7
Ordining qurulushi
Sulayman öz ordisini bolsa, on üch yilda yasap püttürdi. «Sulayman öz ordisini bolsa, on üch yilda yasap püttürdi» — Sulayman ibadetxanini qurushqa 7 yil, öz ordisini qurushqa 13 yil waqit serp qildi. Pütkül muqeddes kitabta «7» dégen reqem bezide Xuda we uning mukemmellikige baghliq, «13» bolsa gunah we asiyliq bilen baghliq bolidu. Bizde héch guman yoqki, Sulaymanning öz ordisigha 13 yil serp qilishi uning alliqachan tekebbur bolup ketkenlikini puritip béridu. Héch bolmighanda, u köprek waqtini öz öyi üstige serp qilghan.   1Pad. 9:10
U yasighan bu «Liwan ormini sariyi»ning uzunluqini yüz gez, kenglikini ellik gez we égizlikini ottuz gez qildi. Kédir yaghichi tüwrükidin töt qatar we tüwrüklerning üstige kédir limliri qoyulghanidi. «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dep atilishining sewebi uning qurulushida Liwandin keltürülgen chirayliq kédir yaghachlirini köp ishletkenliktin bolghanidi. Orda ichide «kédir yaghichi tüwrükidin töt qatar» bolghini üchün «ormandek» körün’gen bolsa kérek. Tüwrüklerning üstidiki lim kötürüp turghan ögzisimu kédir yaghichidin idi. Limlar jemiy qiriq besh bolup her qatarda on beshtin idi. Uning üch qewet dérizisi bar idi, üch qewettiki dériziler bir-birige udulmu’udul idi. «üch qewettiki dériziler bir-birige udulmu’udul idi» — bu ayettiki bezi ibraniy sözler intayin az uchraydighan bolghachqa, menisini peqet perez qilghili bolidu. Bashqa bir terjimisi belkim: «üch qewettiki herbir dérize közneklik idi».
Barliq ishikler we késhekler töt chasiliq qilin’ghandi; ishikler üch közneklik bolup, ishikler bir-birige udulmu’udul idi. «ishikler üch közneklik bolup, ishikler bir-birige udulmu’udul idi» — köp bashqa xil terjimiliri uchrishimu mumkin.
U uzunluqini ellik gez, toghrisini ottuz gez qilip, tüwrüklük bir dehliz yasidi; uning aldida yene bir dehliz bar idi, we uning aldida yene tüwrüklük aywan bar idi. «uning aldida yene bir dehliz bar idi, we uning aldida yene tüwrüklük aywan bar idi» — bu ayetning ikkinchi qismidiki ibraniyche ibariler intayin az uchraydighan bolghachqa, menisini peqet perez qilghili bolidu. «...uning aldida yene tüwrüklük aywan bar idi» dégenning bashqa birxil terjimisi «...uning aldida yene tüwrükler we pelempey bar idi».
Andin kéyin u soraq soraydighan texti üchün «Soraq dehlizi» dep atalghan yene bir dehlizni yasidi. U dehlizning tégidin tartip torusning limlirighiche kédir yaghichi bilen qaplan’ghanidi.
Sulayman özi olturidighan saray, yeni dehlizning arqa hoylisigha jaylashaqan sarayning layihisi «soraq öyi»ningkige oxshash idi. Sulayman öz emrige alghan Pirewnning qizi üchün shu dehlizge oxshash bir sarayni yasatti. «...yeni dehlizning arqa hoylisigha jaylashaqan sarayning...» — bashqa birxil terjimisi «...yeni shu öydin ayrim bolghan, bir hoyliliq, dehliz ichige jaylashqan öyning...».   1Pad. 3:1  


Xerite - Sulatman padishah qurghan «Léwan ormini ordisi», chong ordisi we ibadetxana
Bu imaretlerning hemmisi ichkiriki tamliridin tartip chong hoylining tamlirighiche, ulidin tartip ögzining pewazighiche qimmet tashlardin, yeni ölchem boyiche oyulup andin ich-téshi here bilen késilgen tashlardin yasalghanidi. 10  Ulliri bolsa chong we qimmet tashlardin, uzunluqi on gez we sekkiz gez bolghan tashlardin qilin’ghanidi. 11  Ullarning üstige yene békitilgen ölchem boyiche oyulghan qimmet ésil tashlar we kédir limliri qoyulghanidi. 12  Chong hoylining chörisidiki tam üch qewet oyulghan tash we bir qewet yonulghan kédir limliridin yasalghanidi. Perwerdigarning ibadetxanisining ichkiriki hoylisining témi we yene ordidiki dehlizining témimu shundaq yasalghanidi. «ordidiki dehlizining témi...» — yaki «ibadetxanidiki aywinining témi...»
 
Usta misker Hiramning ibadetxanidiki ishliri
2Tar. 3:15-17; 2Tar. 4; 2Tar. 5:1
13  Sulayman padishah adem ewetip Hiramni turdin keltürdi. 2Tar. 2:12 14  U kishi Naftali qebilisidin bolghan bir tul xotunning oghli bolup, atisi turluq bir misker idi. Hiram miskerchilikte türlük ishlarni qilishqa tolimu usta, pem-parasetlik we bilimlik idi. U Sulayman padishahning qéshigha kélip, uning hemme ishini qildi. Mis. 31:3 15  U özi ikki tüwrükni mistin yasidi. Herbir tüwrükning égizliki on sekkiz gez bolup, aylanmisi on ikki gez idi. 2Pad. 25:16, 17; Yer. 52:21
16  Bu tüwrüklerning üstige qoyush üchün mistin ikki tajni quyup yasap, uning üstige qoydi. Bir tajning égizliki besh gez, ikkinchi tajning égizlikimu besh gez idi. 17  Tüwrüklerning töpisidiki tajlar torlargha oxshash zinnetlinip, zenjirler we torlan’ghan halqilar bilen toquqluq idi. Bir tajning shundaq yette qatar tor halqiliri bar idi, ikkinchi tajningmu hem shundaq yette qur tor halqiliri bar idi. 18  U yene anarlarni, yeni tüwrüklerning üstidiki herbir tajni yépip turidighan tor halqilarning üstige ikki qatar anarni yasidi. U birinchi we ikkinchi tajghimu oxshashla shundaq qildi. 19  Aywandiki tüwrüklerning üstidiki tajliri niluper shekillik bolup, égizliki töt gezdin idi. 20  Ikki tüwrükning tajliridiki tor halqilirigha yéqin tompiyip chiqqan jayning üstide qewetmu-qewet chöridigen ikki yüz anar nusxisi bar idi. Ikkinchi tajning chörisimu oxshash idi.
21  U tüwrüklerni ibadetxanining aldidiki aywan’gha tiklidi. Ong teripige birni tiklep namini «Yaqin», sol teripige birni tiklep, namini «Boaz» atidi. «Ong teripige birni tiklep namini «Yaqin», sol teripige birni tiklep, namini «Boaz» atidi» — «Yaqin» dégenning menisi belkim «u mustehkemleydu», «Boaz»ning menisi belkim «uningda küch bar». Ongdin solgha oqughanda «U (Perwerdigar) küch bilen uni (bu öyni) mustehkemleydu». 22  Tüwrüklerning üsti niluper sheklide yasalghanidi. Buning bilen tüwrüklerning ishliri pütkenidi.
23  U mistin «déngiz» dep atalghan yoghan das yasidi. Uning bir girwikidin yene bir girwikigiche on gez kéletti. Uning aylamisi ottuz gez idi. 2Tar. 4:2; Yer. 52:20 24  Dasning girwiki asti chöridep qapaq nusxiliri bilen zinnetlen’genidi. Bular dasning chörisining herbir gézige undin, ikki qatar qoyulghan idi. Ular das bilen bir waqitta quyup chiqirilghanidi. 2Tar. 4:3 25  Das on ikki buqa shekli üstide turghuzulghanidi. Bularning üchi shimal terepke, üchi gherb terepke, üchi jenub terepke, üchi sherq terepke yüzlen’genidi. «déngiz» bularning üstide idi; ularning arqisi ich teripide idi. 26  Dasning qélinliqi aliqanning kenglikidek bolup, uning girwiki piyalining girwikidek, shekli échilghan niluperdek idi. Uninggha ikki ming bat su sighatti. «ikki ming bat» — bir bat 22 litr bolushi mumkin idi; undaqta 2000 bat 44000 litr idi. «Déngiz»ning shekli «dangqan shekli»diki das bolsa kérek.
27  Uningdin bashqa u mistin on teglikni yasidi. Herbir teglikning uzunluqi töt gez, kengliki töt gez bolup, égizliki üch gez idi. 28  Bu teglikler shundaq yasalghanidiki, ularning resimlik taxtiliri bar idi; taxtiliri ramkilar ichige ornitilghanidi. 29  Ramkilarning otturisidiki resim taxtaylirida we ramkilarning özidimu shirlar, buqilar we kérublarning süretlik zinnetliri bar idi; shirlar we buqilarning asti we üsti zenjirsiman gül chembirek sheklide zinnetlen’genidi. «gül chembirek sheklide zinnetlen’genidi» — ibraniy tilidiki nusxisida qandaq menide ishlitilgini bizge téxi éniq emes. 30 Herbir teglikning mis oqliri bilen töt chaqi bar idi; teglikning dasni kötürüp turidighan töt burjikide jazisi bar idi; das astidiki putlirining her teripide torlan’ghan quyma gül shaxliri ornitilghanidi. 31  Her teglikning ichide chongqurluqi bir gez kélidighan «kichik teglik» bolup, aghzi dügilek idi; kichik teglikning uzunluqi bir yérim gez idi; aghzining etrapida neqishler bar idi; ularning ramkiliri dügilek emes, belki töt chasiliq idi. «Her teglikning ichide chongqurluqi bir gez kélidighan «kichik teglik» bolup, ... ularning ramkiliri dügilek emes, belki töt chasiliq idi» — pütkül ayetning menisini alimlar téxi toluq éniqlighan emes. Bizning «pereziy sxéma»mizni körüng.
32  Töt chaqi resimlik taxtayliri astida bolup, ularning oqliri teglikke békitilgenidi. Herbir chaqning égizliki bir yérim gez idi. 33  Chaqlarning qurulmisi jeng harwilirining chaqliridek idi. Ularning qazanliri, qasqanliri, chétiqliri we oqlirining hemmisi mistin quyulghanidi. 34  Herbir teglikning töt burjikide birdin töt tutquchi bar idi; ular tegliktin chiqip turatti we ular teglik bilen teng quyulghan. «Herbir teglikning töt burjikide birdin töt tutquchi bar idi» — mushu yerde ibraniy tilida «burjek» («müriliri») dégen bu sözning mushu yerde qandaq menide ishlitilgini téxi éniq emes. «Tutquchi» dégen menisi éhtimalliqqa eng yéqin. 35  Herbir teglikning töpiside égizliki yérim gez kélidighan bir yumilaq jaza bar idi. Herbir teglikning töpiside tirek we resimlik taxtaylar bar idi. Ular teglik bilen teng quyulghan. 36  U mushu tirek we resim taxtayliridiki bosh orunlargha kérub, shir we xorma derexlirining nusxilirini we chörisige torlan’ghan gül shaxlirini neqish qildi. 37  Shu teriqide u mushu on teglikni yasap boldi. Hemmisi bir nusxida quyulup, oxshash chongluqta we shekilde idi.
38  U mistin on das yasighan bolup, herbir dasqa qiriq bat su sighatti; herbir dasning toghrisi töt gez idi. On teglikning herbirining töpiside birdin das bar idi. 2Tar. 4:6 39  U besh dasni ibadetxanining ong yénida we beshni ibadetxanining sol yénida qoydi; mis déngizni ibadetxanining ong teripige, yeni sherqiy jenub teripige qoydi.
40  Hiram shulargha teelluq das, kürek we qacha-quchilarnimu yasap teyyar qildi. Shundaq qilip Hiram Sulayman padishah üchün Perwerdigarning öyining barliq qurulush xizmitini pütküzdi: —
41  ikki tüwrük, ikki tüwrükning üstidiki apqursiman ikki bash we bu ikki bashni yépip turidighan ikki torni yasitip püttürdi, 42  shu ikki tor üstige qaychilashturulghan töt yüz anarni yasatti. Bir torda ikki qatar anar bolup, tüwrük üstidiki; apqursiman ikki bashni yépip turatti. 43  U on das tegliki we das teglikige qoyulidighan on «yuyush dési»ni, 44  «mis déngiz» we uning astidiki on ikki mis buqini yasatquzdi, 45  qazanlarni, küreklerni we qacha-quchilarnimu teyyar qildi. Hiram Perwerdigarning öyi üchün Sulayman padishahning emri bilen yasighan bu hemme nersiler parqiraydighan mistin idi.
46  Padishah ularni Iordan tüzlenglikide, Sukkot bilen Zaretanning otturisida, shu yerdiki séghizlayda qélip yasap, quydurup chiqti.
47  Bu nersiler shunche köp bolghachqa, Sulayman ularning éghirliqini ölchimidi. Shuning bilen misning éghirliqi melum bolmidi.
48  Sulayman yene Perwerdigarning öyi ichidiki barliq eswablarni yasatti: — yeni altun xushbuygahni, «teqdim nan» qoyulidighan altun shireni, «teqdim nanlar» — bashqa xil terjimiliri: «huzuriy nan»lar, «Xudaning huzuridiki nan»lar) yaki «tizilghan nan». Ular we altun shire toghruluq «Mis.» 25:23-30 we «Law.» 24:5-9ni körüng.   Mis. 25:23; 30:1 49  Kalamxana aldida turidighan sap altun chiraghdanlarni (beshni ong yénida, beshni sol yénida) yasatti; we shularning gülsiman zinnetlirini, chiraghlirini, chiragh qisquchlirini altundin yasatti; 50  das-piyalilirini, pichaqlirini, qachilirini, texsilirini we küldanlarning hemmisini sap altundin yasatti; u ichkiriki xanining, yeni eng muqeddes jayning qatlinidighan, qosh qanatliq ishiklerning girelirini we öydiki muqeddes jayning ishiklirining girelirini altundin yasatti.
51  Sulayman padishah Perwerdigarning öyi üchün qilduridighan hemme qurulushlar tamam bolghanda, u atisi Dawut Xudagha atighan nersilerni (yeni kümüsh, altun we türlük bashqa buyumlarni) ekeltürüp Perwerdigarning öyining xezinilirige qoydurdi. 2Sam. 8:7, 11; 2Tar. 5:1
 
 

7:1 «Sulayman öz ordisini bolsa, on üch yilda yasap püttürdi» — Sulayman ibadetxanini qurushqa 7 yil, öz ordisini qurushqa 13 yil waqit serp qildi. Pütkül muqeddes kitabta «7» dégen reqem bezide Xuda we uning mukemmellikige baghliq, «13» bolsa gunah we asiyliq bilen baghliq bolidu. Bizde héch guman yoqki, Sulaymanning öz ordisigha 13 yil serp qilishi uning alliqachan tekebbur bolup ketkenlikini puritip béridu. Héch bolmighanda, u köprek waqtini öz öyi üstige serp qilghan.

7:1 1Pad. 9:10

7:2 «Liwan ormini sariyi» — Sulaymanning ordisining «Liwan ormini sariyi» dep atilishining sewebi uning qurulushida Liwandin keltürülgen chirayliq kédir yaghachlirini köp ishletkenliktin bolghanidi. Orda ichide «kédir yaghichi tüwrükidin töt qatar» bolghini üchün «ormandek» körün’gen bolsa kérek.

7:4 «üch qewettiki dériziler bir-birige udulmu’udul idi» — bu ayettiki bezi ibraniy sözler intayin az uchraydighan bolghachqa, menisini peqet perez qilghili bolidu. Bashqa bir terjimisi belkim: «üch qewettiki herbir dérize közneklik idi».

7:5 «ishikler üch közneklik bolup, ishikler bir-birige udulmu’udul idi» — köp bashqa xil terjimiliri uchrishimu mumkin.

7:6 «uning aldida yene bir dehliz bar idi, we uning aldida yene tüwrüklük aywan bar idi» — bu ayetning ikkinchi qismidiki ibraniyche ibariler intayin az uchraydighan bolghachqa, menisini peqet perez qilghili bolidu. «...uning aldida yene tüwrüklük aywan bar idi» dégenning bashqa birxil terjimisi «...uning aldida yene tüwrükler we pelempey bar idi».

7:8 «...yeni dehlizning arqa hoylisigha jaylashaqan sarayning...» — bashqa birxil terjimisi «...yeni shu öydin ayrim bolghan, bir hoyliliq, dehliz ichige jaylashqan öyning...».

7:8 1Pad. 3:1

7:12 «ordidiki dehlizining témi...» — yaki «ibadetxanidiki aywinining témi...»

7:13 2Tar. 2:12

7:14 Mis. 31:3

7:15 2Pad. 25:16, 17; Yer. 52:21

7:21 «Ong teripige birni tiklep namini «Yaqin», sol teripige birni tiklep, namini «Boaz» atidi» — «Yaqin» dégenning menisi belkim «u mustehkemleydu», «Boaz»ning menisi belkim «uningda küch bar». Ongdin solgha oqughanda «U (Perwerdigar) küch bilen uni (bu öyni) mustehkemleydu».

7:23 2Tar. 4:2; Yer. 52:20

7:24 2Tar. 4:3

7:26 «ikki ming bat» — bir bat 22 litr bolushi mumkin idi; undaqta 2000 bat 44000 litr idi. «Déngiz»ning shekli «dangqan shekli»diki das bolsa kérek.

7:29 «gül chembirek sheklide zinnetlen’genidi» — ibraniy tilidiki nusxisida qandaq menide ishlitilgini bizge téxi éniq emes.

7:31 «Her teglikning ichide chongqurluqi bir gez kélidighan «kichik teglik» bolup, ... ularning ramkiliri dügilek emes, belki töt chasiliq idi» — pütkül ayetning menisini alimlar téxi toluq éniqlighan emes. Bizning «pereziy sxéma»mizni körüng.

7:34 «Herbir teglikning töt burjikide birdin töt tutquchi bar idi» — mushu yerde ibraniy tilida «burjek» («müriliri») dégen bu sözning mushu yerde qandaq menide ishlitilgini téxi éniq emes. «Tutquchi» dégen menisi éhtimalliqqa eng yéqin.

7:38 2Tar. 4:6

7:48 «teqdim nanlar» — bashqa xil terjimiliri: «huzuriy nan»lar, «Xudaning huzuridiki nan»lar) yaki «tizilghan nan». Ular we altun shire toghruluq «Mis.» 25:23-30 we «Law.» 24:5-9ni körüng.

7:48 Mis. 25:23; 30:1

7:51 2Sam. 8:7, 11; 2Tar. 5:1