1  11.1-2Í á ka zə bə, í mə́ lʉ́g mwɔ̂w mə́saman nə́ *Páska *Oyúdɛn zə́g bə, Yésus mə́ kə Betanî, də́nd mə́ Lazâr Yésus nyə a gwûmʉshi yɛ́. 2  Luk 10.40Bɔ́ɔ́l búúd ɔ də́nd dɔɔŋgʉ́ bwə́ á ka sá dína lúu mə́ Yésus dɨ̂. Mááta nyə á bə a ŋgə́ sá milwámá dína jɔɔŋgʉ́d, Lazâr njúl sámbá búúd bə́nɔ̂ŋ Yésus bwə́ á ŋgə də wád. 3  Luk 7.37-38Maríya mú ka ŋwa labínda álal-kus bwə́ á sá nə fwámɛ́ nâr* nâr: Jisə wúl kɔ̧ɔ̧lə́ í dʉ́gə́ mpə nə́mə́ nda ntaŋga. yɛ́. Nyə á ŋwa labínda nɨ kʉ́l njwɔmbɔ, zə gwáágʉlə Yésus məkuúd nə́ ndɛɛ́ a mú fîm nyə mwo nə shilú jé; məcud mə́ labínda mə́ mú lwánd njɔ́w wɛ̂sh. 4  Yúdas Iskariyôt: 6.71; 13.2, 27; 18.2; Mat 10.4Ŋgwɔ́l *mpwíín mə Yésus nyə á bə cínɔŋg nə́ Yúdas Iskariyôt, mpwíín nyə́ á bə nə́ nyə wə́ mə́ bá kusha nə Yésus yɛ́. Ja Yúdas ɛ́nɛ mə́ dʉ́g nda Maríya nyə á gwáágʉlə Yésus labínda nâr nə́, a mə́ cɨ nə́ 5  Iza 58.7; Mat 19.21; Zhk 2.15-16«Jɨ́ bwə́ ámə bə kú kusha labínda ɛ́ga odanarî† danarî: Danarî ŋgwúd í á dʉ kwaga nə myə́na myâ ŋkúmba jwɔ̂w. mitəd milɔ́ɔl nə́ ndɛɛ́ bwə́ kwíínd mímbúmbúwá nə ndɨ́ yí?» 6 Nyə a shígɛ́ cɨ ntʉ́nɨ nə́ a baam nə mimbúmbúwá. Nyə á cɨ ntɔ́ nəcé nyə á bə juwâl; nda nyə á dʉ bii maŋga *mwaanɛ̂ nə́, nyə á dʉ júwo mwaanɛ̂ cínɔŋg. 7  19.40Yésus mú cɨ nə́: «Bɨ́dʉ́g múdá ɛ́nɛ nə́ shɛɛ. A mə́ sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ nɨ, ŋgə́lə bwey tə́dʉga nda bwə́ bá dʉl mə nɨ́. 8  Mbá 15.11Nəcé bɨ é dʉ ji nə mimbúmbúwá mwɔ̂w mɛ̂sh, njɨ sə́nɔ̂ŋ bɨ́ sə́ ábʉ́lɛ́ ji mwɔ̂w mɛ̂sh.» 9  11.43-44Na nyə á bə, kúdə zhwog Oyúdɛn bwə́ mə́ gwág nə́ Yésus jɨ Bétanî; bwə́ á ka ŋgə kə wu, kú bul bə njɨ shú dɛ́, bwə́ á ŋgə nə́mə́ kə nə́ bwə́ kə́ dʉ́g Lazâr nyə á gwûmʉshi yɛ́. 10 Nə́ ndɛɛ́, milúlúú myâ ofada mí mú ŋwa cígʉ́lá nə́ bwə́ jəlá nə gwú nə́mə́ Lazâr, 11  11.45nəcé sâ í á bə nə nyə yí í á sá nə́ kúdə zhwog Oyúdɛn bwə́ béégyág nə bwo, yidá kə, kə *búgʉla Yésus.

12 Mán mələ̂m, ncúlyá buud bwə́ á zə zâŋ dɨ́ wá bwə́ mú gwág nə́ Yésus ŋgə zə Yurʉ́səlɛm. 13  Sôm 118.26; Mat 27.42; Yuá 1.49Bwə́ mú ŋgə ŋwa máŋ mə́ lə́ndú nə́ ndɛɛ́, kə lə́g nyə bwə́ ŋgə́ kɨ̂m nə́:

14 Yésus mú kwey mwâ jakáás, a mú kəwa gwo gwɔ̂w nda Kálaad Zɛmbî ŋgə́ cɨ nə́, nə́:

16  2.22; 17.1*Ompwíín ɔ́ Yésus bwə́ áshígɛ́ fwo wámbʉlə sâ í á ŋgə sɨ̂y yí fwála dɔɔŋgʉ́d. Bwə́ á ka kə tə́dʉga gwo ja Yésus nyə á ŋwa gúmə́ yí; bwə́ mú mpu nə́ í á bə cilyá shú mə́ Yésus, sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋg nə́mə́ wə́ bwə́ á sá nyə yí. 17  11.42-45Í á bə na, ncúlyá buud bwə́ á bə ja nyə́ á jɔ̂w Lazâr gwûmʉshi nyə yí, bwə́ ŋgə́ bwiiŋg láŋ yé. 18 Haaw. Bwə́ á ŋgə zə bwəma nə nyə nəcé bwə́ á gwág nə́ nyə a sá *shimbá dɔɔŋgʉ̂. 19  11.48Ntɔ́, *Ofarizyɛ̂ŋ bwə́ mú ka ŋgə cɨ bwə́mɛ́ nə bwə́mɛ́ nə́: «Bɨ mə́ dʉ́g ɨɨ́? Bɨ cugɛ́ nə ŋkul sá sâ. Dʉgá lɔɔm wɛ̂sh ŋgə́ kə nyə́dɨ́!»

20 Bʉ́baalɛ́ Ogʉrɛ̂k bwə́ á bád nə́mə́ zə Yurʉ́səlɛm nə́ bwə́ zə́ yə Zɛmbî gúmə́ zâŋ nɨɨ́d. 21  1.44; Luk 19.3; 23.8Bwə́ á ka kə dʉ́gya nə Fílíp á mwâ Bɛtʉsayída, kə jî nyə nə́: «Mása, sə́ ŋgə cɛɛl dʉ́g Yésus.» 22 Fílíp mú kə jaaw Andrê, bá bɛ̂sh bwə́ mú kə jaaw Yésus. 23  2.4; 12.16Yésus mú bɛ̧sa nə bwo nə́: «Wəla mə́ wɔ́ɔ́s, wəla *Mwân mə Múúd mə jəlá nə ŋwa gúmə́ yí. 24  Mat 10.39; 16.24-25; 1Kr 15.36Bʉ́bə́lɛ́, mə́ jaaw bɨ́ nə́, bumə́ mpəg í ámə kə mə́ndəlúd yí, í ká kə ji kú yə, í bwên gwə́mɛ́fwó. Í ká yə, í wúmə íbumə́ məŋkund məŋkund. 25 Muud mə nywɨ́ɨ́lyá nə cʉg jé yɛ́ nyə e jímbal gwo; muud mə yídá bə kú nywɨ́ɨ́lya nə cʉg jé wa shí ga dɨ́ yɛ́, nyə é baagʉlə gwo kandʉgə kandʉgə. 26  14.3; 17.24Ŋkí muud mə́ cɛɛl sɨ́ya nə mə, a bɛ̧ mə, í mú bə nə́, kʉ́l mə́ jísə́ yí, muud ŋgə́ sɨ́ya nə mə yɛ́ bə nə́mə́ cínɔŋg. Múúd mə ká sɨ́ya nə mə, Dâ yə nyə gúmə́.

27  12.23; Mat 26.38«Nda bɨ́ mə́ dʉ́g ɛ́ga, mitə́dʉ́gá mí mə́ búbulə mə lámʉ́d. Ká mə cɨ́g nə́ jɨ? Nə́ Dâ, ság nə́ mə fáámʉg nə cúŋ ŋgə́ zə ga? Mbɔ̂. Mə á yida zə nə́ mə zə́g bwəma nə cúŋ wɔɔŋg. 28  17.1; Mat 3.17; 17.5Dâ, ság nə́ jínə́ dwô í ŋwág gúmə́.» A ká nə́mə́ shîn lás ntʉ́nɨ, kə́l mú wú joŋ dɨ́ nə́: «Mə mə́ sá, mə é nyiŋgə nə́mə́ sâ.» 29 Buud bwə́ á bə cínɔŋgʉ́ áncuncuma wá bwə́ á gwág kə́l dɔɔŋgʉ́, bwə́ mú cɨ nə́ jísə njum-mpú; bɔ́ɔ́lʉ́gá nə́ ŋgwɔ́l *éŋgəles mə́ lésha nə Yésus. 30 Yésus mú ka cɨ nə́: «Kə́l nɨ́ shígɛ́ lás na shú dâm, í ámə yida bə shú dʉ́n. 31  5.22; 14.30; 16.11Nəcé shí ga í zə bwəma nə sémbyé mílə́sʉ́ kɨ́kɨdɨ́ga, cî á shí ga wusɔw tɔ́ɔ́n. 32  3.14Mɛɛ, ja mə́ bá wú shí gaád bʉ̂nɔw gwɔ́w yí, mə bá julə búúd bɛ̂sh mə́dɨ́.»

33  18.32Ja Yésus nyə á ŋgə cɨ ntʉ́nɨ yí, nyə á ŋgə lwágʉlə váál shwɨy á bá yə yí. 34  Sôm 89.37; 110.4; Eze 37.25; Yuá 12.23; 3.14Zhwog buud ɔ́nɨ bwə́ mú bɛ̧sa nə́: «Sə́ á jɨ́ɨ́g *mbwoomb mə́cɛ̧ɛ̧ dɨ́ nə́ *Krîst mə bá cʉgə kandʉgə kandʉgə. Wó nyiŋgə́ zə jaaw sə́ nə́ í bá jɨɨ nə́ Mwân mə Múúd bʉ́nɔ́wʉ́g gwɔ́w, ntɔ́ nyɛ wə́ jɨ? Mwân mə Múúd§ Mwân mə Múúd: Ntɔ́ mə́ kə́ nə́ «Mesî Zɛmbî nyə á ntɨ yɛ́. (Wo jɨ nə ŋkul dʉ́g Dan 7.14.) wɔɔŋg wə́ zə?» 35  7.33; 8.12Yésus mú bɛ̧sa bwo nə́: «Məŋkɛnya mə́sə ná wa bɨ́dɨ́ nə fúfwálá. Ŋgəgá nə kyey té bɨ́ bʉ́sə́ ná nə məŋkɛnya yí, yídʉ́gʉ́ í kú bá zə byalʉga nə bɨ̂; nəcé, muud mə kyéy yídʉ́gʉ́d yɛ́ nyə ádɛ́ mpu kʉ́l á ŋgə́ kə yí. 36  5.13Ŋgəgá nə *búgʉla məŋkɛnya té mə́ŋkɛnya mə́sə́ ná bɨ́dɨ́ yí, bɨ ŋgə́g nə bə bwân ɔ́ mə́ŋkɛnya.» Ja Yésus nyə a shîn lás nə bwo ntʉ́nɨ yí, nyə a béégya nə bwo, a mú kə shwaaw.

37  16.9Yésus nyə á tɛɛm sá bímbí lʉ́ *mə́shimbá mə́nɨ buud bwə́ ŋgə́ dʉ́g ɨɨ́, buud bwə́ áshígɛ́ *búgʉla nyə. 38  Iza 53.1; Rom 10.16Sâ jɔɔŋg í á sá nə́ ciyá mə́ Izayí *muud micúndə́ í bwə́mag. Nyə á cɨ nə́:

44  5.24Njɨ, tɛɛm bə ntɔ́, Yésus nyə á cúndə gwɔ́w-gwɔ̂w nə́: «Muud mə búgʉ́lá mə yɛ́ nyə abúgʉ́láyɛ́ njɨ mə, a búgʉ́lá nə́mə́ múúd nyə á ntɨ mə yɛ́. 45  14.9; 5.18Muud mə́ dʉ́g mə yɛ́, a mə́ dʉ́g nə́mə́ múúd nyə á ntɨ mə yɛ́. 46  12.35-36Mɛɛ muud jísə́ mə́ŋkɛnya yɛ́, mə á zə shí ga dɨ́ nə́, muud yɛ̂sh mə búgʉ́lá mə yɛ́ bə́g kú nyiŋgə ŋgə cʉgə yídʉ́gʉ́d.

47  3.17; 5.22«Muud mə gwágʉlə lə́sʉ́ mə́ ŋgə́ lás yɛ́, njɨ a kú sá nda mə́ ŋgə́ cɨ nə́, mə dɨ́ mə́ yə́ nyə intʉ́gʉ́lí; mə áyəyɛ́ nyə intʉ́gʉ́lí nəcé mə a shígɛ́ zə nə́ mə zə́ yə búúd ɔ shí ga intʉ́gʉ́lí, mə á yida zə sá nə́ buud ɔ shí bwə́ fáámʉg. 48 Muud mə ká ban mə, ban lə́sʉ́ mə́ ŋgə́ lás yí, muud wɔɔŋg mə́ bwey bə nə sâ í bá yə nyə intʉ́gʉ́lí yí; lə́sʉ́ mə́ ŋgə́ lás ga wə́ í bá yə nyə intʉ́gʉ́lí jwɔ́w á məzhúgʉ́lâ. 49  7.16-17Mə aŋgɛ̂ nə lás nə lúu wâm; Dâ muud nyə á ntɨ mə yɛ́ nyə a bwey lwágʉlə mə sâ mə́ bág dʉ cɨ yí nə sâ mə́ bág dʉ bwiiŋg yí. 50  4.34Mə mpú ntâg nə́ sâ Dâ mə cɨ́ nə́ í bə́g yí, gwə́ wə́ í dʉ yə búúd cʉg á kandʉgə kandʉgə. Nə́ ndɛɛ́, sâ jɛ̂sh mə́ ŋgə́ lás yí, mə ŋgə lás nda Dâ nyə á cɨ nə́ mə dʉ́g lás nə́.»