1 Hèia kètu kapai risi agama Yahudi karèi Stefanus, peka na, “Dhèu seꞌe galaa èu ne, lèke do aadꞌo?”

2-3 Ka Stefanus bꞌala, aku nèngu na, “Ama-ama, aa aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Miu nanene ku jaꞌa. Uru-uru sèra, bèi-baki èdhi Abraham dhae tèke eele mèka rai èta-èsu na. Te ngaa Ama Lamatua dhu kapai risi padꞌelo iisi Na mi nèngu. Lamatua hia ne paredha, peka na, ‘Pakèdꞌi nèti rai èta-èsu èu; tèke eele aꞌari èu. Lamu ka asa era èci, dhu bèli-camèdꞌa Jaꞌa pajꞌujꞌu hia èu!’ Hèia na pakèdꞌi ka nèti rai èta-èsu na, ètu rai Mesopotamia, laꞌe asa kota Haran.* Rai Mesopotamia èèna, limuri ne ra pangare na, rai Irak. Kota Haran èèna, limuri ne abhu sisa nèngu ètu rai Siria. Parisa Lii Lolo dhu Uru Tèka 12:1. 4 Hèia na tèke eele rai dhèu Kasdim, ka laꞌe pea ètu kota Haran. Ropa ama dꞌèlu na madhe, ka Ama Lamatua lere ne asa rai neꞌe ne, dhu ama-ama aꞌari pea toke dꞌai sange neꞌe ne.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 11:31, 12:4 5 Lodꞌo èèna, Ama Lamatua hagꞌe boe rai ca kasibꞌi sa hia ne ho jꞌajꞌi rai pusaka na. Te ngaa Ama Lamatua moa tèke le, na, Nèngu hia rai neꞌe, jꞌajꞌi rai pusaka ana-èpu na. Te ngaa lodꞌo èèna, Abraham dènge mèka ana.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 12:7, 13:15, 15:18, 17:8 6 Ka Ama Lamatua peka dènge ne, ‘Bèli-camèdꞌa ana-èpu èu lasi pea ètu rai dhèu. Ho dhèu rai èèna ènyi si, aa tao rèngu jꞌajꞌi ènu, dènge pajꞌèra si toke dꞌai èpa ngasu tèu. 7 Ho ladhe èle èpa ngasu tèu èèna, Jaꞌa huku dhèu kabarai dhu tao ana-èpu èu jꞌajꞌi ènu sèra. Hèia ana-èpu èu tèke eele rai èèna, ho rèngu mai asa era neꞌe ne, sèna ka ra manèngi makasi mi Jaꞌa.’✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 15:13-14, Kalua nèti Masir 3:12 8 Padhai lii nare sèmi èèna, ka Na hia tadha lii moa Ne dènge jꞌara suna ana mone,† Lii Dhao ‘suna’ èèna, ‘bèka’. Te ngaa, lula ‘bèka’ èèna, lii makae, ka jiꞌi suri boe. jꞌajꞌi tadha dhu sasoa na, Abraham jꞌajꞌi le dhèu unu Ama Lamatua. Èle èèna ka, ropa ana na, Isak, dꞌai umur aru lodꞌo, hèia na suna ne. Aa Isak suna ana na, Yakob kahèi. Aa Yakob suna ana-ana mone na, dhèu canguru dua sèra, ladhe umur rèngu dꞌai aru lodꞌo. Rèngu aaꞌi-aaꞌi sèra, bèi-baki èdhi dhèu Yahudi.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 17:10-14, 21:2-4, 25:26, 29:31—35:18

9 Ca tèka, bèi-baki èdhi sèra dꞌara pèdꞌa dènge ari ra Yusuf, ka ra pahie eele ne ka jꞌajꞌi ènu ètu rai Masir nèi. Masi ka sèmi èèna, te ngaa Ama Lamatua tèke eele boe ne.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 37:11, 28, 39:2, 21 10 Nèti èèna ka Lamatua patabuli eele ne nèti jꞌajꞌèra nèngu. Ama Lamatua hia ne dꞌèlu-mèu, ka neꞌa jꞌara ae-ae, ka Dhèu Aae Masir sue ne. Nèti èèna ka, na dedꞌe ne jꞌajꞌi gubernur ètu rai Masir. Aa na nèdꞌu koasa kahèi ètu dꞌara èmu dhèu aae.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 41:39-41

11 Hèia tèu manganga lèke rai Masir dènge rai Kanaꞌan. Tèu-tèu manganga madꞌèu èèna, bia titu kèna. Nèti èèna ka dhèu ètu mia-mia jꞌèra dꞌai seli. Sèmi èèna kahèi, bèi-baki èdhi abhu heka ngangaꞌa.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 42:1-2 12 Te ngaa baki Yakob tadèngi lii, na, ètu rai Masir abhu ngangaꞌa. Ka na pua ana-ana na sèra, nuka bèi-baki èdhi, ho lasi hèli ngangaꞌa ètu rai Masir. 13 Hèli rare, hèia ra lèpa. Ropa oe èle ngangaꞌa sèra, ka ama ra pua hari lasi hèli ngangaꞌa ètu Masir. Lodꞌo èèna ka, heka Yusuf bhoke dꞌara, peka na, nèngu ne ari dꞌèlu rèngu. Ka na patadha aꞌari na sèra dènge dhèu aae Masir.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 45:1, 16 14 Èle èèna ka, Yusuf manèngi ama na dènge aꞌari na aaꞌi-aaꞌi lasi pea asa rai Masir. Rèngu dhu lasi asa nèi, aaꞌi-aaꞌi ra pidhu nguru lèmi dhèu.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 45:9-10,17-18, 46:27 15 De baki Yakob pidha asa nèi, toke dꞌai bèi-baki èdhi sèra madhe ètu Masir.✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 46:1-7, 49:33 16 Ka nèbhu aae ku, heka rèti rui bèi-baki èdhi sèra lèpa hari asa rae Sikem ètu rai Kanaꞌan. Ka ra tèke rui sèra ètu era dhu uru èèna baki Abraham hèli nare nèti ana-èpu Hemor.”✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Yosua 24:32

17 Stefanus tuhu hari lii, peka na, “Seꞌe se jꞌajꞌi, lula Ama Lamatua moa tèke le, na, èèna na limuri hari Nèngu neo hia rai pusaka mi baki Abraham ètu era èèna. Ropa oe dꞌai lodꞌo dhu Ama Lamatua moa èèna, èdhi dhèu Yahudi tabha ae titu kèna ètu rai Masir nèi. 18 Lodꞌo èèna, dhèu aae hiu èci paredha ètu nèi. Te ngaa nèngu tadhe boe Yusuf.✡ Kalua nèti Masir 1:7-8 19 Dhèu aae neꞌe ènyi ruri dhèu èdhi sèra. Aa na bhelu titu kèna dènge bèi-baki èdhi. Na laka-seti rèngu ho core eele ana rèngu dhu rara iisi hiu, sèna ka madhe.✡ Kalua nèti Masir 1:10-11, 22

20 Lodꞌo èèna, dꞌai lodꞌo ina Musa nara iisi ne. Musa kabèbꞌu titu kèna! Ina dènge ama na madhutu boe lii paredha dhèu aae. Ra piara pahuni ne, toke dꞌai tèlu hèru.✡ Kalua nèti Masir 2:2 21 Ropa rèngu bisa heka pahuni ne ètu dꞌara èmu, ka ra panangi eele ne. Te ngaa ana bhèni dhèu aae Masir rage nare ne, ka saꞌu nèti asa èmu, ka na ladhe-leru ne sèmi ana dꞌèlu nèngu.✡ Kalua nèti Masir 2:3-10 22 Nèti èèna ka, dhèu rai Masir ajꞌa aaꞌi ne dènge mamèu ra, toke dꞌai na jꞌajꞌi dhèu dꞌèlu-mèu. Nèngu ne dꞌèlu-mèu ètu dꞌara lii padhai, aa ètu dꞌara sabꞌa-laꞌa.

23 Ropa Musa dꞌai umur èpa nguru tèu, hèia na neo patadha dènge dhèu Israꞌel nèngu sèra. 24 Ropa na laꞌe, ka na nèdhi dhèu Masir èci dhu game dhèu Israꞌel ca dhèu. Ka na sarii dhèu Israꞌel èèna, aa na hake pamadhe dhèu Masir èèna. 25 Te Musa ngee, na, dhèu nèngu sèra reꞌa le, na, Ama Lamatua pua ne ho patabuli rèngu nèti jꞌajꞌèra ra. Te ngaa rèngu reꞌa mèka. 26 Bèli èèna, Musa laꞌe hari ladhe dhèu Israꞌel na sèra. Ka na rage dhèu dua pagama. Aa na neo padame dhèu dua se, peka na, ‘Weh! Miu dua mi se, paꞌaꞌari. Nga tao ka miu dua mi patao?’

27 Te ngaa dhèu dhu game angalai na, dhaa, aku nèngu na, ‘Cee ka dhu dedꞌe èu jꞌajꞌi kètu jiꞌi! Aa cee ka dhu pajꞌujꞌu èu, ho jꞌajꞌi mi dhèu jꞌue lii langu jiꞌi? 28 Èu ngee, na, èu bisa pamadhe hari jaꞌa, sama sèmi èu pamadhe dhèu Masir medꞌa na?’ 29 Ropa Musa tadèngi nare lii neꞌe, hèia na rai eele nèti rai Masir, laꞌe pea ètu rai dhèu Median. Na leo-èmu ètu èèna, ka ra abhu ana mone dhèu dua.✡ Kalua nèti Masir 2:11-15, 18:3-4

30 Dꞌai èpa nguru tèu, hèia Musa laꞌe asa dꞌara mamoo èci, padètu dènge ledhe èci, ngara na ledhe Sinai. Ètu èèna, ana pajuu Ama Lamatua èci puru mai nèti sorga, ka padꞌelo iisi na nèti dꞌara ai dhu heo ètu ana aajꞌu iiki ca kapua. Ai naꞌe ana aajꞌu èèna, te ngaa kèpu boe. 31 Ladhe nèdhi sèmi èèna, ka Musa loo-loo sène. Ka na laꞌe padètu ho neo neꞌa, ngaa ka ne. Kabèdhi laa, na tadèngi Ama Lamatua padhai lii nèti dꞌara ai, peka na, 32 ‘Jaꞌa ne, Ama Lamatua nèti bèi-baki èu! Lamatua nèti baki Abraham, baki Isak, dènge baki Yakob.’ Tadèngi nare sèmi èèna, ka na madhaꞌu toke dꞌai isi karèbha. Aa na bani heka doa kètu ho ladhe ana aajꞌu dhu ai naꞌe èèna.

33 Èle èèna ka, Lamatua peka hari, aku Nèngu na, ‘We, Musa! Era dhu èu titu ne, era luri. Bhoke eele salapa èu! 34 Baku pangee, na, Jaꞌa bhèlu eele le dhèu Israꞌel unu Jaꞌa ètu Masir sèi. Aadꞌo! Jaꞌa sanèdꞌe si era. Jaꞌa keꞌa jꞌajꞌèra rèngu. Jaꞌa tadèngi le lii roma iisi rèngu manèngi sasue. De Jaꞌa neo puru ho patabuli eele si. Mai ku asa neꞌe! Jaꞌa neo pua èu lèpa hari asa Masir nèi.’✡ Kalua nèti Masir 3:1-10

35 Dènge jꞌara sèmi èèna, ka Lamatua dhu padꞌelo iisi nèti dꞌara ai èèna, Na paredha Musa ho lèpa hari asa Masir. Lamatua pajꞌujꞌu nèngu ho patabuli eele dhèu Israꞌel nèti dꞌara jꞌajꞌèra rèngu. Musa ne ka dhu uru èèna dhèu karèi, peka na, ‘Cee ka dhu dedꞌe èu jꞌajꞌi kètu jiꞌi?’ Te ngaa neꞌe ne, Lamatua ka dhu dedꞌe ne!✡ Kalua nèti Masir 2:14 36 Nèti èèna ka, Musa lèpa hari asa rai Masir. Ètu nèi, na tao tadha-tadha malaa ae. Ka na kalua eele dhèu Israꞌel nèti Masir. Nèti si kako re Dhasi Mea, ka ra kako palème dꞌara mamoo dꞌai èpa nguru tèu.✡ Kalua nèti Masir 7:3, 14:21, Sensus 14:33

37 Ka Musa peka dènge dhèu Israꞌel, aku nèngu na, ‘Èèna na Lamatua dedꞌe dhèu èci nèti talora miu, ho Na pajꞌajꞌi ne dhèu nèti lii padhai Nèngu, sama sèmi Na dedꞌe nare jaꞌa.’✡ Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 8:15, 18 38 Musa paꞌèci dènge dhèu Israꞌel èdhi sèra ètu dꞌara mamoo. Nèngu èèna ka dhu jꞌajꞌi kalete mi bèi-baki èdhi dènge ana pajuu Lamatua nèti sorga. Te ana pajuu èèna ka dhu nèti Lii Holo-Nori Ama Lamatua asa Musa. Sèra sa ka dhu padꞌelo jꞌara mamuri dhu lèke. Lii Holo-Nori sèra ka dhu Lamatua papuru ètu ledhe Sinai.✡ Kalua nèti Masir 19:1—20:17, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:1-33

39 Masi ka sèmi èèna, te ngaa bèi-baki èdhi sèra roꞌo boe nanene Musa. Aa ra tule eele ne, ho ra neo lèpa hari asa rai Masir. 40 Ka ra lasi rarange Harun, aku rèngu na, ‘Ari mu Musa ka dhu pakalua eele èdhi nèti rai Masir. Te ngaa èdhi teꞌa heka nèngu ètu roꞌa mia. De jiꞌi manèngi èu tao mèdha sogo-tagu èci hia èdhi, sèna ka mèdha sogo-tagu èèna lere èdhi.’✡ Kalua nèti Masir 32:1 41 Ka ra tao ka mèdha sogo-tagu èci, rupa sèmi ana sapi ciꞌu. Èle èèna ka, ra para badha hia mèdha sogo-tagu èèna. Ka ra raꞌa-sisi rame-rame, lula rèngu karejꞌe nèti mèdha sogo-tagu dhu rèngu tao unu ra.✡ Kalua nèti Masir 32:2-6 42 Nèti èèna ka, Ama Lamatua soro kabodho hia si. Ka ra mulai sogo-tagu ka mèdha dedha-liru, sèmi madha lodꞌo, hèru, dènge hua-hètu. Te ngaa Lamatua soro tèke si sèmi èèna. Èèna na lèke sèmi lii dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua suri tèke, peka na,

44 Stefanus padhai lii taruu, peka na, “Ama Lamatua pajꞌujꞌu rupa nèti era manèngi-mangajꞌi èci mi Musa. Hèia Musa si patitu Paleo Manèngi-Mangajꞌi èci,‡ Ama Lamatua dꞌule Canguru Atora ètu hadhu kabꞌela, hèia saraka mi baki Musa, sèna ka dhèu Israꞌel tao madhutu aaꞌi. Hadhu kabꞌela èèna, ra peka, na, ‘Sakasii’. Ra tèke hadhu kabꞌela èèna ètu Paleo Manèngi-Mangajꞌi. Nèti èèna ka rèngu peka Paleo èèna, “Paleo Sakasii”. Ètu ayat ne, suri peka na, Paleo Sakasii kahèi. dhu tao nèti kaꞌuri badha dènge bèla, sama sèmi rupa dhu Lamatua padꞌelo le. Ka dhèu Israꞌel sèra mai sabajꞌa mi Ama Lamatua ètu era èèna. Ho ladhe rèngu pidha nèti caꞌera asa era leo lasi, na, ra sagꞌe eele Paleo Manèngi-Mangajꞌi èèna, aa ra èki nèu ne, aa ra jèru rèti asa era hiu. Ètu era hiu, ra patitu hari Paleo èèna.✡ Kalua nèti Masir 25:9, 40

45 Limuri mai, lodꞌo Yosua si pamusu dènge dhèu rai leo ètu rai Kanaꞌan, Ama Lamatua babège eele si. Ka Na pabagi rai Kanaꞌan èèna hia bèi-baki èdhi. Lodꞌo rèngu parame rare rai èèna, rèngu rèti Paleo Manèngi-Mangajꞌi Lamatua asa era èèna. Paleo èèna titu taruu ètu èèna, toke dꞌai lodꞌo dhèu aae Daud nèdꞌu paredha.✡ Yosua 3:14-17 46 Dhèu aae Daud manèngi-mangajꞌi mi Ama Lamatua, sama sèmi baki Yakob si. Ka Daud pakarejꞌe dꞌara Lamatua, hèia Lamatua hia nèngu berkat. Ka na manèngi ho Lamatua pajꞌujꞌu nèngu sèna ka patitu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi dhu hiu.✡ 2 Samuel 7:1-16, 1 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 17:1-14 47 Te ngaa ana nèti Daud, ngara na Soleman ka dhu patitu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Lamatua èèna.✡ 1 Dhèu Aae sèra 6:1-38, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 3:1-17

48 Te ngaa èdhi teꞌa, na, Ama Lamatua pea boe ètu dꞌara èmu dhu dhèu rai-haha tao, lula uru èèna, dhèu nèti lii padhai Lamatua èci suri tèke le, peka na,

51 Hèia Stefanus tuhu hari lii padhai na, ka na jèke si, aku nèngu na, “Miu dhèu kètu hadhu! Miu se, èci èèna ka dènge dhèu dhu tadhe boe Ama Lamatua, dènge dhèu dhu nanene boe Nèngu. Miu dhèu dhu palabꞌa dènge Ama Lamatua, èci èèna ka dènge bèi-baki miu dhu soro kabodho asa Ne! Ka limuri ne, miu neo hari palabꞌa dènge Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, do?✡ Yesaya 63:10 52 Bèi-baki miu sèra ka dhu pajꞌèra taruu dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua sèra. Miu peka ku! Dhèu rèti lii padhai Lamatua mia ka dhu rèngu pajꞌèra boe? Aadꞌo, sina ma! Uru èèna dhèu rèti lii padhai Lamatua peka mema, aku rèngu na, limuri mai Ama Lamatua pua Dhèu Nèngu dhu Mola-Mèci. Te ngaa bèi-baki miu pamadhe dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua sèra. Ka miu tenge jꞌara kahèi ho hia dhèu leo pamadhe Dhèu Mola-Mèci nèti Lamatua. 53 Aa ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga sèra dhu rèti mai atora adꞌa dhu Lamatua neo hia mi èdhi, te ngaa miu pusi-pahae boe.”

54 Ropa dhèu dhu pamaꞌète lii langu sèra nanene rare lii padhai lii Stefanus, ka reꞌa mema, na, nèngu pasala si. Ka ra kadhi ngutu aa tèka dꞌara.

55 Te ngaa Roh Mola-Mèci Lamatua sabꞌa ètu dꞌara Stefanus. Na doa kètu ka ladhe asa dedha-liru. Ètu nèi, na ladhe nèdhi dadedha Ama Lamatua, dènge nèdhi kahèi Lamatua Yesus titu ètu sebhe gꞌana Na ètu era dhu kabꞌua risi. 56 Hèia Stefanus padhai lii, peka na, “Sèmi neꞌe ku, ama aaꞌi-aaꞌi. Jaꞌa kèdhi liru bhoke eele, aa Dhèu Rai-Haha Tareꞌa-reꞌa titu ètu era hua iia, re sebhe gꞌana Ama Lamatua.”

57 Ropa ra tadèngi sèmi èèna, hèia dhèu pamaꞌète lii langu sèra hutu roꞌa dhilu ra. Ka ra jèke ne, sèna ka kai Stefanus baku bhoke hèbꞌa. Ka ra mangamok neo game ne. 58 Èle èèna ka, ra nuni-paꞌoro ne rèti asa liꞌu kota. Dꞌai nèi, ka sakasii sèra bhoke eele kodho liꞌu ra, ho ra hia mi ana mone ngèru èci nèdꞌu. Ngara na Saulus, dhu jꞌajꞌi dhèu dadugu-rariu dhèu. Èle èèna ka, ra tabhie Stefanus dènge hadhu.

59 Ropa ra tabhie, hèia Stefanus paꞌoo, peka na, “Lamatua Yesus! Lodꞌo jaꞌa dꞌai kèna. Sèmi more ku samanga jaꞌa!” 60 Èle èèna ka, na bèbhe-lèpe urutuu, ka na paꞌoo hari dènge lii mèdhu, peka na, “Ama! Baku hia si dꞌui sasala neꞌe!” Hèia na maꞌète aꞌae dènge ka.