□1:1-2 «Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Huda Atimiz wǝ Rǝb Əysa Mǝsiⱨdin meⱨir-xǝpⱪǝt silǝrgǝ bolƣay!» dǝp hatirilǝngǝn.
■1:1-2 Rim. 1:7; Gal. 1:3; Əf. 1:2; 1Pet. 1:2.
□1:3-4 «Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin... Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;» — toluⱪ ikki ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz. Bu etiⱪad wǝ muⱨǝbbitinglar silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümidtin barliⱪⱪa kǝlgǝn». Əmma bizningqǝ ümid etiⱪadtin ǝmǝs, ǝksiqǝ etiⱪad ümidtin kelidu. Bizningqǝ Pawlus ularning kelidiƣan bǝhtini kɵzlǝp uning üqün ɵzi xadlinidu.
■1:3-4 Əf. 1:15; Fil. 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3.
□1:7 «silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr» — «ixdiximiz» grek tilida «(Hudaning) ⱪulluⱪidiki ixdiximiz» degǝn uⱪumni bildüridu. Əpafras Kolossidin kǝlgǝn (4:12-ayǝtni kɵrüng). U Pawlus wǝ hizmǝtdaxliriƣa yardǝm bǝrgǝnliki üqün, Pawlus tǝkǝllup bilǝn uning yardimini Kolossidiki jamaǝtning yardimi dǝp ⱪaraydu. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «u silǝrning yardiminglarda Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝqtisidur» deyilidu.
□1:8 «u bizgǝ silǝrning roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi» — «Roⱨ» muxu yǝrdǝ Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi.
■1:10 Yar. 17:1; Yⱨ. 15:16; 1Kor. 7:20; Əf. 4:1; Fil. 1:27; 1Tes. 2:12.
□1:13 «U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi» — «ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪi» jin-xǝytanlarning ilkini kɵrsitidu.
■1:13 Mat. 3:17; 17:5; Əf. 2:4; 1Tes. 2:12; 2Pet. 1:17.
□1:14 «Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ» — «Uningda» muxu yǝrdǝ «Mǝsiⱨdǝ» degǝnni kɵrsitidu.
■1:14 Ros. 20:28; Əf. 1:7; Ibr. 9:14; 1Pet. 1:19.
□1:15 «U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur» — grek tilida muxu yǝrdiki «tunji» adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu. Sɵzning toluⱪ mǝnisi tɵwǝndiki 16-17-ayǝttǝ kɵrülidu; Mǝsiⱨ: (1) pütün alǝm iqidǝ birinqi orunda turidu; (2) wǝ alǝmning ⱨǝmmisidin burun bolƣan; (3) alǝmgǝ ohxax «yaritilƣan» ǝmǝs, bǝlki ǝsli Huda Atisi bilǝn billǝ mǝwjut bolƣan. Bu 16-20-ayǝtlǝrning mǝⱪsiti Mǝsiⱨning uluƣluⱪini kɵrsitix üqündur.
■1:15 2Kor. 4:4; Fil. 2:6; Ibr. 1:3; Wǝⱨ. 3:14.
■1:16 Yar. 1:3; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:3; Əf. 3:9; Ibr. 1:2.
□1:17 «U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta» — «U ⱨǝmmidin burundur» degǝn sɵz waⱪit tǝripidin ⱨǝm uluƣluⱪ-muⱨimliⱪ tǝripidinmu eytilidu.
□1:18 «U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur» — grek tilida muxu ayǝttiki «tunji» 15-ayǝttiki «tunji»ƣa ohxax sɵzdur; adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu.
■1:18 1Kor. 15:20; Əf. 1:22; 4:15; 5:23; Wǝⱨ. 1:5.
□1:19 «Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turƣuzuxⱪa, ... (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilsaⱪ: «Qünki (Hudaning) barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turuxⱪa layiⱪ kɵrgǝn, (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...».
□1:20 «Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ» — Grek tilida «Uning krestidiki ⱪan arⱪiliⱪ».
■1:20 Yǝx. 9:6; Yⱨ. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; 2Kor. 5:18; Əf. 2:14; 1Yuⱨa. 4:10.
□1:21-22 «...silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan...» — «Uning ǝtlik teni» Mǝsiⱨning ⱨǝⱪiⱪiy insan ikǝnlikini tǝkitlǝydu.
■1:21-22 Luⱪa 1:75; Əf. 1:4; 5:27; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12.
□1:23 «ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar» — muxu sɵzlǝr adǝmlǝrni nijatⱪa erixtürüxning xǝrtini ǝmǝs, bǝlki adǝmlǝrdǝ nijatning mǝwjut bolƣanliⱪining addiy ispatini kɵrsitidu.
■1:23 Yⱨ. 15:6.
□1:24 «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn» — biz bu sirliⱪ bayan üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.
■1:24 Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; 2Kor. 7:4; Əf. 3:13; 4:12; 5:23; Fil. 2:17; 2Tim. 2:10.
□1:25 «mǝn jamaǝt üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün» — yaki «mǝn sɵz-kalamini toluⱪ jakarlax üqün» yaki «mǝn sɵz-kalamini ⱨǝmmigǝ jakarlax üqün». Bizningqǝ Pawlusning kɵzdǝ tutⱪini ɵzining (wǝ baxⱪilarning) «Injildiki sir»ni jakarlixi bilǝn jamaǝtning sani toluⱪ bolup, jamaǝt Hudaning toluⱪ wǝⱨiyisigǝ muyǝssǝr bolidu wǝ bu hux hǝwǝrning mǝⱪsiti ǝmǝlgǝ axurulidu.
■1:25 Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; 2Tim. 1:10; Tit. 1:3; 1Pet. 1:20.
□1:27 «qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi» — «ǝllǝr» bolsa «yat ǝllǝr», «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.
□1:29 «Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur» — «kürǝx» degǝnlik grek tilida «agon» deyilidu. «Agon» toƣruluⱪ «Filippiyliⱪlarƣa»diki ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.