1  + o 12:1 Diu 23:25*Hôôk busin-anju ond busin sawaasin ti, tombe Yesu having yite maanggêêm-aso be laloh mop sen neep hôôk kul lavuun-ato be lala, tombe yite maanggêêm-aso layimb ahend om sil kalêêh wit nôôn-ambe landaah* Yuda-te tanasin ti neep hôôk Diuteronomi 23:25* nambe omaaho ti-te kul neep vu mop nanyendangga, tombe hil daloh mop-ambe dayimb ahend, ond sil kalêêh omaahôô-ju yite wit nôôn daka nanjip mop nanyendangga be sil gandaah-ande vakasin ma. Nganjo yêêv-aso danêêl nambe dôôk busin sawaasin ond hil-ame kalêêh wit nôôn daka be gandaah e, in danêêlin va pin nambe hil-ame lambiing kul pasivdaka dôôk busin sawaasin e, malis lôôt. Le Yesu nêêl Devit-ate vakasin laah vu Palisai-so in nambe bêêl sil alund jak, in sil sahi nambe Devit yimb ahe be ya vanôôn om lung, tonde Yesu-te maanggêêm-aso ond me-kand pasiv in sil e. . 2  + o 12:2 Eks 20:10*Tombe Palisai layi be lanêêl vu nambe, “Gangge, gate maanggêêm-aso davu kalêêh wit nôôn, le me-lohvu nambe yaambiing kul hôôk busin sawaasin e.” 3  + o 12:3 1Sml 21:1-6*Tombe Yesu nêêl vu sil nambe, “Vu bôôy Devit having yite hil sen laving yii-to ond layimb ahend tombe wiing vaati? Mak ham-ame asevin mava? 4  + o 12:4 Lev 24:5-9*Nambe Devit lukala Anutu-te dumb alo tombe sil o yite maanggêêm-aso laya vanôôn sen hil latung vu Anutuu-to, ond vanôôn-anju me-lohvu nambe Devit-aso yite hil lanja le, nganjo kul vaha sen datung salivangin-ato yoo lanja. 5  + o 12:5 Nam 28:9-10*De vakasin sen neep hôôk Mose-te tanasin nambe kul vaha sen datung salivangin-ato silate kul neep hôôk Anutu-te dumb bop alo, ond mak ham-ame asevin vakasin-anju mava? Tombe dawiing kul dumb-anju hôôk busin sawaasin, ond davu kalêêh tanasin sen nêêl nambe yame aambiing kul hôôk busin sawaasin e, lemu nipaya me-neep vu sil e, 6  + o 12:6 Mat 12:41-42; Luk 11:31-32*om sa naanêêl vu ham naambe saa-jo sa savok Anutu-te dumb bop. 7  + o 12:7 Hos 6:6; Mat 9:13*De naambe ham anjak Anutu-te vakasin-anjo danggakook ani naambe, ‘Same aawiingin salivangin e, nganjo sahengg having nambe ham akam pasiv in omaahonôôn-ambe ham andôôvu sil.’ Ke, ham akam bu vakasin-anjo nivasa ond mem ham-ame le naanêêl hil sen silanêênd nipaya maa-to naambe sil lawiing nipaya le, malis. 8 In Omaahonôôn Noow tu busin sawaasin-ate danggakook.”

9 Tonde Yesu vuu-ju be la lukala silate dumb alo,

10  + o 12:10 Luk 14:3*tombe omaaho ti nama vaalu nipaya nandôô-ju, ond omaaheey lawiingin nambe lambiing vakasin vu Yesu om lalingin yi nambe, “Mak lohvu nambe yaambiing hil anilakin nind vasa jak dôôk busin sawaasin me malis?” 11  + o 12:11 Luk 14:5*Le Yesu nêêl vu sil nambe, “De ham ti-te bik sipsip ti duus sov dôôk busin sawaasin, ond le biing naambe va? Yik le na daandiiy jakanom. 12  + o 12:12 Mat 10:31*De omaahonôôn savok sipsip, om lohvu nambe yaambiing va nivasa dôôk busin sawaasin.” 13 Tombe nêêl vu omaaho nama nipayaa-to nambe, “Otalo namam.” Om talo nama, tombe nama nivasa lak nambe sen nama vaaluu-to. 14  + o 12:14 Jon 5:16*Le ma de hil Palisai lala lasupin-ambe sil salo mopaatôôv

in nambe lanyiis Yesu be jimb.

15  + o 12:15 Mak 3:7-10*Yesu lak ni nambe davu salo mopaatôôv in nambe lanyiis yi om havuuh taakuu-ju de la, tombe hil ngeeyaata taamuyin yi, tombe wiing hil anilakin pin nind vasa lak. 16  + o 12:16 Mat 8:4; Mak 3:12*Tonde Yesu vu kôôvu sil nambe me-daanêêl yi langaah e, 17 om Anutu-te vakasin sen Yesaia nêêl langaah bôôy-ato nôôn ak nambe,

22  + o 12:22 Mat 9:32-33*Tombe lako omaaho ti la vu Yesu ond omaahôô-ju mamu nipaya hôôvu tombe mekanu osin ka ma. Tombe Yesu wiing-ambe nivasa lak, tombe ka ma vakaas-ande me tum having. 23 Tombe hil ngeeyaataa-ju pin lavindis lôôt de lanêêl nambe, “Mak omaaho sen le naam vu danggakook Devit-ato ond yii-ju?” 24  + o 12:24 Mat 9:34; 10:25*Le Palisai-so lango tombe lanêêl nambe, “Mamu nipaya-te yêêv Belsebul vu niwêêk vu yi, ondeey natiiy mamu dala in omaahonôôn.” 25 Lemu vakasin sen sil akand navuu-ju ond Yesu lak ni pin-ambe nêêl vu sil nambe, “Om naambe hil taaku bop ti yoo lanyiis sil-ambe baasuh sil na lu yuuh, ond sil-ame lalohvu nambe mando nivasa le. De naambe hil bayêên bop ti me hil dangga ti sen dando hôôk bayêên timu yoo lanyiis sil-ambe baasuh sil na lu yuuh, ond sil-ame le mando nivasa le. 26 De naambe Saalang gatiiy yite kul vaha mamu nipaya-so ond

sil o Saalang-aso yoo laasuh sil la lu yuuh, tombe sil e mando javuh ti naambe tana? Malis. 27 Ham nanêêl nambe Belsebul navu niwêêk vu sa be sa natiiy mamu nipaya dala in omaahonôôn, ond lati navu niwêêk vu hamate hil vaalu be datiiy mamu nipaya dala in omaahonôôn? Yik Anutu timu, om hamate hil-anju le daanêêl vu ham naambe ham oo nakaas paya. 28  + o 12:28 Sin 10:38; 1Jon 3:8*Om sen Anutu-te Vavi Vaambuung hôôvu sa be sa natiiy mamu nipaya dala in omaahonôôn, om ham anjak ni naambe Anutu laam nanggin yite hil hôôk ham lavuun gêên-anjo.

29  + o 12:29 Ais 49:24; 1Jon 4:4*“Omaaho ti me-lohvu nambe jakana omaaho nipaya niwêêk ambaan-ambe bu vêêl yite va le. Biing naambêênjo ond naanduuh yi tatin e mem gako yinêên va pin sen lukando bayêên alôô-to be na.

30  + o 12:30 Mak 9:40; Luk 9:50*“Omaaho ti nambe same sate omaaho yi le ond nayiis ngaamong vu sa, yik omaaho ti me-nasupin omaahonôôn having sa le, ond natiiy sil-ambe davuuh taale. 31  + o 12:31 1Ti 1:13; Hiblu 6:4-6; 10:26*Om sa naanêêl vu ham naambe va nipaya osin vakasin palesin pin sen omaahonôôn danêêl-ato ond Anutu lohvu nambe kawiiy na pin, nganjo vakasin palesin sen danêêl lak Vavi Vaambuung-ato, ond Anutu me-le kawiiy na le. 32 Ti naanêêl vakasin anipaya jak Omaahonôôn Noow, ond Anutu le kawiiy yite nipayaa-ju na, le naambe ti naanêêl vakasin anipaya jak Vavi Vaambuung, ond Anutu me-le kawiiy yite nipayaa-ju na le, le nama vu gêên-anjo be vu busin taamusin gaving.”

33  + o 12:33 Mat 7:16-20*“Haah ti nivasa ond le nyiis nôôn anivasa, le haah anipaya lak ond le nyiis nôôn anipaya, in yiiy naahe hahaanôôn-ambe yalak ni nambe haah anivasa me nipaya. 34  + o 12:34 Mat 3:7; 15:18; 23:33; Luk 3:7*Nyêêy noondin-aso ham, ham anipaya om ham alohvu nambe naanêêl vakasin anivasa naambe vaati? Malis. Va sen pup hôôk ham alompayo ond sen ham nanêêl laam langaah. 35 Omaaho nivasa ond ka navu va nivasa ngeeyaata naale hôôk lopayo ondeey nanêêl vakasin anivasa, de omaaho nipaya ond ka navu va nipaya ngeeyaata naale hôôk lopayo ondeey nanêêl vakasin anipaya. 36 Lemu sa naanêêl vu ham

naambe vakasin anindanjeen pin sen hil danêêl-ato, ond Anutu le jingin sil dôôk busin taamusin sen gangoyin omaahonôôn-ate vakasin-ato. 37 Olavam anivasa ond le taato naambe hong omaaho nivalok, le naambe olavam anipaya ond gale naatokak nipaya nyevahaan.”

38  + o 12:38 Mat 16:1; Luk 11:16; Jon 6:30; 1Ko 1:22*Yesu nêêl lung la tonde tanasin dangga heey osin Palisai-so lanêêl vu nambe, “Kaputung, gambiing taahu taahu niwêêk-ate be hey aangge mengg ak.” 39  + o 12:39 Mat 16:4*Le nêêl laah vu sil nambe, “Ham hil anipaya sen gêên-anjo, ond ham-ame awii-having e, ondeey ham awiingin nambe ham angge taahu taahu ti, lemu same le aambiing taahu taahu vu ham e, nganjo ham akam bu Yona-te taahu taahu mu. 40  + o 12:40 Jona 1:17*In bôôy Yona nando hôôk paahuung bopaata lopayo lohvu langaah yaal-ande busin yaal, tonde yik Omaahonôôn Noow e nanjip hôôk ngaanggis alopayo nohvu langaah yaal-ande busin yaal. 41  + o 12:41 Jona 3:5*Om vu busin taamusin sen Anutu gangoyin omaahonôôn-ate vakasin-ato ond moow Ninive le baale be daanêêl vakasin jak ham sen gêên-anjo naambe hamate nipaya neep, in hil Ninive lango vakasin sen Yona nêêl-ato be lahilin londpayo. Nganjo sa sen sa nando naanêêl vakasin vu ham-anjo ond sa savok Yona la, le ham-ame nahilin ham alompayo le. 42  + o 12:42 Mat 12:6; 1King 10:1-10*Vu busin taamusin sen Anutu gangoyin omaahonôôn-ate vakasin-ato ond vêêh lulemak Seba le kandi baale be naanêêl vakasin jak ham sen gêên-anjo naambe hamate nipaya neep. In vêêh lulemak-anju vu taaku danggakook-ambe laam in nambe gango Solomon-ate vakasin nivasa osin ka, lemu sa sen gêên sa nandôô-jo ond sa savok Solomon la, le ma de ham-ame nangoyin sa lavangg e.”

43 “Mamu nipaya nambe gato na in omaaho ti de yoo monana taaku lumbalaamb in naatovu taaku vuuti in nambe sawaah yi dôôk, le me-naatovu le, 44 ond le naanêêl naambe, ‘Mam sa naah sa baangg sen sa nando hôôk bôôy-ambe sa laam-ato.’ Tombe laah valup e yi de lasêêh bayêên-anju be lavunak lung la, le nando malis. 45  + o 12:45 2Pi 2:20*Yi lung la tonde laah hako mamu namaavaalu be vindak yuuh sen silate nipaya savok yii-to, le mem lalom-ambe lalukala dando hôôk bayêên-anjuuto. Bôôy ond omaaho sen mamu nahôôvuu-ju nando paya, lemu gêên le mando nipaya valok-ate lôôt. Tonde yik va nipaya ngeeyaata le naatovu ham hil anipaya sen gêên-anjo naambêênja.”

46  + o 12:46 Mat 13:55*Yesu naahen nanêêl vakasin vu hil ngeeyaataa-ju tonde tangganaan osin halindin lato daale voon in nambe bakaas gaving yi, 47 tombe omaaho ti nêêl vu nambe, “Angge, tam having halim-aso be lato daale voon in nambe bakaas vu hong.” 48 Le Yesu nêêl laah vu omaaho tii-ju nambe, “Ataak lati? De halingg-aso laheey?” 49 Tonde taato yite maanggêêm-aso lak nama de nêêl nambe, “Ham angge, ataak-aso halingg-aso sen manyinjo. 50  + o 12:50 Jon 15:14; Lom 8:29*In hil dawiing va lohvu Mangg sen nando baandonii-to ka, ond mem sa halingg osin sa vangaangg-ambe sa ataak-aso sil.”