45
Zemindin Pǝrwǝrdigarƣa atap «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» bolƣan parqǝ yǝr •••• 44:30-izaⱨat, shemini wǝ hǝritini kɵrüng
Silǝr zeminni miras ⱪilip bɵlüx üqün qǝk taxlap tǝⱪsim ⱪilƣininglarda, silǝr «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» süpitidǝ zemindiki muⱪǝddǝs bir ülüxni Pǝrwǝrdigarƣa atap sunisilǝr. Uning uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada, kǝngliki yigirmǝ ming hada bolidu. Bu parqǝ yǝr ⱨǝr tǝrǝptiki qigrisiƣiqǝ muⱪǝddǝs ⱨesablinidu. «uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada» — tǝhminǝn 78 kilometr. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming gǝz» — (yǝni 13 kilometr) «kǝngliki yigirmǝ ming hada» — tǝhminǝn 63 kilometr. Biz muxu yǝrdǝ grek tilidiki LXX tǝrjimisigǝ ǝgiximiz. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «uzunluⱪi yigirmǝ ming gǝz» — (yǝni 10.5 kilometr). U yǝrdin bǝx ming hada uzunluⱪtiki, bǝx ming hada kǝngliktiki tɵt qasiliⱪ yǝr muⱪǝddǝs jayƣa ayrilidu; uning ǝtrapida box yǝr bolux üqün ǝllik gǝzlik kǝngliktiki yǝr bɵlünidu. «U yǝrdin bǝx ming hada uzunluⱪtiki, bǝx ming hada kǝngliktiki tɵt qasiliⱪ yǝr muⱪǝddǝs jayƣa ayrilidu» — ibraniy tilida «U yǝrdin bǝx ming hada uzunluⱪta, bǝx ming hada kǝngliktǝ tɵt qasiliⱪ yǝr muⱪǝddǝs jayƣa ayrilidu» deyilidu. Bu ülüxtin sǝn uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada, kǝngliki on ming hada bolƣan yǝrni ɵlqǝp bɵlisǝn; buning iqi muⱪǝddǝs jay, ǝng muⱪǝddǝs jay bolidu.
Bu yǝr zeminning muⱪǝddǝs ülüxi bolidu; u muⱪǝddǝs jayning hizmitidǝ bolƣan, yǝni Pǝrwǝrdigarning hizmitidǝ boluxⱪa yeniƣa yeⱪin kelidiƣan kaⱨinlar üqün bolidu; u ularning ɵyliri üqün, xundaⱪla muⱪǝddǝs jayning orunlixixi üqün muⱪǝddǝs orun bolidu. Uningdin sirt yǝnǝ uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming gǝz, kǝngliki on ming gǝz bolƣan yǝr, ɵyning hizmitidǝ bolidiƣan Lawiylarning igiliki, yǝni ɵzliri turidiƣan xǝⱨǝrliri üqün bolidu. Silǝr bu «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» bolƣan muⱪǝddǝs ülüxning yenidin xǝⱨǝr üqün kǝngliki bǝx ming hada, uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada yǝrni bɵlüp bekitisilǝr. Bu pütkül Israil jǝmǝti üqün bolidu. «xǝⱨǝr üqü» — yǝni Yerusalem üqün. «kǝngliki bǝx ming hada, uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada» — yaki «kǝngliki bǝx ming gǝz, uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming gǝz». Xaⱨzadining ülüxi bolsa, bu muⱪǝddǝs ülüxning ikki tǝripigǝ tutixidu, xundaⱪla xǝⱨǝrgǝ tǝwǝ jayning ikki tǝripigǝ tutixidu, yǝni ƣǝrbiy tǝripi ƣǝrbkǝ ⱪaraydiƣan, xǝrⱪ tǝripi xǝrⱪⱪǝ ⱪaraydiƣan ikki parqǝ yǝr bolidu; bu parqǝ yǝrlǝrning jǝmiy uzunluⱪi ⱪǝbililǝrning ülüxining uzunluⱪi bilǝn parallel bolidu. Bu yǝr xaⱨzadining Israil zeminidiki igiliki bolidu; wǝ Mening xaⱨzadilirim hǝlⱪimni yǝnǝ ⱨeq ǝzmǝydu; zemin Israil jǝmǝtigǝ, ⱪǝbililiri boyiqǝ bɵlüp tǝⱪsim ⱪilinidu.
Rǝb Pǝrwǝrdigar xundaⱪ dǝydu: — Boldi bǝs, i Israil xaⱨzadiliri! Jǝbir-zulum wǝ bulang-talangni ɵzünglardin neri ⱪilip, toƣra ⱨɵküm qiⱪirip adalǝt yürgüzünglar; Mening hǝlⱪimni ⱪayta yeridin ⱨǝydiwǝtküqi bolmanglar, — dǝydu Rǝb Pǝrwǝrdigar. 10 Silǝrdǝ toƣra mizan, toƣra ǝfaⱨ, toƣra «bat» bolsun. «ǝfaⱨ» — ⱪuruⱪ nǝrsilǝrgǝ ɵlqǝm idi, tǝhminǝn 27 litr idi. «bat» — suyuⱪ nǝrsilǝrgǝ ɵlqǝm, ǝfaⱨⱪa barawǝr bolup 27 litr idi.   Law. 19:35,36 11 «Əfaⱨ» wǝ «bat» bolsa bir ɵlqǝm bolsun; xuning bilǝn bat homirning ondin birigǝ, ǝfaⱨ homirning ondin birigǝ barawǝr bolsun; homir bolsa ular ikkisi üqün ɵlqǝm bolsun. «bat homirning ondin birigǝ, ǝfaⱨ homirning ondin birigǝ barawǝr bolsun» — «homir»ning ǝsliy mǝnisi «exǝk kɵtürǝligüdǝk yük» idi — tǝhminǝn 220-300 litr. 12 Bir xǝkǝl bolsa yigirmǝ «gǝraⱨ» bolsun. Yigirmǝ xǝkǝl, yigirmǝ bǝx xǝkǝl, on bǝx xǝkǝl ⱪoxulup silǝrgǝ «mina» bolidu. «xǝkǝl» — kümüxning (yaki altunning) ɵlqimi bolup, 11.4 gramƣa barawǝr idi. «mina» — (yaki «manǝⱨ») birhil tǝnggǝ, 60 xǝkǝlgǝ barawǝr idi. Əmdi nemixⱪa uning muxu yǝrdǝ «20, 25 wǝ 15 xǝkǝl»gǝ bɵlünüxini anqǝ bilmǝymiz. Bǝlkim muxu bɵlünüxi birhil aldamqiliⱪning aldini elix üqün boluxi mumkin.   Mis. 30:13; Law. 27:25; Qɵl. 3:47
 
Xaⱨzadǝ üqün «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ»
13 Bu silǝrning xaⱨzadǝ üqün «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ»nglar bolidu; bir «homir» buƣdaydin altidin bir ǝfaⱨ buƣday, bir «homir» arpidin altidin bir ǝfaⱨ arpa sunisilǝr; 14 zǝytun meyi bolsa, «bat» bilǝn ɵlqinidu, ⱨǝrbir «kor»din ondin bir bat sunisilǝr (bir «kor» on «bat» yaki bir «homir» bolidu, qünki on bat bir homir bolidu). 15 Israilning süyi mol yaylaⱪliridin, ⱨǝr ikki yüz tuyaⱪ padiƣa birdin pahlan sunisilǝr — bular bolsa, «axliⱪ ⱨǝdiyǝ», «kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ», «inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪ»lar bolup, Israillar üqün kafarǝt ⱪilix üqün bolidu, — dǝydu Rǝb Pǝrwǝrdigar. 16 Zemindiki hǝlⱪning ⱨǝmmisining Israilning xaⱨzadisigǝ sunƣan bu «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ»gǝ tɵⱨpisi bolidu. 17 Xaⱨzadining wǝzipisi bolsa, ⱨeytlǝrgǝ, «yengi ay»larƣa, «xabat kün»lǝrgǝ, jümlidin Israil jǝmǝtining barliⱪ «ibadǝt sorun»liriƣa kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar, axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝr wǝ xarab ⱨǝdiyǝlǝrni tǝminlǝxtin ibarǝt; Israil jǝmǝti üqün kafarǝt elip kelidiƣan gunaⱨ ⱪurbanliⱪi, axliⱪ ⱨǝdiyǝ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ wǝ inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪlirini tǝminligüqi dǝl xu bolidu.
 
Ⱨeyt-bayramlar toƣruluⱪ bǝzi bǝlgilimilǝr
18 Rǝb Pǝrwǝrdigar xundaⱪ dǝydu: — Birinqi ayning birinqi künidǝ sǝn bejirim yax bir torpaⱪni alisǝn, uning bilǝn sǝn muⱪǝddǝs jayni paklaysǝn. 19 Kaⱨin bu gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪenidin elip ibadǝthanining ixik kexǝklirigǝ, ⱪurbangaⱨning yuⱪiri tǝkqisidiki tɵt burjǝkkǝ wǝ iqki ⱨoylining dǝrwazisining kirix yolining kexǝklirigǝ süridu; 20 xuningdǝk yoldin azƣanlar yaki nadanlar üqün sǝn xu ayning yǝttinqi künidǝ ohxax ix ⱪilixing kerǝk; xuning bilǝn sǝn ibadǝthana üqün kafarǝt ⱪilisǝn.
 
21 Birinqi ayning on tɵtinqi künidǝ silǝr «ɵtüp ketix» ⱨeyti, yǝttǝ künlük bir ⱨeytni ɵtküzisilǝr; petir nanni yeyix kerǝk. Mis. 12:3; 23:15; Law. 23:5; Qɵl. 9:3; 28:16,17; Ⱪan. 16:1 22 Xu küni xaⱨzadǝ ɵzi wǝ zemindiki barliⱪ hǝlⱪ üqün gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ bir torpaⱪni sunidu. 23 Ⱨeytning yǝttǝ künining ⱨǝrbiridǝ u Pǝrwǝrdigarƣa kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪni, yǝni yǝttǝ künning ⱨǝrbiridǝ yǝttǝ torpaⱪ wǝ yǝttǝ ⱪoqⱪarni, ⱨǝmmisini bejirim ⱨalda sunidu; ⱨǝr küni gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir tekini sunidu. 24 U ⱨǝrbir torpaⱪⱪa bir ǝfaⱨ axliⱪ ⱨǝdiyǝni, ⱨǝrbir ⱪoqⱪarƣa bir ǝfaⱨ axliⱪ ⱨǝdiyǝni ⱪoxup sunidu; ⱨǝrbir ǝfaⱨ unƣa u bir hin zǝytun meyini ⱪoxup sunidu. «bir hin zǝytun meyini» — «bir hin» bǝlkim tǝhminǝn 6 litr. 25 Yǝttinqi ayning on bǝxinqi künidǝ baxlanƣan ⱨeytta, ⱨeytning yǝttǝ künining ⱨǝrbiridǝ u muxundaⱪ gunaⱨ ⱪurbanliⱪliri, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar, axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝrni wǝ zǝytun meyi ⱪatarliⱪlarni ohxax sunuxi kerǝk. «Yǝttinqi ayning on bǝxinqi künidǝ baxlanƣan ⱨeyt» — yǝni «kǝpilǝr ⱨeyti» yaki «kǝpǝ tikix ⱨeyti»   Law. 23:33; Qɵl. 29:12; Ⱪan. 16:13
 
 

45:1 «uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada» — tǝhminǝn 78 kilometr. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming gǝz» — (yǝni 13 kilometr) «kǝngliki yigirmǝ ming hada» — tǝhminǝn 63 kilometr. Biz muxu yǝrdǝ grek tilidiki LXX tǝrjimisigǝ ǝgiximiz. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «uzunluⱪi yigirmǝ ming gǝz» — (yǝni 10.5 kilometr).

45:2 «U yǝrdin bǝx ming hada uzunluⱪtiki, bǝx ming hada kǝngliktiki tɵt qasiliⱪ yǝr muⱪǝddǝs jayƣa ayrilidu» — ibraniy tilida «U yǝrdin bǝx ming hada uzunluⱪta, bǝx ming hada kǝngliktǝ tɵt qasiliⱪ yǝr muⱪǝddǝs jayƣa ayrilidu» deyilidu.

45:6 «xǝⱨǝr üqü» — yǝni Yerusalem üqün. «kǝngliki bǝx ming hada, uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming hada» — yaki «kǝngliki bǝx ming gǝz, uzunluⱪi yigirmǝ bǝx ming gǝz».

45:10 «ǝfaⱨ» — ⱪuruⱪ nǝrsilǝrgǝ ɵlqǝm idi, tǝhminǝn 27 litr idi. «bat» — suyuⱪ nǝrsilǝrgǝ ɵlqǝm, ǝfaⱨⱪa barawǝr bolup 27 litr idi.

45:10 Law. 19:35,36

45:11 «bat homirning ondin birigǝ, ǝfaⱨ homirning ondin birigǝ barawǝr bolsun» — «homir»ning ǝsliy mǝnisi «exǝk kɵtürǝligüdǝk yük» idi — tǝhminǝn 220-300 litr.

45:12 «xǝkǝl» — kümüxning (yaki altunning) ɵlqimi bolup, 11.4 gramƣa barawǝr idi. «mina» — (yaki «manǝⱨ») birhil tǝnggǝ, 60 xǝkǝlgǝ barawǝr idi. Əmdi nemixⱪa uning muxu yǝrdǝ «20, 25 wǝ 15 xǝkǝl»gǝ bɵlünüxini anqǝ bilmǝymiz. Bǝlkim muxu bɵlünüxi birhil aldamqiliⱪning aldini elix üqün boluxi mumkin.

45:12 Mis. 30:13; Law. 27:25; Qɵl. 3:47

45:21 Mis. 12:3; 23:15; Law. 23:5; Qɵl. 9:3; 28:16,17; Ⱪan. 16:1

45:24 «bir hin zǝytun meyini» — «bir hin» bǝlkim tǝhminǝn 6 litr.

45:25 «Yǝttinqi ayning on bǝxinqi künidǝ baxlanƣan ⱨeyt» — yǝni «kǝpilǝr ⱨeyti» yaki «kǝpǝ tikix ⱨeyti»

45:25 Law. 23:33; Qɵl. 29:12; Ⱪan. 16:13