MARK
Di Longo Humalia Mark
Di haga modongoohia:
Di Longo Humalia Mark la ne hihi go John Mark* John Mark: Acts 12.12, 25; 15.37, 39; Colossians 4.10; 2-Timothy 4.11; Philemon 24; 1-Peter 5.13;, e daamada boloo, “Deenei di Longo Humalia o Jesus Christ, go Tama a God.” Jesus guu hai tangada e ngalua mo e dagi. Ono mogobuna dagi e kila mai i lodo ana agoago, i lodo ono mogobuna maaloo e dagi nia hagataalunga huaidu, mo i lodo tumaalia o nia huaidu nia daangada. Jesus e helekai bolo ko Ia go Tama Tangada, ne hanimoi belee wanga dono mouli e hagamaahede nia daangada i nadau ihala.
Mark e helekai maaloo di kai o Jesus i ana mee ne hai, hagalee go ana helekai mo ana agoago. Mark guu kai labelaa di hai o Jesus ne babdais go John Babdais, ge ne kae di haga mada. Nomuli gaa kai nnegau a Jesus nogo haga hili ana gau magi, mo ana agoago. Di waalooloo di madagoaa, nia dama agoago a Maa guu donu ge gu modongoohia a Mee gi nonua. Gei ono hagadaumee gu ginagina huoloo i Mee. Nia mada ala e hagaodi, le e kai nia mee ala ne hai i tabu muliagina a Jesus nogo mouli ai i henuailala, gei e donu go dono made i hongo di loobuu, mo dono mouli aga.
Di hagaodi o di Longo Humalia deenei, dela i lodo nia maaga aanei [Mark 16.9-20], la ne hihi go tuai dangada, hagalee go Mark.
Di Hagahonu di beebaa deenei:
Taamada di Longo Humalia (1.1-13)
Nnegau a Jesus i Galilee (1.14—9.50)
Mai Galilee gi Jerusalem (10.1-52)
Tabu muliagina i lodo mo hoohoo gi Jerusalem (11.1—15.47)
Di mouli aga o Jesus (16.1-8)
Nia haga gida a Jesus mo dono hana gi di langi (16.9-20)
1
Di agoago a John Babdais
(Matthew 3.1-12; Luke 3.1-18; John 1.19-28)
Deenei di Longo Humalia o Jesus Christ, Tama a God. E daamada be di hai a soukohp Isaiah dela guu hihi,
“God ne helekai boloo:
Au ga hagau dagu dangada kae hegau i oo mua
e hagatogomaalia doo ala!* Malachi 3.1
Tangada e wolowolo i lodo di anggowaa boloo:
‘Hagatogomaalia ina di ala o Dimaadua.
Haga huudonu ina di ala dela e hana iei Mee.’ ”* Isaiah 40.3
Malaa, John ga gila mai i lodo di anggowaa, e hai ana babdais mo di agoago, “Huli gi daha mo godou huaidu, gi babdais, gei God ga dumaalia gi godou huaidu.” Dogologowaahee mai Judea mo di waahale Jerusalem, ne hula belee hagalongo gi nia agoago a John. Digaula ne haagi nadau ihala, gei mee ga babdais digaula i lodo di monowai Jordan.
John e gahu i nia gahu ngaahulu ‘camel’, e hai dono duu gili kau i dono huaidina, ana meegai la nia manu ‘locust’, mo nia meegai maangala o lodo henua.* 2-Kings 1.8 Mee ga haga iloo gi nia daangada, “Taane dela ma ga hanimoi i ogu muli, la koia e aamua i di au. Gei au hogi hagalee tau di bala gi lala e wwede nia suudi o Maa. Au e babdais goodou gi nia wai, gei Mee ga babdais goodou gi di Hagataalunga Dabu.”
Di babdais mo di hagamada o Jesus
(Matthew 3.13—4.11; Luke 3.21,22; 4.1-13)
Di madagoaa hua deelaa, gei Jesus ga hanimoi i Nazareth, tama waahale i tenua Galilee, ga babdais go John i di monowai Jordan. 10 Di madagoaa hua Jesus ne hanaga gi daha mo nia wai, Mee gaa mmada gi di langi gu mahuge, di Hagataalunga Dabu e haneia i ono nua, e dina gi di mwuroi. 11 Gei di lee ga lee eia i di langi, “Goe go dagu Dama daane dela e aloho iei Au. Au e tenetene adu gi di Goe.”* Genesis 22.2; Pisalem 2.7; Isaiah 42.1; Matthew 3.17; 12.18; Mark 9.7; Luke 3.22
12 Di madagoaa hua deelaa, gei di Hagataalunga Dabu gaa hai a Jesus gii hana gi di anggowaa, 13 gaa noho i golo nia laangi e madahaa, nogo hagamadamada go Setan. Gei nia manu o lodo henua e noho labelaa i golo, gei nia daangada di langi e loomoi e hagamaamaa a Mee.
Jesus e gahi ana gau wagadaha dogohaa
(Matthew 4.12-22; Luke 4.14,15; 5.1-11)
14 I muli John ne haga ulu gi lodo di hale galabudi, gei Jesus gaa hana gi Galilee, ga hagadele di Longo Humalia o God. 15 Mee ga helekai, “Di madagoaa gu dau mai! Teenua King o God gu hoohoo mai! Huli gi daha mo godou huaidu, hagadonu ina di Longo Humalia!”* Matthew 3.2
16 Di hanadu hua o Jesus la taalinga Tai o Galilee, ga gidee ia nia daangada wagadaga dogolua, Simon mo dono duaahina daane Andrew, e dadaabui nau iga gi di gubenge. 17 Jesus ga helekai gi meemaa, “Lloomoi, daudali mai Au, gei Au ga aago goolua gi di haangodo gi nia daangada.” 18 Meemaa gu limalima gu diiagi nau gubenge, guu hula i muli o Mee.
19 Jesus ga hanadu hua haga balua, ga gidee labelaa tagahaanau daane dogolua, James mo John, nia dama daane ni Zebedee. Meemaa e bonobono di nau gubenge i hongo di nau boodi. 20 Di madagoaa hua Jesus ne gidee meemaa, ga gahigahi meemaa, gei meemaa ga diiagi di nau damana Zebedee mo ana gau ngalua i hongo di boodi, gaa hula i muli o Jesus.
Taane iai di hagataalunga huaidu
(Luke 4.31-37)
21 Jesus mo ana dama agoago e hula gi di waahale o Capernaum, ga dau mai di Laangi Sabad, gei Jesus ga ulu gi lodo synagogee, ga daamada ga agoago. 22 Digau ala ne longono, la gu goboina huoloo i nia agoago a Maa, i Mee hagalee e agoago be digau haga donudonu haganoho. Ana agoago le e mogobuna.* Matthew 7.28-29
23 Nomuli hua, gei taane dela iai di hagataalunga huaidu i ono lodo, ga hanimoi gi lodo synagogee, ga wolowolo, 24 “Ma di aha dela gaa hai Kooe mai gi gimaadou, Jesus o Nazareth? Goe ne hanimoi gi kinei belee hagahuaidu gimaadou? Au e iloo eau Goe: Goe go Tangada Dabuaahia a God dela ne hagau mai!”
25 Jesus ga helekai, “Hudee leelee, ulu gi daha mo taane deenaa!”
26 Di hagataalunga huaidu ga haga bolebole taane deelaa, ga wolowolo, ga ulu mai gi daha mo mee. 27 Nia daangada huogodoo gu goboina huoloo, ga leelee i nadau mehanga, “Ma di aha deenei? Ma di agoago hoou deenei? Taane deenei le e mogobuna, Mee e helekai hua gi nia hagataalunga huaidu, gei digaula e hagalongo gi Mee!”
28 Di longo o Jesus gu limalima hua guu dele i nia guongo o Galilee hagatau.
Jesus e hagahili ana gau magi dogologo
(Matthew 8.14-17; Luke 4.38-41)
29 Jesus mo ana dama agoago e hagatanga i synagogee, e hula ginaadou mo James mo John, gi di hale o Simon mo Andrew. 30 Tinana di lodo o Simon e moe magi welengina i hongo dono moenge. Di dau hua o Jesus i golo, gei digaula ga hagi anga di ahina gi Mee. 31 Gei Jesus ga hanadu gi mee, gaa kumi di lima o maa, ga haga duu gi nua a mee, dono magi guu hili, gei mee ga daamada ga hai hegau gi digaula.
32 Ga hiahi ia di mee, nia daangada ga laha mai nadau gau magi, mono gau iai nia hagataalunga huaidu gi Jesus. 33 Digau huogodoo mai di waahale deelaa ga dagabuli mai gi mua di hale deelaa. 34 Gei Jesus ga hagahili digau dogologo ala e magi i nia hagadilinga magi, gei gu hagabagi nia hagataalunga huaidu e logo. Mee gaa bule nia hagataalunga huaidu aalaa, bolo gi hudee leelee, idimaa, digaula e iloo a Mee.
Jesus e hagadele di Longo Humalia i lodo o Galilee
(Luke 4.42-44)
35 Heniheni dono daiaa, Jesus ga ala aga, ga ulu gi daha mo di hale. Ge Ia gaa hana gi daha mo tama waahale deelaa, gaa hana gi di gowaa e lomo, e dalodalo. 36 Gei Simon mo ono ehoo gaa hula, ga halahala a Mee. 37 I di nadau gidee a Mee, ga helekai, “Digau huogodoo e halahala Goe.”
38 Jesus ga helekai gi digaula, “Gidaadou e hula labelaa gi nia waahale ala e hoohoo mai. Au belee hai agu agoago labelaa i golo, idimaa, deelaa dagu mee ne hanimoi belee hai.”
39 Malaa, Mee gaa hana laa lodo Galilee, e agoago i lodo nia synagogee, mo di hagabagibagi nia hagataalunga huaidu.* Matthew 4.23; 9.35
Jesus e hagahili taane
(Matthew 8.1-4; Luke 5.12-16)
40 Taane magi genegene ga hanimoi gi Jesus, ga bala gi lala i mua o Mee, gaa dangi i di hagamaamaa, “Maa Goe e hiihai, heia mua au gi madammaa.”
41 Jesus gu aloho i mee, gaa bili gi mee, ga helekai, “Au e hiihai. Madammaa!” 42 Di madagoaa hua deelaa, gei di magi guu hili i taane deelaa, gei mee gu madammaa. 43-44 Gei Jesus ga hagau a mee gaa bule gi mee, “Hagalongo, goe hudee hagi anga ina gi tangada di mee deenei ne hai. Hana hua haga huudonu gi tangada hai mee dabu gi haga dina ina goe. Nomuli, gei goe heia tigidaumaha a Moses bolo gi heia, gi iloo ai nia daangada, bolo goe gu madammaa.” Gei mee ga hagau taane deelaa gii hana.* Leviticus 14.1-32
45 Gei taane deelaa gaa hana hua ga hagadele di longo gi nia madagowaa huogodoo, gaa hidi ai Jesus ga deemee di hana i lodo nia waahale. Gei Mee ga nohonoho hua i nia gowaa lomo, gei nia daangada o nia gowaa huogodoo gu lloomoi gi Mee.

*^ John Mark: Acts 12.12, 25; 15.37, 39; Colossians 4.10; 2-Timothy 4.11; Philemon 24; 1-Peter 5.13;

*1.2: Malachi 3.1

*1.3: Isaiah 40.3

*1.6: 2-Kings 1.8

*1.11: Genesis 22.2; Pisalem 2.7; Isaiah 42.1; Matthew 3.17; 12.18; Mark 9.7; Luke 3.22

*1.15: Matthew 3.2

*1.22: Matthew 7.28-29

*1.39: Matthew 4.23; 9.35

*1.43-44: Leviticus 14.1-32