10
Xebaning ayal padixaⱨi Sulaymanni izdǝp kelidu
2Tar. 9:1-12
1 Xebaning ayal padixaⱨi bolsa Sulaymanning Pǝrwǝrdigarning nami bilǝn baƣlinixliⱪ bolƣan dangⱪ-xɵⱨritini anglap, uni ⱪiyin qigix-soallar bilǝn siniƣili kǝldi. 2 U huxbuy buyumlar, intayin tola altun wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝr artilƣan tɵgilǝrni elip, qong dǝbdǝbǝ bilǝn Yerusalemƣa kǝldi. Sulaymanning ⱪexiƣa kǝlgǝndǝ ɵz kɵngligǝ pükkǝn ⱨǝmmǝ ix toƣruluⱪ uning bilǝn sɵzlǝxti. ■ 2Tar. 9:1; Mat. 12:42; Luⱪa 11:31 3 Sulayman uning ⱨǝmmǝ soriƣanliriƣa jawab bǝrdi. Ⱨeqnemǝ padixaⱨⱪa ⱪarangƣu ǝmǝs idi, bǝlki ⱨǝmmisidǝ uningƣa jawab bǝrdi.
4 Xebaning ayal padixaⱨi Sulaymanning danaliⱪiƣa, yasiƣan orda-sarayƣa, 5 dastihandiki taamlarƣa, ǝmǝldarlarning ⱪatar-ⱪatar olturuxliriƣa, hizmǝtkarlirining ⱪatar-ⱪatar turuxliriƣa, ularning kiygǝn kiyimlirigǝ, uning saⱪiyliriƣa wǝ uning Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ atap sunƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪliriƣa ⱪarap, üni iqigǝ qüxüp kǝtti.□ «.. uning , yǝni Xebaning ayal padixaⱨning... üni iqigǝ qüxüp kǝtti» — ibraniy tilida «uningda roⱨ ⱪalmidi». Demǝk, intayin ⱨǝyran ⱪaldi.
6 U padixaⱨⱪa: — Mǝn ɵz yurtumda silining ixliri wǝ danaliⱪliri toƣrisida angliƣan hǝwǝr rast ikǝn; 7 Əmma mǝn kelip ɵz kɵzlirim bilǝn kɵrmigüqǝ bu sɵzlǝrgǝ ixǝnmigǝnidim; wǝ mana, mǝn yeriminimu anglimiƣan ikǝnmǝn; silining danaliⱪliri bilǝn bǝrikǝt-bayaxatliⱪliri mǝn angliƣan hǝwǝrdin ziyadǝ ikǝn. 8 Silining adǝmliri nemidegǝn bǝhtlik-ⱨǝ! Ⱨǝmixǝ silining aldilirida turup danaliⱪlirini anglaydiƣan bu hizmǝtkarlar nǝⱪǝdǝr bǝhtliktur! 9 Silidin sɵyüngǝn, silini Israilning tǝhtigǝ olturƣuzƣan Pǝrwǝrdigar Hudaliri mubarǝktur! Pǝrwǝrdigar Israilƣa mǝnggülük baƣliƣan muⱨǝbbiti üqün, U silini toƣra ⱨɵküm wǝ adalǝt sürgili padixaⱨ ⱪildi, dedi.
10 U padixaⱨⱪa bir yüz yigirmǝ talant altun, intayin kɵp huxbuy buyumlar wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝrni sowƣa ⱪildi. Xebaning ayal padixaⱨi Sulayman padixaⱨⱪa sunƣan xunqǝ zor miⱪdardiki huxbuy buyumlar uningdin keyin ⱨeq kɵrüngǝn ǝmǝs 11 (Ⱨiramning Ofirdin altun ǝpkelidiƣan kemilirimu Ofirdin yǝnǝ intayin zor miⱪdardiki sǝndǝl yaƣiqi wǝ yaⱪut-gɵⱨǝrlǝrni elip kǝldi. 12 Padixaⱨ sǝndǝl yaƣiqidin Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün wǝ padixaⱨning ordisi üqün pǝlǝmpǝy-salasunlar yasatti ⱨǝm nǝƣmǝ-nawaqilar üqün qiltarlar wǝ sazlarni xuningdin yasatti. Xu waⱪittin keyin xundaⱪ zor miⱪdardiki esil sǝndǝl yaƣiqi bu waⱪitⱪiqǝ ⱨeq kǝltürülmidi ya kɵrülüp baⱪmidi). ■ 2Tar. 9:11 13 Sulayman padixaⱨ Xebaning ayal padixaⱨiƣa ɵz xaⱨanǝ sahawitidin bǝrgǝndin baxⱪa, ayal padixaⱨning kɵngli tartⱪan ⱨǝmmini — nemǝ sorisa, xuni bǝrdi; andin u hizmǝtkarliri bilǝn yolƣa qiⱪip ɵz yurtiƣa ⱪaytip kǝtti.
Sulaymanning bayliⱪliri
2Tar.9:13-28
14 Sulaymanƣa ⱨǝr yili kǝltürülgǝn altunning ɵzi altǝ yüz atmix altǝ talant idi. □ «666 talant» — 22 tonna. 15 Bu kirimdin baxⱪa, tijarǝtqilǝrdin, oⱪǝtqilǝrning sodisidin, barliⱪ Ərǝbiyǝ padixaⱨliridin wǝ ɵz zeminidiki ǝmǝldarlardin ⱨǝm altun kǝltürüldi.
16 Sulayman padixaⱨ ikki yüz qong siparni soⱪturdi wǝ ⱨǝr siparƣa altǝ yüz xǝkǝl altun kǝtti; □ «600 xǝkǝl» — 600 xǝkǝl bǝlkim 7 kilogramƣa yeⱪin. ■ 1Pad. 14:26 17 xundaⱪla üq yüz ⱪalⱪanni yapilaⱪlanƣan altundin yasidi; ⱨǝrbir ⱪalⱪanni yasaxⱪa üq mina altun ixlitildi; padixaⱨ ularni «Liwan ormini sariyi»ƣa esip ⱪoydi.□ «üq mina altun» — «mina» eƣirliⱪ birliki idi, ⱨazirⱪi birliklǝrdǝ ⱪanqǝ ikǝnliki eniⱪ ǝmǝs. ■ 1Pad. 7:2
18 Padixaⱨ pil qixliridin qong bir tǝhtni yasap, uni tawlanƣan altun bilǝn ⱪaplatti. ■ 2Tar. 9:17 19 Tǝhtning altǝ ⱪǝwǝtlik pǝlǝmpiyi bar idi. Tǝhtning bax yɵlǝnqüki yumilaⱪ bolup, orunduⱪning ikki yenida tayanƣuqisi bar idi, ⱨǝrbir tayanƣuqning yenida birdin ɵrǝ turƣan xirning ⱨǝykili bar idi. 20 Altǝ ⱪǝwǝtlik pǝlǝmpǝyning üstidǝ, ong wǝ sol tǝripidǝ ɵrǝ turƣan on ikki xirning ⱨǝykili bolup, ⱨǝrbir basⱪuqning ong-sol tǝripidǝ birdin bar idi; baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ǝldǝ uningƣa ohxax yasalƣini yoⱪ idi.
21 Sulayman padixaⱨning barliⱪ jam-piyaliliri altundin yasalƣan; «Liwan ormini sariyi»diki barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilar tawlanƣan altundin yasalƣan; ularning ⱨeqⱪaysisi kümüxtin yasalmiƣan; Sulaymanning künliridǝ kümüx ⱨeqnemigǝ ǝrzimǝytti. 22 Qünki padixaⱨⱪa ⱪaraxliⱪ dengizda yüridiƣan, Ⱨiramning kemilirigǝ ⱪoxulup «Tarxix kemǝ» ǝtritimu bar idi; «Tarxix kemǝ ǝtriti» üq yilda bir ⱪetim kelip altun-kümüx, pil qixliri, maymunlar wǝ tozlarni ǝkelǝtti.□ «Tarxix kemǝ» —Bǝlkim Tarxix degǝn portⱪa berip kelix sǝpirigǝ qidamliⱪ bolƣan kemini kɵrsitǝtti. «Tarxix» degǝn isim Ispaniyǝ, ximaliy Afriⱪa yaki Britaniyǝni yaki üqining ⱨǝmmisini kɵrsitidu. Bǝzi ilimlar Somaliyǝning (xǝrⱪiy Afriⱪaning) dengiz boyida tɵtinqi bir Tarxixmu bolƣan, dǝp ⱪaraydu.
23 Sulayman padixaⱨ yǝr yüzidiki barliⱪ padixaⱨlardin bayliⱪta wǝ danaliⱪta üstün idi. ■ 1Pad. 3:12, 13 24 Huda Sulaymanning kɵngligǝ salƣan danaliⱪni anglax üqün yǝr yüzidikilǝr ⱨǝmmisi uning bilǝn didarlixix arzusi bilǝn kelǝtti. 25 Kǝlgǝnlǝrning ⱨǝmmisi ɵz sowƣitini elip kelǝtti; yǝni kümüx ⱪaqa-ⱪuqilar, altun ⱪaqa-ⱪuqilar, kiyim-keqǝklǝr, dubulƣa-sawutlar, tetitⱪular, atlar wǝ ⱪeqirlarni elip kelǝtti. Ular ⱨǝr yili bǝlgilik miⱪdarda xundaⱪ ⱪilatti. □ «tetitⱪular» — yaki «huxbuy buyumlar». «Ular ⱨǝr yili bǝlgilik miⱪdarda xundaⱪ ⱪilatti» — yaki «yilmuyil ular xundaⱪ ⱪilatti».
26 Wǝ Sulayman jǝng ⱨarwiliri wǝ atliⱪ ǝskǝrlǝrni yiƣdi; uning bir ming tɵt yüz jǝng ⱨarwisi, on ikki ming atliⱪ ǝskiri bar idi; u ularni «jǝng ⱨarwisi xǝⱨǝrliri»gǝ wǝ ɵzi turuwatⱪan Yerusalemƣa orunlaxturdi.■ 1Pad. 5:20; 2Tar. 1:14; 9:25
27 Padixaⱨ Yerusalemda kümüxni taxtǝk kɵp, kedir dǝrǝhlirini jǝnubiy tüzlǝngliktiki üjmǝ dǝrǝhlirigǝ ohxax nurƣun ⱪildi.□ «kedir dǝrǝhlirini...» — yaki «kedir yaƣiqini...». Lekin bizningqǝ Sulayman kedir yaƣiqini ixlitipla ⱪalmay, xu qirayliⱪ dǝrǝhlǝrdin Yerusalem ǝtrapiƣa kɵp tiktürdi («Top.» 2:5ni kɵrüng). «jǝnubiy tüzlǝngliktiki...» — ibraniy tilida «Xǝfǝlaⱨdiki...». «Xǝfǝlaⱨ» bu yǝrning (tüzlǝnglikning) ismi. ■ 2Tar. 1:15; 9:27
28 Sulayman alƣan atlar Misirdin wǝ Kuwǝdin idi; padixaⱨning tijarǝtqiliri ularni Kuwǝdin bekitilgǝn baⱨada alatti. □ «padixaⱨning tijarǝtqiliri ularni Kuwǝdin bekitilgǝn baⱨada alatti» —Bu jümlining baxⱪa birhil tǝrjimisi: «padixaⱨning tijarǝtqiliri ularni karwanƣa ⱪoxup alatti». «Kuwǝ» bolsa ⱨazirⱪi Türkiyǝning jǝnubiy tǝripidǝ. ■ 2Tar. 1:16; 9:28 29 Misirdin elip kǝlgǝn bir jǝng ⱨarwisining baⱨasi altǝ yüz kümüx tǝnggǝ, ⱨǝr at bolsa yüz ǝllik tǝnggǝ idi; wǝ ular yǝnǝ Ⱨittiylarning padixaⱨliri ⱨǝm Suriyǝ padixaⱨliri üqünmu ohxax baⱨada elip qiⱪti.□ «bir jǝng ⱨarwisining baⱨasi altǝ yüz kümüx tǝnggǝ...» — muxu ayǝttiki «tǝnggǝ»ning ⱪimmiti ⱨazirƣiqǝ eniⱪ ǝmǝs. Əgǝr «xǝkǝl» bolsa 11.4 gramni kɵrsitidu. ■ 2Tar. 1:17
■10:2 2Tar. 9:1; Mat. 12:42; Luⱪa 11:31
□10:5 «.. uning , yǝni Xebaning ayal padixaⱨning... üni iqigǝ qüxüp kǝtti» — ibraniy tilida «uningda roⱨ ⱪalmidi». Demǝk, intayin ⱨǝyran ⱪaldi.
□10:14 «666 talant» — 22 tonna.
□10:16 «600 xǝkǝl» — 600 xǝkǝl bǝlkim 7 kilogramƣa yeⱪin.
□10:17 «üq mina altun» — «mina» eƣirliⱪ birliki idi, ⱨazirⱪi birliklǝrdǝ ⱪanqǝ ikǝnliki eniⱪ ǝmǝs.
□10:22 «Tarxix kemǝ» —Bǝlkim Tarxix degǝn portⱪa berip kelix sǝpirigǝ qidamliⱪ bolƣan kemini kɵrsitǝtti. «Tarxix» degǝn isim Ispaniyǝ, ximaliy Afriⱪa yaki Britaniyǝni yaki üqining ⱨǝmmisini kɵrsitidu. Bǝzi ilimlar Somaliyǝning (xǝrⱪiy Afriⱪaning) dengiz boyida tɵtinqi bir Tarxixmu bolƣan, dǝp ⱪaraydu.
■10:23 1Pad. 3:12, 13
□10:25 «tetitⱪular» — yaki «huxbuy buyumlar». «Ular ⱨǝr yili bǝlgilik miⱪdarda xundaⱪ ⱪilatti» — yaki «yilmuyil ular xundaⱪ ⱪilatti».
■10:26 1Pad. 5:20; 2Tar. 1:14; 9:25
□10:27 «kedir dǝrǝhlirini...» — yaki «kedir yaƣiqini...». Lekin bizningqǝ Sulayman kedir yaƣiqini ixlitipla ⱪalmay, xu qirayliⱪ dǝrǝhlǝrdin Yerusalem ǝtrapiƣa kɵp tiktürdi («Top.» 2:5ni kɵrüng). «jǝnubiy tüzlǝngliktiki...» — ibraniy tilida «Xǝfǝlaⱨdiki...». «Xǝfǝlaⱨ» bu yǝrning (tüzlǝnglikning) ismi.
□10:28 «padixaⱨning tijarǝtqiliri ularni Kuwǝdin bekitilgǝn baⱨada alatti» —Bu jümlining baxⱪa birhil tǝrjimisi: «padixaⱨning tijarǝtqiliri ularni karwanƣa ⱪoxup alatti». «Kuwǝ» bolsa ⱨazirⱪi Türkiyǝning jǝnubiy tǝripidǝ.
□10:29 «bir jǝng ⱨarwisining baⱨasi altǝ yüz kümüx tǝnggǝ...» — muxu ayǝttiki «tǝnggǝ»ning ⱪimmiti ⱨazirƣiqǝ eniⱪ ǝmǝs. Əgǝr «xǝkǝl» bolsa 11.4 gramni kɵrsitidu.