10
M m
Mamohoi meta “Amen” kalina Hebelu yo Alamaiki udiyedi. Huyana ta kawaꞌameni meta ta talam ta wane, “Hedehedede ta mamohoidi! Yau hinage yogu hedehedede.” (Galatiya 1:5, 2 Timoti 4:18, yo hekadiyo).
Mana meta Isalaela tamowaidi kadi kai Yaubada ye mosemoseidi balabala unai, huyana Aikupito se wasabugabaei. Kana kao doha laisi tumadiyao, se posiposi yo se gagilikalili, na se kamna (Esodo 16:13-16 yo 16:31-35). Mana hinage se katai galewa pwalawana (Same 78:24, Yowane 6:31-32).
Tenem huyana ne unai hinage mana hekadi se usaidi kabaꞌusaidi hesau unai na se tole talam keisina unai (Esodo 16:32, yo Hebelu 9:4). Na Dius tamowaidiyao yodi nuwatu meta huyana Numa Tabuna yona huyatatagwaligwali bolimai 586 bc unai, peloweta Yelemaiya mana kabaꞌusaidi wa ye hai na ye tolewadam Nebo kudulina na duhana unai. Temenai kabo ye miyamiya ye lau ee Mesaiya ye masalahama. Tenem huyana ne unai kabo Yaubada Dius tamowaidi mana ye hekaiꞌuyoidi (Hemasalaha 2:17).
Manuwa kaikaitaudi: Isalaela unai meta manuwa lakilakidi suisui mwalomwaloidi taukaikaidi. Dimdimyena hesadi meta vulture. Manuwa ne nige Papua New Guinea unai, na manuwa suisui mwalomwaloidi taukaikaidi kesega meta aoꞌao. Mataiyo 24:28 yo Luka 17:37 yo Hemasalaha 19:17 udiyedi manuwa ne se kataidi.
Mayadai: Kalidaena mayadai se hetubu malatomtom unai, yo Dimdim kalidiyena ye hetubu boniyai duwaduwalina 12:00 AM unai. Na Dius kalidiwai meimeilahi mahana yona huyadui mahanana unai ye hetubu, doha yodi Sabati mayadaina huyahetubuna meta Palaide meimeilahi mahana ye dui, na yodi huyakaiyawasi kana siga kabo Satade meimeilahi mahana ye dui.
Mesaiya meta kalina Hebelu na kaniyona ede iya wasawasa heyausina tauhaina yo iya Yaubada yona kaisunuwa tamowaina. Hinage ta hedede ede Keliso.
Moni Yesu yo apostolo yodi huyaena moni udoi udoi se hepaisowadi. Loma yo Giliki yodi moni se hepaisowakaliliyeidi, na Dius yodi moni hinage se hepaisowadi.
Loma yodi moni ede denali (Dimdimyena ta wane, denarius), meta siluba unai se ginauli. Teina meta taupaisowa mayadai kesega ye paisowa na maisana, na unai tamowai kesega kana kai se hemaisa mayadai saudoudoi (10). Yodi moni gagilina meta asaliyona (assarion) na bolonisi unai se ginaulidi. Asaliyona badodi 10 meta denali kesega.
Na Loma yodi moni gole se katai talenti (talent), na talenti kesega meta gonogonowana doha denali 6 tausani. Unai talenti ta katai ede moni baikina (Mataiyo 25:15).
Giliki yodi dalakama (drachma) (Luka 15:8-9) hinage se hepaisowadi. Dalakama lakina gonogonowana doha denali. Hinage siluba unai se ginaulidi. Yodi kabaginauli magaidi meta Antiyoka yo Taiya. Yodi moni gagilidi bolonisi se katai kodalansi (kodrantes) (Mataiyo 5:26, Maleko 12:42), na dalakama kesega luwanaena meta kodalansi badodi 40. Moni hekadiyo meta didalakama (didrachma) (Mataiyo 17:24), iya ede dalakama labui, yo sitateli (stater), iya ede dalakama hasi (Mataiyo 17:27)
Na Dius se bom yodi moni hesadi meta sekeli (shekel) yo lepetona (lepton). Dius tamowaidi bolimai kesega unai Numa Tabuna takisina lakina sekeli tupwana (half-shekel) se hemahemaisa. Yudasi Yesu kana ye walohai na maisana ede siluba 30, siya ede sekeli (Mataiyo 26:15). Sekeli kesega meta gonogonowana doha denali labui. Na lepetona bolonisi unai se ginaulidi na badodi 300 meta doha sekeli kesega. Dius yodi moni nuwana magai Sisaliya unai se ginaulidi.
Mose meta Isalaela yodi tauwoyawoya saesaena hesau. Yona huyalabasi wasana ta hasili Esodo 2 unai. Yaubada iya ye hetamali na Aikupito unai Isalaela bodana ye woyahesuwaladi (Esodo 3) yo iya hinage Yaubada yo boda duwalidiyena tautolo na Yaubada yona laugagayo ye hekawalaedi boda wa unai (Esodo 19—20 yo laugagayo se bado Lewitikasi, Numela, yo Dutelonomi bukadiyao udiyedi).
Mukali: Ena Dius tamowaidiyao se yona se lau dagela tamowaidiyao yodi tano na se uyo yodi magai, kabo kaedi mukalidi se koinihinihiyedi, matawuwuna nige se henuwa bena dagela tamowaidiyao wa yodi yababa hesau se baheiyama yodi magai. Kabikabi ta ye hemala hekihekinoi meta magai hesau tamowaidiyao siya yababa tamowaidi. (Mataiyo 10:14 yo Luka 9:6 yo Maleko 6:11, Apostolo 13:51).
Mulo meta mulo kaiwana unai se ginauli. Kaiwa ne se kinikini Alabiya yo Apelika tehana hekadiyo udiyedi. Mulo meta kaiwa ne masina se hepitali, na se hepaisowa mulamula udiyedi doha kamkamna kabahekaiyawasidi mulamulana (Maleko 15:23), yo hinage tauboiboita sinaledi se heyausidi mulo unai (Yowane 19:39).
Mustard meta kaiwa hesau Isalaela unai se kumakumai yodi koya udiyedi. Mustard tumana se hai kadi kai kabahepahepanedi, yo luguna hinage se ligadi na se kaidi. Yesu yona hedehedede udiyedi kaiwa ta ye katai (Mataiyo 13:31, 17:20, Maleko 4:31, Luka 13:19, 17:6). Mustard meta ye kinikinimwamwayau na saliyana nuwana kala kesega ye laugabaei, na manuwa unai se kabikabinoi. Iyamo kaiwa ne tumana se gagilikalili (Luka 17:6). Saliba unai teina kaiwa mustard ta meta nigele.