■13:2 1Pad. 9:7, 8; Mik. 3:12; Luqa 19:44.
■13:5 Yer. 29:8; Ef. 5:6; 2Tés. 2:2, 3; 1Yuh. 4:1.
□13:6 «Mana özüm shudurmen» — «Mana özüm Mesihdurmen» dégen menini bildüridu.
■13:6 Yer. 14:14; 23:21.
□13:8 «bir millet yene bir millet bilen urushqa chiqidu, bir padishahliq yene bir padishahliq bilen urushqa chiqidu» — ibraniy tilida (shundaqla grék tilida) bu ibare dunya boyiche kéngeygen urushlarni körsitishi mumkin («Yesh.» 19:2, «2Tar.» 15:3-6de bu turaqliq ibare toghruluq misallar bar. «Mana bu ishlarning yüz bérishi «tughutning tolghiqining bashlinishi» bolidu, xalas» — Eysa Mesih qaysi ishning «tughulidu»ghanliqini biwasite démeydu. Töwendiki sözlirige qarighanda, buni yéngi dewrning tughulushi dep qaraymiz.
□13:9 «sot mehkimiliri» — grék tilida «sanhédrinlar». Yehudiylarning mehkimilirini we belkim bashqa herxil soraqxanilarni körsitidu.
■13:9 Mat. 10:17; 24:9; Luqa 21:12; Yuh. 15:19; 16:2; Weh. 2:10.
□13:10 «bulardin awwal xush xewer pütkül ellerge jakarlinishi kérek» — «awwal» dégen sözge qarighanda, xush xewerning her jaygha jakarlinishi zamanning axiridin awwal, shundaqla belkim 9-ayette éytilghan nahayiti éghir ziyankeshliktin awwal bolushi mumkin («Mat.» 24:14ni körüng).
■13:11 Mat. 10:19; Luqa 12:11; 21:4.
■13:13 Mat. 10:22; 24:13; Luqa 21:19; Weh. 2:7,10.
□13:14 «Weyran qilghuchi yirginchlik nomussizliq» — buning toghrisida Tewrat «Dan.» 9:24-27ni we u toghruluq izahatlarni körüng.
■13:14 Dan. 9:27; Mat. 24:15; Luqa 21:20,21; 2Tés. 2:4
□13:17 «u künlerde hamilidar ayallar we bala émitiwatqanlarning haligha way!» — undaq kishilerge qéchish epsiz bolidu, elwette.
□13:18 «Qachidighan waqtinglarning qishqa toghra kélip qalmasliqi üchün dua qilinglar» — Yehudiy diniy erbablarning Tewrat qanunigha bolghan chüshenchisige asasen, Yehudiylar adette shabat (dem élish) künide sheher derwazisi we dukanlarni taqishi kérek. Bu küni seper qilish men’i qilin’ghan bolghachqa, Pelestinde turghanlargha nisbeten yémeklik sétiwélish we bashqa yerlerge qéchish intayin qulaysiz bolidu. «Qish»ta Yehudiyede derya-wadilarda su pat-pat téship turghachqa, qishtimu qéchish intayin tes bolidu.
□13:20 «U Öz tallighanlar üchün» — grék tilida «U tallighan tallighanliri üchün» dégenlik bilen ipadilinidu — Xuda Özining tallighanlirigha baghlighan muhebbitini alahide tekitleydu.
□13:21 ««Qaranglar, bu yerde Mesih bar!» yaki «qaranglar, u ene u yerde!» dése, ishenmenglar» — «u» — Mesihni körsitidu.
■13:24 Yesh. 13:10; Ez. 32:7; Yo. 2:10,31; 3:15; Mat. 24:29; Luqa 21:25; Weh. 6:12.
□13:25 «yultuzlar asmandin tökülüp chüshidu, asmandiki küchler lerzige kélidu» — «Yesh.» 13:10, 34:4, «Yo.» 2:10ni körüng. «Asmandiki küchler» belkim barliq jin-sheytanlarni körsitidu; «lerzige kélidu» belkim ularning küchtin qélishini körsitidu.
■13:25 Yesh. 13:10; 34:4.
□13:26 «Andin kishiler Insan’oghlining ulugh küch-qudret we shan-sherep bilen bulutlar ichide kéliwatqanliqini köridu» — «Dan.» 7:13ni körüng.
■13:26 Dan. 7:10; Mat. 16:27; 24:30; Mar. 14:62; Luqa 21:27; Ros. 1:11; 1Tés. 4:16; 2Tés. 1:10; Weh. 1:7.
□13:27 «dunyaning töt teripidin» — grék tilida «töt shamaldin» bilen ipadilinidu.
■13:28 Mat. 24:32; Luqa 21:29.
□13:29 «men baya dégenlirimning yüz bériwatqanliqini körgininglarda, uning yéqinlap qalghanliqini, hetta ishik aldida turuwatqanliqini biliwélinglar» — bu tékisttiki «uning (yéqinlap qalghanliqi)» yaki Insan’oghlining özini, yaki kélidighan künini, yaki Xudaning padishahliqini körsitidu («Luqa» 21:31).
□13:30 «bu alametlerning hemmisi emelge ashurulmay turup, bu dewr ötmeydu» — eger tilgha élin’ghan alamet Yérusalémning weyran bolushigha (miladiye 70-yili) (13:2) qaritilghan bolsa, undaqta «dewr» dégen söz tebiiyki (1) Eysaning dewride yashap ötken ademlerni körsitidu. Eger Mesihning dunyagha qaytip kélishige (13:26) qaritilghan bolsa, «dewr» dégen söz belkim (2) pütün Yehudiye xelqini (3) bu ayetlerde éytilghan «dehshetlik azab-oqubet»tiki weqelerning bashlinish dewride yashighanlarni körsitidu. Shunga barliq weqeler shu dewr ichide yüz béridu, dégenlik bolidu. Bizningche (3)-sherh aldi-keyni ayetlerge eng bap kélidu.
■13:31 Zeb. 102:25-27; Yesh. 40:8; 51:6; Ibr. 1:11.
■13:33 Mat. 24:42; 25:13; Luqa 12:40; 21:36; 1Tés. 5:6.