kwe nyika chipindi cha mazuwa milongo mine, kuno Shetani akamjeza. Kekala uko hamwenga na makala ya kumbago, mna wandima wa kwembingu na wakamsankanila.
Yesu awetanga wanampina wakwe wa nkongo
Matayo 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11
14 Yohana eze ajelwe mndani mwe digeleza, Yesu niyo aita mwe isi ya Galilaya, alonga Mbuli Yedi ya Chohile. 15 Akagamba, “Chipindi chibula,” na “Useuta wa Chohile wi haguhi! Mweile masa yenyu na mzumile Mbuli Yedi!”
16 Umo Yesu akajinka mnkanda mwe bahali ya Galilaya, niyo awawona walowa samaki waidi, Simoni na mlukolo ywakwe Anduleya, wakalowa samaki na lwavu mwe bahali. 17 Yesu niyo awagamba, “Nitimilani, nami naniwatende walowa wa wantu.” 18 Aho niyo wazasa izi nyavu zawo, niyo wamtimila.
19 Eze awalongwela hadodo, awawona walukolo waidi Yakobo na Yohana, wanawe dya Zebedayo. Nendile we mwe ngalawa yawo, wakadamanya izi nyavu zawo. 20 Aho Yesu eze awawone, niyo awetanga, elo wamwasa tati yawe Zebedayo mwe ngalawa hamwenga na wandima wakwe na kumtimila Yesu.
Yesu amhonya mta mpepo
Luka 4:31-37
21 Yesu na wanampina wakwe niyo waita mwe mzi wa Kapelinaumu. Dize dibule Zuwa dya Kuhumula, Yesu engilaga mwe nyumba yo kuvikila naho yakuhinyiza wantu akonga kuhinya. 22 Wantu wose wamwivile weheleswa na mahinyo yakwe, kwaviya hahinyize saviya wahinya Sigilizi wawo, mna enga mntu mta udahi.
23 Aho mntu yumwenga mta mpepo nchafu endile mndani mwe nyumba yo kuvikila akaguta, 24 “Kuna ulosi wani mgati mwako na suwe, Yesu ywa Nazaleti? Kwiza uchikome? Sikumanya weye wi Mkuka ywa Chohile!”
25 Yesu niyo aikwahila idya impepo, “Nyamala, naho mlawe mntu yuno!” 26 Mpepo idya nchafu yamsingisa na kumjela msango, aho aguta niyo yamlawa. 27 Woseni niyo wehelwa, wauzana wakagamba, “Vino nimbwani? Mahinyo yano ni mahya? Mntu yuno ana udahi wa kukwamila mpepo nchafu, nazo zamwiva!”
28 Elo Mbuli za Yesu niyo zajendesa kose mwe isi yose ya Galilaya.
Yesu awahonya wantu walozize
Matayo 8:14-17; Luka 4:38-41
29 Ahadya weze wafose mwe nyumba yo kuvikila, niyo Yesu hamwenga na Yakobo na Yohana waita kukaya kwa Simoni na Anduleya. 30 Mkwewe ywe chivyele ywa Simoni ne mo lusazi hakudaha. Ahadya Yesu eze abule, niyo wamgambila mbuli zakwe. 31 Yesu ambasa, amtoza mkono na kumwambiza kwinuka. Unyonje wamlekela, niyo akonga kuwasankanila.
32 Ize ibule chisingi zuwa dize dingile, wamwigaila Yesu wantu wose wendile wanyonje na wata mpepo. 33 Wantu wose wo umzi udya na wechisanya ho lwivi lwe nyumba. 34 Yesu kahonya wanyonje walozize wata manyonje yesimile na kugulusa mpepo zilozize. Halekile mpepo yoyose ilonge dyodyose, kwa viya nazimmanya ni yuhi.
Yesu alombeza echedu
Luka 4:42-44
35 Luvi dyakwe chilochilo zuwa hedinati kutontomoka, Yesu niyo enuka na kuhalawa mwe kaya. Kaita kuse hantu hehana wantu hachinyele, na kukonga kulombeza. 36 Elo Simoni na weyawe niyo wamzungula, 37 weze wamuwone, wamgamba, “Chila mntu akuzungula.”
38 Mna Yesu niyo awahitula, “Chiteni hantu hatuhu mwe zikaya zihaguhi. Halonge na wantu seivyo, kwaviya nivyo vilekile heza.”
39 Elo, niyo aita chila hantu uko Galilaya, akalonga mwe nyumba zo kuvikila na kugulusa mpepo.
Yesu amhonya mta matana
Matayo 8:1-4; Luka 5:12-16
40 Mntu yumwenga endaga na matana na keza kwa Yesu, na kumfikila madi akamlombeza amwambize. Amgamba, “Ukaunga, wadaha kunilengusa.”
41 Yesu niyo amfila mbazi, achumiza imikono yakwe na kumdonta. Niyo amgamba, “Naunga,” “Ulenguswe!” 42 Ahadya matana yamlawa yudya mntu, niyo alenguswa.
43 Yesu niyo asunguza kumgamba ahalawe, 44 amgamba, “Tegeleza, usekumgambila mntu imbuli ino. Mna hita kwa mlavyantambiko akukaule, hegu kuhona chindedi, ukaheza lavya jeleko diya Musa alagise kutenda ukuzi kwa wose wawone kugamba kulenguswa.”
45 Mna mntu yudya niyo aita akalonga imbuli iyo chila hantu, niyo Yesu adunduga kwingila mo mzi kwa pwilili. Mna, niyo ekekala kuse hantu hechedu, wantu niyo wambasa aho kulaila chila hantu.