1 Rarit aꞌnaak rais pirsait Yahudi sin aꞌnaak koꞌu nataan naiꞌ Stefanus am nak, “Rasin reꞌ sin natraak sin naan, batuur, aiꞌ kaah?”

2-3 Naiꞌ Stefanus nataah am nak, “Sin amaꞌ arki! Hi mneen kau feꞌ. Afi unuꞌ naan, hit kaꞌo Abraham ka npoi nnao fa feꞌ naꞌko in kua mnasiꞌ. Mes Uisneno Apinat-Akrahat naan, nakriir On neu ne. Uisneno napreent ee mnak, ‘Amnao musaitan ho pah, ma ho nonot-asar sin. Ho mnao nai, meu pah reꞌ of Au ꞌruur ꞌaan je ꞌeu ko!’ Rarit naꞌ in npoi naꞌko pah Mesopotamia, ma nananiꞌ bare neu kota Haran.* Pah Mesopotamia reꞌ naan, oras ia sin nteek ee te pah Irak. Ma kota Haran reꞌ naan, oras ia antaam et pah Siria. Amkius Retaꞌ Ahun-hunut 12:1 amsaꞌ. 4 Onaim kaꞌo Abraham annao nasaitan atoin Kasdimas sin pah, ma nananiꞌ neu kota Haran. Oras in aam hoinf ee nmaet, Uisneno neik je ntaam neem neu pah Kanaꞌan, es reꞌ bare ia reꞌ sin amaꞌ arkit tatua goe oras ia.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 11:31, 12:4 5 Oras naan, Uisneno ka nbooꞌ ma nbait niit fa afu rakat meseꞌ, he njair kaꞌo Abraham in pusaak. Mes Uisneno nbaꞌan nain, he nfee afu ia neu in sufan-kauꞌn ein he njair sin auf pusaak. Maski oras naan, in ka nmuiꞌ fa aan honiꞌ meseꞌ msaꞌ.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 12:7, 13:15, 15:18, 17:8 6 Mes Uisneno naꞌuab neu ne mnak, ‘Ho sufam-kaꞌum sin of annao natuan anbin atoniꞌ bian sin pah. Ma abitan bare naan of anhaꞌmuiꞌ sin ma naꞌaet sin ka kreꞌ-reꞌo fa, tar toon natun haa namsoup. 7 Onaim toon natun haa namsopu te, Au of aꞌhukun pah reꞌ nmoeꞌ ho sufam-kaꞌum anjair sin ate. Onaim ho sufam-kaꞌum sin of annao nasaitan bare naan, ma ntaam neman neun bare ia, he nꞌoen ein ma nasaeb ein makasi neu Kau.’✡ Retaꞌ Ahun-hunut 15:13-14, Anpoin naꞌkon Pah Masir 3:12 8 Ma oras In naꞌuab anrair on naan ate, In nfuut rais manbaꞌan neik herit, reꞌ njair tanar nak, kaꞌo Abraham sin anjarin Uisneno In too goah. Es naan ate, oras naiꞌ Abraham in anah naiꞌ Isak feꞌ nmoin neno faun, in aamf ee naꞌheir ee. Namuni te, naiꞌ Isak naꞌheriꞌ in anah naiꞌ Yakop. Rarit naiꞌ Yakop naꞌheriꞌ in aan mone boꞌes am nua, oras es-es ate feꞌ anmoin naan neno faun. Sin arsin esan reꞌ anjarin beꞌi-naꞌi neu hit atoin Yahudis.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31—35:18

9 Neot es, hit beꞌi-naꞌi sin ansaken sin orif naiꞌ Yusuf, rarit sin naꞌsoos ee, ma in njair ate anbi pah Masir. Mes Uisneno nok ne piut.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 37:11,28, 39:2,21 10 Es naan ate, Uisneno nafeitn ee naꞌko in suust ein ok-okeꞌ. Uisneno nfeen ee ronef ahinit he nahiin rasi mfaun, tar antea usif pah Masir anneek niis ne, ma nait je njair gubernur neu pah Masir anfuun am nateef. Ma in naꞌnaak anbi usif pah Masir in sonaf amsaꞌ.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 41:39-41

11 Rarit, oras amnahas antaman pah Masir ma pah Kanaꞌan. Amnahas naan mainenuꞌ, tar antea too mfaun ein ansuus ma nanaꞌreen anbin mee-mee. Es naan ate, anbi oras naan, hit beꞌi-naꞌi sin imsaꞌ ka napenin fa mnaah saaꞌ-saaꞌ.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 42:1-2 12 Mes kaꞌo Yakop anneen hanaf nak, anmuꞌi mnahat et pah Masir. Es naan ate, in nreun in aanh ein, esan reꞌ hit beꞌi-naꞌi sin, he nnaon neun pah Masir he nsosan amnahat. 13 Ansosa nrarin on naan ate, sin nfanin. Oras sin amnaaht ein naan oekꞌ ein ate, naiꞌ Yakop anreek sin he nfani ntenin ma nsosan amnahat neun pah Masir. Haꞌe reꞌ ia, naꞌ naiꞌ Yusuf natoon in tuan ii, nak in es reꞌ naiꞌ Yusuf, reꞌ sin orif. Namuni te, naiꞌ Yusuf nakriraꞌ in nonot-asar sin neu usif pah Masir.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 45:1,16 14 Naiꞌ Yusuf antoit he in amaf ma in orif-tataf sin neem natuan anbin pah Masir. Sin amnemat neun pah Masir naan ok-okeꞌ of tuaf boꞌ hitu mniim.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 45:9-10,17-18, 46:27 15 Onaim naiꞌ Yakop nananiꞌ bare neu pah Masir, tar antea hit beꞌi-naꞌi sin nmaten nbin naan.✡ Retaꞌ Ahun-hunut 46:1-7, 49:33 16 Ma toon baniꞌ toon ate, sin neik nafaniꞌ hit beꞌi-naꞌi sin nuif ein neu kuan Sikem et pah Kanaꞌan. Sin nsuub nuif ein naan anbi nopu reꞌ nahunu te kaꞌo Abraham ansoos ee naꞌko naiꞌ Hemor in sufan.”✡ Retaꞌ Ahun-hunut 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Naiꞌ Yosua 24:32

17 Naiꞌ Stefanus antuut antein in uaban am nak, “Areꞌ rasin reꞌ ia, anjarin natuin Uisneno anbaꞌan anrair nak, In of anfee auf pusaak neu naiꞌ Abraham anbi bare naan. Oras anmurai anhaumak-maak he Uisneno nanokab In rais manbaꞌan naan ate, hit atoin Yahudis sin naꞌbaab ok amfaun ii kah een anbin pah Masir. 18 Oras naan, anmuiꞌ uisf feuꞌ goes reꞌ annaaꞌ aprenat anbi pah Masir. In ka nahiin fa naiꞌ Yusuf in retan ma in aꞌnaon.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 1:7-8 19 Usif naan naꞌaet hit beꞌi-naꞌi sin. In mapuutn ii kah een neu hit beꞌi-naꞌi sin. In naꞌsekeꞌ sin he nasaitan riꞌana kruuꞌf ein, he sin nmaten kuuk.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 1:10-11,22

20 Oras naan, kaꞌo Musa in ainf ii nahoins ee. In aon ii kmoerf aah! In ainaf-amaf sin ka natniin fa uisf ee in aprenat. Sin npairoir naꞌkoroꞌ riꞌanaꞌ naan anbi sin umi, tar antea in nmoin naan funan teun.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:2 21 Oras sin ka bisa naꞌkoroꞌ naan fa riꞌanaꞌ naan anteniꞌ te, sin npoirn ee. Onaim usif pah Masir in aan feot goes, es reꞌ niit riꞌanaꞌ naan. In nait riꞌanaꞌ naan ma npairoir je nahuum on reꞌ in aan honiꞌ.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:3-10 22 Es naan ate, atoniꞌ pah Masir nanoniꞌ areꞌ sin mahiink ein okeꞌ neu naiꞌ Musa, ma in njair atoin ahinit ma amanoet. In nahiin et uabaꞌ ma mepu.

23 Oras in nmoin naan toon boꞌ haa, naiꞌ Musa nnao naim he nahiin kuun in atoin Israelas sin. 24 Oras in npoi nnao te, in niit atoin Masiras es antuuf atoin Israelas es. In nturun atoin Israelas naan, ma in nroor niis atoin Masiras naan. 25 Naiꞌ Musa natenab nak, of oniꞌ in aok-bian sin nahinin nak, Uisneno nsoun ee, he nafetin sin naꞌkon sin susat. Mes sin ka nahinin rasi naan fa feꞌ. 26 Nokaꞌ on naan ate, naiꞌ Musa npoi ntein he nnao nkius in atoin Israelas sin. Rarit in niit atoniꞌ nua nmabanan. Ma in he nsobaꞌ he narameꞌ sin am nak, “Hoe! Hi nua ki mmaꞌori-tatan. Mes nansaaꞌ am es hi nua ki mmatuuf?”

27 Mes atoniꞌ reꞌ nbaan in aok-bian naan antitar naꞌroob kaꞌo Musa mnak, ‘Sekau es reꞌ nait ko he mjari ꞌnakaf meu kai? Ma sekau es anruur ko he mjair afeek rasi meu kai? 28 Ho mak oniꞌ ho bisa mroor miis kau, on reꞌ afi naa ho mroor miis atoin Masiras naan?’ 29 Naiꞌ Musa anneen anrair on naan ate, in nfeen naen nasaitan pah Masir. In naen ma natua nbi atoin Midianas sin pah. In matsao nbi naan, ma nahoniꞌ riꞌaan mone nua.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:11-15, 18:3-4

30 Toon boꞌ haa namsopu te, naiꞌ Musa annao nbi baer jes reꞌ ka nmuiꞌ fa oe, anhaumaak nok aꞌtoeꞌf es, reꞌ sin teek ee te nak ꞌToꞌef Sinai. Anbi bare naan, Uisneno In ameput naꞌko sonaf neno tunan, neem nateef nok naiꞌ Musa, anbi ai reꞌ anpiin anbi hau aan es. Hau naan anpiin, mes ka npuut fa. 31 Niit ee on naan ate, naiꞌ Musa nsanmaak. Ma in nnao nhaumaak he nkius niit saaꞌ reꞌ njari nbi naan. Nok askeken, in nneen Uisneno naꞌuab naꞌko ai naan in nanan nak, 32 ‘Au reꞌ ia, ho naiꞌ-kaꞌo sin Uisneno; esan reꞌ kaꞌo Abraham, kaꞌo Isak, ma kaꞌo Yakop.’ Anneen hanaf naan ate, kaꞌo Musa namtau nmaet, tar antea in huumn ii nmouf, ma in ka nabrain fa he nait in matan he nkius ai pinaꞌ naan.

33 Rarit Uisneno naꞌuab anteniꞌ mnak, ‘Musa! Ho mhaek et afu kninuꞌ. Amnui main ho ꞌpein haef ein naan! 34 Kaisaꞌ muteenb am mak, Au ꞌnikan ꞌain Au too Israelas sin abitan pah Masir. Kahaf! Au umnau sin feꞌ. Au uhiin sin nanaꞌrenat. Au ꞌneen aꞌrair sin haan sakoit antotin turun ma babat. Oras ia, Au ꞌsaun ma ꞌnao he ufetin sin. Uum feꞌ! Au he ꞌreek ko mfain meu pah Masir.’✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 3:1-10

35 Onaim Uisneno reꞌ nakriir On anbi ai naan, naprenat naiꞌ Musa he nfain neu pah Masir. Uisneno nruur ma nreek ee, he nafetin too Israꞌel naꞌko nanaꞌrenat. Naiꞌ Musa ia, es reꞌ afi unuꞌ nataan ee nak, ‘Sekau es reꞌ nait ko mjair aꞌnakat neu kai?’ Oras ia, Uisneno neikn On es reꞌ nait je!✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:14 36 Es naan ate, kaꞌo Musa ntebi nfain neu pah Masir. Anbi naan, in nmoeꞌ rais sanmakat humaꞌ-humaꞌ. Rarit in napoitan too Israelas sin naꞌkon pah Masir. In neik sin nnaon natuin Tais Meꞌe, ma sin nnao natuin baer ruman tar antea toon boꞌ haa.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 7:3, 14:21, Surat Sensus 14:33

37 Kaꞌo Musa neikn on natoon neu too Israꞌel am nak, ‘Uisneno of nait naan tuaf es naꞌko hi tnaanm ein, he njair In mafefa kninuꞌ, namnees on reꞌ In nait kau reꞌ ia.’✡ Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 8:15,18 38 Kaꞌo Musa neik hit beꞌi-naꞌi sin anbin baer ruman. In kuun es anjair nete-ranan neu hit beꞌi-naꞌi nok Uisneno In ameput naꞌko sonaf neno tunan. Ameput naan, es reꞌ nasanut Uisneno In Kabin ma Prenat neu naiꞌ Musa, reꞌ natoon kit raan aꞌhonis amneot. Uisneno In Kabin ma Prenat naan, es reꞌ nasanut sin anbi ꞌToꞌef Sinai naan.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 19:1—20:17, Surat reꞌ Naretaꞌ Nafaniꞌ Raan Aꞌhonis 5:1-33

39 Maski on naan amsaꞌ, hit beꞌi-naꞌi sin ka natniin fa naiꞌ Musa. Sin npenan nain je, ma sin he nfanin kuuk neun pah Masir. 40 Rarit sin nnaon nkopoꞌ naiꞌ Harun nak, ‘Ho oriꞌ naiꞌ Musa nok kit tpoi taꞌko pah Masir. Mes oras ia, hai ka mihiin fa neu in et konaꞌ mee! Es naan ate, hai mtoit ko he mmoeꞌ baer fuat mahuum es neu kai. Maut he in neikn on es reꞌ njair maat-ranan neu kai.’✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 32:1 41 Rarit sin nmoꞌen baer fuat mahumaꞌ naan. In huumn ii on reꞌ bijae aan es. Rarit sin nroron muꞌit ma nafuat ee neu ne. Ma sin nfeest ein nok neek marinet koꞌu, natuin sin neek ein anmarinan nok bareꞌ reꞌ sin nmoeꞌ je neik sin aꞌniimk ein kuuk.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 32:2-6 42 Oras ankius niit ꞌmoꞌet naan ate, Uisneno ankoit sin. Onaim sin nmurain nfua bareꞌ anbi neon goe tnanan, on reꞌ manas, funan, ma kfuun-akfuun. Onaim Uisneno nparakan sin on reꞌ naan. Naan namnees nok saaꞌ reꞌ Uisneno In mafefa kninuꞌ ntui nain am nak,

44 Naiꞌ Stefanus antuut ma ntaur in uaban naan nak, “Uisneno naruruꞌ neu kaꞌo Musa ꞌtopeꞌ naꞌko uim onen es. Onaim kaꞌo Musa sin nahakeꞌ Tenar Onen es, reꞌ sin nmoeꞌ je naꞌko pasu ma tais, natuinaꞌ masaf naan. Onaim too Israelas sin neman ma nꞌoen ein neun Uisneno anbin In Tenar naan. Karu sin nanain ein bare, sin npukai Tenar Onen naan, sin nfuut goe, ma sin nroi neik je neu bare bian. Anbi naan, sin nahakeꞌ nteniꞌ Tenar naan.✡ Anpoin naꞌkon Pah Masir 25:9,40

45 Oras naiꞌ Yosua sin nmakenan suuk aꞌroo nok uuf-uuf bian anbin pah Kanaꞌan reꞌ ia te, Uisneno nriuꞌ napoitan uuf ein naan. Rarit In nbait pah naan neu hit beꞌi-naꞌi sin. Oras sin ntaam nasiik pah naan, sin neik Tenar Onen naan amsaꞌ. Tenar naan anhaek nabaar tar antea usif naiꞌ Daut annaaꞌ aprenat.✡ Naiꞌ Yosua 3:14-17 46 Usif naiꞌ Daut anꞌonen neu Uisneno, on reꞌ hit kaꞌo Yakop amsaꞌ anꞌonen neu Ne. Ma naiꞌ Daut anharineb Uisneno In nekan, onaim Uisneno nakriir ee In nekan arekot. Onaim in ntoit Uisneno he in es reꞌ nafenaꞌ Uim Onen Uuf feꞌu.✡ 2 Naiꞌ Samuel 7:1-16, 1 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 17:1-14 47 Mes namuni te, naiꞌ Daut in anah naiꞌ Soleman es reꞌ nafenaꞌ Uim Onen Uuf naan.✡ 1 Uisf ein sin Retaꞌ 6:1-38, 2 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 3:1-17

48 Mes hit tahiin tak, Uisneno ka natua fa anbi umi reꞌ mansian ii anmoꞌe. Rasi naan natai nok saaꞌ reꞌ Uisneno In mafefa kninuꞌ tuaf es antui nain je mnak,

51 Rarit naiꞌ Stefanus antaru ntein in uaban. In naskaraꞌ sin am nak, “Batuur, ro hi ꞌnaak-fatun ki! Hi on reꞌ tuaf reꞌ ka nahiin niit fa Uisneno, ma ka mitniin Ee fa. Hi mraban Uisneno on reꞌ beꞌi-naꞌi sin ankoit Je! Onaim oras ia, hi he mraban amtein Uisneno In Asmaan Akninuꞌ, oo?✡ Naiꞌ Yesaya 63:10 52 Hi beꞌi-naꞌi sin nasusab niis areꞌ Uisneno In mafefa kniunꞌ ein. Hi mitoon miit kau, mafefa kninuꞌ mee, es reꞌ ka napein fa haꞌmuꞌit naꞌko sin? Ka tiit fa feꞌ, aiꞌ? Un-unuꞌ Uisneno In mafefa kniunꞌ ein natoon nanin nak, Uisneno of ansonuꞌ In Atoni Kninuꞌ. Mes hi beꞌi-naꞌi sin anroor niis Uisneno In mafefa kninuꞌ sin. Tar antea hi msaꞌ ampaek tua ꞌtetaꞌ he nroor niis Uisneno In Atoni Kninuꞌ. 53 Uisneno In ameput naꞌko sonaf neno tunan sin imsaꞌ, es reꞌ neik areꞌ atoran harat reꞌ Uisneno anroim he nfee sin neu kit, mes hi ka mfairoir sin fa.”

54 Oras sin reꞌ nokan ntokon anbi bare feek rasi naan, anneen naiꞌ Stefanus in uab ein naan, sin nahiin nanin nak in nasaan sin. Es naan ate, sin neek ein namenan ma neik-neuk nisik.

55 Mes naiꞌ Stefanus, reꞌ Uisneno In Asmaan Akniunꞌ ee ntaam neu ne, nait matan ma nbaiseun neu neon goe tnanan. Anbi naan, in niit Uisneno In pinan ma krahan no mes-meseꞌ, ma Usif Yesus anhake nbi Uisneno In abnapan aꞌneꞌu anbi baer amasat naan. 56 Ma naiꞌ Stefanus naꞌuab am nak, “On nai, sin aam ein! Au ꞌiit neno tunan natfeꞌi, ma Mansian Batuur-Batuur ee anhaek et baer amasat et Uisneno In abnapan aꞌneꞌu.”

57 Annenan on naan ate, aparikas raisn ee ankeeh sin ruik ein. Rarit sin nakain ee nok haan maꞌtaniꞌ he naiꞌ Stefanus kais naꞌuabaꞌ nteniꞌ. Ma sin nfuat ok buꞌ-buaꞌ he nꞌusaꞌ niis ne. 58 Rarit sin nheer anfonat naiꞌ Stefanus ma neik je npoi naꞌko kota naan. Ma saksii ngguin sin anpuuꞌ sin baru mnaun kotif, ma nanaꞌat sin anbi atoin muinf es. In kaan ee, naiꞌ Saulus. In es reꞌ anfuaruut sin. Onaim sin npoir naiꞌ Stefanus neikin fatu.

59 Oras sin npoir naiꞌ Stefanus, in nhunun naher-heer am nak, “Koi, Usiꞌ Yesus! Au oors ii nhaumaak een. Amtoup kau nai!” 60 Rarit in nriꞌtuu ma nhunun anteniꞌ naher-heer am nak, “Koi, Aam! Kaisaꞌ muroibaꞌ sanat ia meu sin!” Rarit in asnaasn ii natfeek, ma in nmaet.