7
1 [Noli facere mala, et non te apprehendent:* Non metes ea in septuplum. RAB. Perfectam ultionem, etc., usque ad Assumit septem alios spiritus nequiores se Luc. 11.. 2 discede ab iniquo, et deficient mala abs te. 3 Fili, non semines mala in sulcis injustitiæ, et non metes ea in septuplum. 4 Noli quærere a Domino ducatum, neque a rege cathedram honoris.† Neque a rege cathedram honoris. Non potest exercere opus justi regiminis, qui sententiam neglexit veræ pietatis; unde: Reges gentium dominantur eorum, vos autem non sic, sed qui major est in vobis, fiat sicut minor Luc. 22.. 5 Non te justifices ante Deum, quoniam agnitor cordis ipse est: et penes regem noli velle videri sapiens.‡ Quoniam agnitor. Nulla præsumptio perniciosior, quam de propria justitia, aut scientia superbire; unde: Non est homo super terram, qui faciat bonum, et non peccet Eccl. 7.. Et alibi: Vidisti hominem sapientem sibi videri, et magis illo spem habet stultus Prov. 26.. 6 Noli quærere fieri judex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates: ne forte extimescas faciem potentis, et ponas scandalum in æquitate tua.§ Noli quærere fieri judex, nisi valeas. Debet quisque proprias virtutes perpendere, et pro quantitate virium curam aliorum suscipere: ne dum delectatur loco gloriæ, fiat subditis auctor ruinæ; et qui gravatur pondere suarum, velit fieri judex alienarum culparum. 7 Non pecces in multitudinem civitatis, nec te immittas in populum:** Non pecces in multitudinem. Qui ratione pollet, et liberi arbitrii potestate prævalet, subditorum insolentia non peccet, sed constanter resistat alienæ nequitiæ: nec se putet impune peccare, si plurimorum acquiescit voluntati; unde: Non solum autem qui ea faciunt, sed qui consentiunt facienti Rom. 1., etc. 8 neque alliges duplicia peccata, nec enim in uno eris immunis. 9 Noli esse pusillanimis in animo tuo: 10 exorare et facere eleemosynam ne despicias. 11 Ne dicas: In multitudine munerum meorum respiciet Deus, et offerente me Deo altissimo, munera mea suscipiet. 12 Non irrideas hominem in amaritudine animæ: est enim qui humiliat et exaltat circumspector Deus. 13 Noli amare mendacium adversus fratrem tuum, neque in amicum similiter facias.†† Noli amare mendacium. Omne mendacium malum; et proximis inferre scandalum perniciosum est. Multo magis ergo amico fraudem moliri, crimen imponere: quoniam testis mendax peribit; unde in Proverbiis: Sicut noxius, qui mittit sagittas in mortem, sic qui fraudulenter nocet amico Prov. 20.. 14 Noli velle mentiri omne mendacium: assiduitas enim illius non est bona. 15 Noli verbosus esse in multitudine presbyterorum, et non iteres verbum in oratione tua.‡‡ Noli verbosus esse. Quasi. Noli sensum tuum docere, audi sapientiam seniorum. Tutius est enim audire, quam loqui; unde: Sit omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum, et tardus ad iram Jac. 1.. Non oderis laboriosa opera. Peccanti homini scientia data est, ut labore manuum quæreret sibi victum; unde: In sudore vultus tui vesceris pane Gen. 3., etc. 16 Non oderis laboriosa opera, et rusticationem creatam ab Altissimo. 17 Non te reputes in multitudine indisciplinatorum. 18 Memento iræ, quoniam non tardabit. 19 Humilia valde spiritum tuum, quoniam vindicta carnis impii ignis et vermis.]§§ Quoniam vindicta carnis, etc. Quia caro peccatorum, quæ luxuria defluit, igne inferni et vermibus cruciabitur, ubi vermis non moritur, et ignis non exstinguitur: in verme putredo gehennæ, in igne ardor signatur. Vel vermis, est sera scelerum pœnitentia, quæ in tormentis conscientiam peccatorum mordere non cessat, ut ignis sit pœna extrinsecus sæviens, vermis autem dolor interius accusans. 20 [Noli prævaricari in amicum pecuniam differentem, neque fratrem carissimum auro spreveris.*** Noli prævaricari in amicum pecuniam. RAB. Multi perierunt pro avaritia, etc., usque ad: qui odit munera, vivet Prov. 1.. 21 Noli discedere a muliere sensata et bona, quam sortitus es in timore Domini: gratia enim verecundiæ illius super aurum.††† Gratia enim verecundiæ. Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus diligentibus se. Potest per hanc mulierem sapientia intelligi, quæ alibi pretiosa margarita dicitur, quam spiritualis negotiator inveniens vendit omnia, et emit eam. Unde: Vive vitam cum muliere quam dilexisti; quasi, sapientiam sequere, et scientiam Scripturarum, et quasi conjugem tibi copula. 22 Non lædas servum in veritate operantem, neque mercenarium dantem animam suam.‡‡‡ Non lædas servum. Qualiter servi nutriendi sunt, aperte monstratur, affectu, scilicet, filiorum pro jure naturæ; et disciplinandi pro mentis instabilitate; unde in sequentibus, Cibaria et virga et onus asino; panis et disciplina et opus servo. 23 Servus sensatus sit tibi dilectus quasi anima tua: non defraudes illum libertate, neque inopem derelinquas illum.§§§ Neque inopem derelinquas illum. Oppressum violentia servitutis. Sive enim servi, sive liberi, omnes in Christo unum sumus I Cor. 12.. 24 Pecora tibi sunt, attende illis: et si sunt utilia, perseverent apud te. 25 Filii tibi sunt? erudi illos, et curva illos a pueritia illorum. 26 Filiæ tibi sunt? serva corpus illarum, et non ostendas hilarem faciem tuam ad illas.* Filiæ, etc. Sicut bonos servos affectu filiorum habendos, sic ancillas, quasi filias habendas esse docet, sed cum disciplina: unde, Lacta filium, et paventem te faciet: lude cum eo, et contristabit te. Non arrideas illi, ne doleas, et in novissimo obstupescant dentes tui Eccli. 30.. 27 Trade filiam, et grande opus feceris: et homini sensato da illam. 28 Mulier si est tibi secundum animam tuam, non projicias illam: et odibili non credas te. In toto corde tuo† Mulier. Conjugalem commendat pudicitiam, removens omnem detestabilem copulam. Mystice autem admonet ut catholicam fidem in vera religione, quam primum post baptismi perceptionem sortiti sumus, firmiter tenentes, hæreticorum perfidiam abjiciamus. 29 honora patrem tuum, et gemitus matris tuæ ne obliviscaris: 30 memento quoniam nisi per illos natus non fuisses: et retribue illis, quomodo et illi tibi.] 31 [In tota anima tua time Dominum, et sacerdotes illius sanctifica. 32 In omni virtute tua dilige eum qui te fecit, et ministros ejus ne derelinquas.‡ Dilige, etc. RAB. Timorem Dei et amorem, etc., usque ad quia charitas operit multitudinem peccatorum. 33 Honora Deum ex tota anima tua, et honorifica sacerdotes, et propurga te cum brachiis. 34 Da illis partem, sicut mandatum est tibi, primitiarum et purgationis, et de negligentia tua purga te cum paucis. 35 Datum brachiorum tuorum, et sacrificium sanctificationis offeres Domino, et initia sanctorum.§ Datum brachiorum. Superius pro his quæ offeruntur ministris Dei promisit peccatorum purgationem: nunc autem pro eleemosynis veniam et benedictionis gratiam, quia sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccata. 36 Et pauperi porrige manum tuam, ut perficiatur propitiatio et benedictio tua. 37 Gratia dati in conspectu omnis viventis, et mortuo non prohibeas gratiam.** Et mortuo. Ad eleemosynam pertinet sepultura mortuorum, multo magis ergo consolatio vivorum: unde Paulus docet gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus. Probatio dilectionis exhibitio est operis: unde, Qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necesse habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo? I Joan. 3. 38 Non desis plorantibus in consolatione, et cum lugentibus ambula. 39 Non te pigeat visitare infirmum: ex his enim in dilectione firmaberis. 40 In omnibus operibus tuis memorare novissima tua, et in æternum non peccabis.]

*7:1 Non metes ea in septuplum. RAB. Perfectam ultionem, etc., usque ad Assumit septem alios spiritus nequiores se Luc. 11..

†7:4 Neque a rege cathedram honoris. Non potest exercere opus justi regiminis, qui sententiam neglexit veræ pietatis; unde: Reges gentium dominantur eorum, vos autem non sic, sed qui major est in vobis, fiat sicut minor Luc. 22..

‡7:5 Quoniam agnitor. Nulla præsumptio perniciosior, quam de propria justitia, aut scientia superbire; unde: Non est homo super terram, qui faciat bonum, et non peccet Eccl. 7.. Et alibi: Vidisti hominem sapientem sibi videri, et magis illo spem habet stultus Prov. 26..

§7:6 Noli quærere fieri judex, nisi valeas. Debet quisque proprias virtutes perpendere, et pro quantitate virium curam aliorum suscipere: ne dum delectatur loco gloriæ, fiat subditis auctor ruinæ; et qui gravatur pondere suarum, velit fieri judex alienarum culparum.

**7:7 Non pecces in multitudinem. Qui ratione pollet, et liberi arbitrii potestate prævalet, subditorum insolentia non peccet, sed constanter resistat alienæ nequitiæ: nec se putet impune peccare, si plurimorum acquiescit voluntati; unde: Non solum autem qui ea faciunt, sed qui consentiunt facienti Rom. 1., etc.

††7:13 Noli amare mendacium. Omne mendacium malum; et proximis inferre scandalum perniciosum est. Multo magis ergo amico fraudem moliri, crimen imponere: quoniam testis mendax peribit; unde in Proverbiis: Sicut noxius, qui mittit sagittas in mortem, sic qui fraudulenter nocet amico Prov. 20..

‡‡7:15 Noli verbosus esse. Quasi. Noli sensum tuum docere, audi sapientiam seniorum. Tutius est enim audire, quam loqui; unde: Sit omnis homo velox ad audiendum, tardus autem ad loquendum, et tardus ad iram Jac. 1.. Non oderis laboriosa opera. Peccanti homini scientia data est, ut labore manuum quæreret sibi victum; unde: In sudore vultus tui vesceris pane Gen. 3., etc.

§§7:19 Quoniam vindicta carnis, etc. Quia caro peccatorum, quæ luxuria defluit, igne inferni et vermibus cruciabitur, ubi vermis non moritur, et ignis non exstinguitur: in verme putredo gehennæ, in igne ardor signatur. Vel vermis, est sera scelerum pœnitentia, quæ in tormentis conscientiam peccatorum mordere non cessat, ut ignis sit pœna extrinsecus sæviens, vermis autem dolor interius accusans.

***7:20 Noli prævaricari in amicum pecuniam. RAB. Multi perierunt pro avaritia, etc., usque ad: qui odit munera, vivet Prov. 1..

†††7:21 Gratia enim verecundiæ. Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus diligentibus se. Potest per hanc mulierem sapientia intelligi, quæ alibi pretiosa margarita dicitur, quam spiritualis negotiator inveniens vendit omnia, et emit eam. Unde: Vive vitam cum muliere quam dilexisti; quasi, sapientiam sequere, et scientiam Scripturarum, et quasi conjugem tibi copula.

‡‡‡7:22 Non lædas servum. Qualiter servi nutriendi sunt, aperte monstratur, affectu, scilicet, filiorum pro jure naturæ; et disciplinandi pro mentis instabilitate; unde in sequentibus, Cibaria et virga et onus asino; panis et disciplina et opus servo.

§§§7:23 Neque inopem derelinquas illum. Oppressum violentia servitutis. Sive enim servi, sive liberi, omnes in Christo unum sumus I Cor. 12..

*7:26 Filiæ, etc. Sicut bonos servos affectu filiorum habendos, sic ancillas, quasi filias habendas esse docet, sed cum disciplina: unde, Lacta filium, et paventem te faciet: lude cum eo, et contristabit te. Non arrideas illi, ne doleas, et in novissimo obstupescant dentes tui Eccli. 30..

†7:28 Mulier. Conjugalem commendat pudicitiam, removens omnem detestabilem copulam. Mystice autem admonet ut catholicam fidem in vera religione, quam primum post baptismi perceptionem sortiti sumus, firmiter tenentes, hæreticorum perfidiam abjiciamus.

‡7:32 Dilige, etc. RAB. Timorem Dei et amorem, etc., usque ad quia charitas operit multitudinem peccatorum.

§7:35 Datum brachiorum. Superius pro his quæ offeruntur ministris Dei promisit peccatorum purgationem: nunc autem pro eleemosynis veniam et benedictionis gratiam, quia sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccata.

**7:37 Et mortuo. Ad eleemosynam pertinet sepultura mortuorum, multo magis ergo consolatio vivorum: unde Paulus docet gaudere cum gaudentibus, flere cum flentibus. Probatio dilectionis exhibitio est operis: unde, Qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necesse habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo? I Joan. 3.

Public Domain