Ka Meupiya ne Panugtulen Sumale ki
Matiyu
Igpewun-a
Ka migsulat te seini ne baseen iyan si Matiyu ne egngaranan ded ki Libi. Sabeka sikandin te sapulu wey daruwa (12) ne hibateen ni Hisus, wey egngaranan ki Alpiyu ka amey rin. Matig-Galiliya sikandin piru diye migtrabahu te Kapirnaum isip talagsukut te buhis te ware pad neyimu ne hibateen ni Hisus. Ne kema buwa iya ke si Hisus e ka migbalew-balew te ngaran din ne Libi te neyimu e sikandin ne hibateen, wey migngaranan e sikandin ki Matiyu ne iyan igpasabut te Hibruwanen ne linalahan ‘ka dasag te Manama.’
Ka guhuren ni Matiyu, diye migbunsud te itulan te kaap-apuan ni Hisus, te pegkeetew rin, pegbewutismu wey te pegtintal kandin, te pegwali wey te pegpanulu din, wey te pegpamawi din te egmanderalu diye te Galiliya. Pegkapenga kayi, nahuhud e man-e ni Matiyu ka meyitenged te peggendiye ni Hisus te Hirusalim, wey ka nangimu rin te diyad sikandin. Nahuhud din man-e ka neyitabu te katammanan ne simana ni Hisus diye te Hirusalim, ka peglansang kandin te krus, wey ka pegkeuyag din.
Nahuhud kayi te seini ne baseen ne si Hisus iyan ka Kristu ne insaad te Manama ne egluwas te me Hudiyu, wey te langun ne kene ne me Hudiyu ne egpalintutuu wey egsalig kandin. Ne pinaahi kandin, natuman te Manama ka insaad din diye te keet-etawan din sumale diye te Tapey ne Kasabutan.
Seini se Meupiya ne Panugtulen, migpeila ne si Hisus ka mabantug ne Talagpanulu, ne due katenged din te pegpasabut te Balaud te Manama. Kayi te seini ne baseen, due lalimma ne malayat ne pegpanulu ni Hisus ne insulat ni Matiyu, wey naan pa iya ka pegpanulu ni Hisus meyitenged te Peghari te Manama: (1) Ka pegwali diye te bubungan meyitenged te pegbebatasan te me etew, ka me katungdanan wey ka egkengarawat dan, wey ka egtamanan te me etew ne nasakup te Migharian te Manama (Kapitulu 5–7); (2) ka pegpaney-paney te sapulu wey daruwa (12) ne apustulis meyitenged te me himu ran (Kapitulu 10); (3) ka me panunggilingan meyitenged te Peghari te Manama (Kapitulu 13); (4) ka pegpanulu meyitenged te kaluwasan te egkeyimu ne hibateen (Kapitulu 18); wey (5) ka pegpanulu meyitenged te katammanan te seini ne timpu wey ka meyitenged te egginguma ne Peghari te Manama. (Kapitulu 24–25).
Ka nasulat te seini ne baseen
Ka kaap-apuan wey ka pegkeetew ni Hisu Kristu 1:1–2:23
Ka himu ni Huwan ne Talagbewutismu 3:1-12
Ka pegbewutismu wey ka pegtintal ki Hisus 3:13–4:11
Ka himu wey pegpanulu ni Hisus diye te Galiliya 4:12–18:35
Ka peggipanew ni Hisus puun te Galiliya peendiye te Hirusalim 19:1–20:34
Ka katammanan ne simana ni Hisus diye te Hirusalim 21:1–27:66
Ka pegkeuyag wey pegpakita te Magbebaye 28:1-20
1
Ka kaligkatan ni Hisu Kristu
(Luk. 3:23-38)
1 Seini ka kaap-apuan ni Hisu Kristu ne kabuhalan ni Dabid, ne kabuhalan ni Abraham.
2 Si Abraham ka amey ni Isaak, si Isaak ka amey ni Hakub, ne si Hakub ka amey ni Huda wey te me suled din. 3 Ne nakaasawa si Huda ki Tamar wey due daruwa ne anak dan ne si Piris wey si Sira. Si Piris ka amey ni Hisrun, wey si Hisrun ka amey ni Aram. 4 Ne si Aram ka amey ni Aminadab, si Aminadab ka amey ni Nasun, wey si Nasun ka amey ni Salmun. 5 Ne nakaasawa si Salmun ki Rahab ne iyan dan anak si Buas, ne nakaasawa si Buas ki Rut ne iyan dan anak si Ubid, ne si Ubid ka amey ni Hisi, 6 ne si Hisi ka amey ni Hari Dabid.
Ne si Hari Dabid ka amey ni Sulumun, wey iyan din iney ka asawa dengan ni Uriyas. 7 Si Sulumun ka amey ni Rihubuam, si Rihubuam ka amey ni Abyas, si Abyas ka amey ni Asa, 8 ne si Asa ka amey ni Husapat, si Husapat ka amey ni Huram, si Huram ka amey ni Usiyas. 9 Si Usiyas ka amey ni Hutam, si Hutam ka amey ni Ahas, si Ahas ka amey ni Isikiyas. 10 Si Isikiyas ka amey ni Manasis, si Manasis ka amey ni Amun, ne si Amun ka amey ni Husiyas. 11 2Har 24:14-15; 2Kru 36:10; Hir 27:20. Ne si Husiyas ka amey ni Hikuniyas wey te me suled din. Te seeye ne timpu, in-uyan ka matig-Israil diye te Babilunya eyew eg-uripenen.
12 Pegkapenga uyana te matig-Babilunya ka matig-Israil, nakaanak si Hikuniyas ki Salatiil, ne si Salatiil ka amey ni Surubabil, 13 si Surubabil ka amey ni Abyud, si Abyud ka amey ni Ilyakim, si Ilyakim ka amey ni Asur, 14 si Asur ka amey ni Saduk, ne si Saduk ka amey ni Akim, si Akim ka amey ni Ilyud. 15 Si Ilyud ka amey ni Ilisar, si Ilisar ka amey ni Matan, si Matan ka amey ni Hakub. 16 Si Hakub ka amey ni Husi, ne asawa ni Mariya ne iney ni Hisus ne egngaranan te Kristu.
17 Purisu due sapulu wey hep-at (14) ne kabuhalan puun ki Abraham taman ki Dabid, wey sapulu wey hep-at (14) degma ne kabuhalan puun ki Dabid taman te timpu ne neuyan e ka matig-Israil diye te Babilunya, wey duen pad man-e sapulu wey hep-at (14) ne kabuhalan puun te neuyan ka matig-Israil taman te neetew e ka Kristu.* Ka igpasabut te Kristu, Insaad ne Manluluwas.
Ka pegkeetew ni Hisus
(Luk. 2:1-7)
18 Luk 1:27. Seini ka guhuren meyitenged te pegkeetew ni Hisu Kristu. Ka iney rin ne si Mariya, napamalayan e ni Husi, piru te ware pad sikandan migpewulirey, naberes e si Mariya pinaahi te Panisingan te Manama. 19 Na, si Husi se egpangasawa kandin, matareng ne etew wey kene sikandin egkeupian ne egpeyilawan din si Mariya. Ne puun dutu, nakasuman-suman sikandin ne egpasuwayey sikandan te heles de. 20 Piru te migsusuman-suman pad sikandin dutu, due panalihan te Magbebaye ne Manama ne migpakita kandin pinaahi te taheinep ne migkahi, “Husi, kabuhalan ni Dabid, kene ka egkaaldek ne egpangasawa ki Mariya su naberes sikandin pinaahi te Panisingan te Manama. 21 Luk 1:31. Eg-anak sikandin te lukes wey ngarani nu ki Hisus tenged su sikandin ka egluwas te keet-etawan din puun te me sale dan.”
22 Neyitabu seini se langun eyew egkatuman ka ingkahi te Magbebaye ne Manama pinaahi te prupita: 23 Isa 7:14 (LXX). “Egkaberes ka mengebay ne ware pad neyilabeti, wey lukes ka ig-anak din wey egngaranan sikandin te Imanyuwil” (Iyan kaluwasan te Imanyuwil, “Duma ta ka Manama.”)
24 Purisu te peggimata ni Husi, intuman din e ka insuhu te panalihan te Magbebaye ne Manama, wey in-asawa rin e si Mariya. 25 Luk 2:21. Piru ware din hilabeti si Mariya te ware pad mig-anak. Te inlesutan e si Mariya, lukes iya ka anak din wey ingngaranan e ni Husi ka bate ki Hisus.