37
Yüsüp wǝ uning ⱪerindaxliri
1 Yaⱪup bolsa atisi musapir bolup turƣan yǝrdǝ, yǝni Ⱪanaan zeminida olturaⱪlaxti.■ Yar. 36:7; Ibr. 11:9.
2 Tɵwǝndikilǝr Yaⱪup ǝwladlirining ix-izliridur.
Yüsüp yigit bolup on yǝttǝ yaxⱪa kirgǝn qaƣlirida, akiliri bilǝn billǝ ⱪoylarni baⱪatti; u atisining kiqik hotunliri Bilⱨaⱨ wǝ Zilpaⱨning oƣulliri bilǝn billǝ ixlǝytti. Yüsüp atisiƣa ularning naqar ⱪiliⱪlirini eytip ⱪoyatti.□ «Tɵwǝndikilǝr Yaⱪup ǝwladlirining ix-izliridu» — muxu jümlǝ bilǝn «Alǝmning Yaritilixi»ning on birinqi «tolidot»i (ahirⱪi «tolidot» yaki «tarih»), yǝni «Yaⱪupning ǝwladlirining tolidoti» («Yaⱪupning ǝwladlirining ix-izliri») (37:2-50:26) baxlinidu. «Yüsüp atisiƣa ularning naqar ⱪiliⱪlirini eytip ⱪoyatti» — oⱪurmǝnlǝr Yüsüpning akilirining keyinki ixliridin u bǝrgǝn bu hǝwǝrning rast yaki rast ǝmǝslikini kɵrǝlǝydu. 3 Yüsüp Israilning ⱪeriƣan waⱪtida tapⱪan balisi bolƣaqⱪa, uni baxⱪa oƣulliridin bǝkrǝk yahxi kɵrǝtti. Xunga u Yüsüpkǝ uzun yǝnglik ton tiktürüp bǝrdi.□ «uzun yǝnglik ton» — xu dǝwrlǝrdiki ǝmirlǝr wǝ padixaⱨlar ɵz xaⱨzadiliri yaki esilzadilirigǝ xundaⱪ «uzun yǝnglik ton» kiygüzǝtti.
Baxⱪa birhil tǝrjimisi «ala rǝnglik ton». 4 Əmma akiliri atisining uni ɵzliridin yahxi kɵridiƣinini kɵrüp, uningƣa ɵq bolup ⱪalƣanidi wǝ uningƣa qirayliⱪ gǝp ⱪilmatti.
Baxⱪa birhil tǝrjimisi «ala rǝnglik ton». 4 Əmma akiliri atisining uni ɵzliridin yahxi kɵridiƣinini kɵrüp, uningƣa ɵq bolup ⱪalƣanidi wǝ uningƣa qirayliⱪ gǝp ⱪilmatti.
5 Uning üstigǝ Yüsüp bir qüx kɵrgǝn bolup, uni akiliriƣa dǝp beriwidi, ular uningƣa tehimu ɵq bolup kǝtti. 6 Yüsüp ularƣa mundaⱪ dedi: — Mening kɵrgǝn xu qüxümni anglap beⱪinglar. 7 Mana, biz ⱨǝmmimiz etizlarda axliⱪlarni baƣlawatⱪudǝkmiz. Ⱪarisam mening ɵnqǝm ɵrǝ turuptidǝk; silǝrning ɵnqǝnglar bolsa mening ɵnqǝmning qɵrisigǝ olixip tǝzim ⱪilip turƣudǝk! — dedi.
8 Akiliri uningdin: — Əjǝba, sǝn bizgǝ padixaⱨ bolamsǝn? Üstimizgǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilamsǝn? — dǝp soridi. Uning kɵrgǝn qüxliri wǝ gepidin akiliri uni tehimu yaman kɵrdi.
9 Keyin u yǝnǝ bir qüx kɵrdi wǝ qüxini akiliriƣa dǝp: — Mana, mǝn yǝnǝ bir qüx kɵrdüm. Ⱪarisam, ⱪuyax bilǝn ay wǝ on bir yultuz manga tǝzim ⱪilip turƣudǝk! — dedi.
10 U bu qüxni atisi wǝ akiliriƣa dǝp bǝrdi. Atisi uningƣa tǝnbiⱨ berip: — Bu kɵrgining zadi ⱪandaⱪ qüx? Əjǝba, mǝn, anang wǝ aka-ukiliring aldingƣa berip, sanga yǝrgǝ bax urup tǝzim ⱪilimizmu? — dedi.□ «aka-ukiliring» — Yüsüpning bir ukisi, yǝni Binyamin bar idi. Xu waⱪitta u bǝk kiqik idi.
11 Xuning bilǝn akiliri uningƣa ⱨǝsǝt ⱪilƣili turdi. Əmma atisi xu gǝpni kɵngligǝ püküp ⱪoydi.■ Ros. 7:9.
Yüsüpning Misirƣa, ⱪulluⱪⱪa setilixi
12 Əmdi Yüsüpning ⱪerindaxliri atisining ⱪoylirini baⱪⱪili Xǝkǝmgǝ kǝtkǝnidi. 13 Israil Yüsüpkǝ: — Akiliring Xǝkǝmdǝ pada beⱪiwatidiƣu? Kǝl, mǝn seni ularning ⱪexiƣa ǝwǝtǝy, dewidi, Yüsüp: — Mana mǝn, dedi.
14 U uningƣa: — Əmdi berip akiliring aman-esǝnmu-ǝmǝsmu, ⱪoylar aman-esǝnmu-ǝmǝsmu, manga hǝwirini elip kǝlgin, dǝp uni Ⱨebron jilƣisidin yolƣa saldi; u Xǝkǝmgǝ bardi.
15 Xu yǝrdǝ birsi uning dalada tenǝp yürginini kɵrüp uningdin: — Nemǝ izdǝwatisǝn, dǝp soridi.
16 U: — Mǝn akilirimni izdǝwatimǝn. Ularning padilirini ⱪǝyǝrdǝ beⱪiwatⱪanliⱪini eytip bǝrsingiz, dedi.
17 U adǝm jawab berip: — Ular bu yǝrdin ketip ⱪaldi, qünki mǝn ularning: «Yürünglar, Dotanƣa barayli» deginini anglidim, dedi.
Xuning bilǝn Yüsüp akilirining arⱪisidin berip, ularni Dotandin tapti.
18 Ular uni yiraⱪtin kɵrüp, u tehi ularning ⱪexiƣa kǝlmǝyla, uni ɵltürüwetixni mǝsliⱨǝtlǝxti. 19 Ular bir-birigǝ: — Mana ⱨeliⱪi qüx kɵrgüqi keliwatidu. 20 Kelinglar, uni ɵltürüp muxu yǝrdiki orǝklǝrdin birigǝ taxliwetǝyli, andin: — Wǝⱨxiy bir ⱨaywan uni yǝp ketiptu, dǝyli. Xunda, biz uning qüxlirining nemǝ bolidiƣinini kɵrimiz! — dedi.
21 Əmma Rubǝn buni anglap uni ularning ⱪolliridin ⱪutⱪuzmaⱪqi bolup: — Uni ɵltürmǝyli, dedi.□ «ⱪutⱪuzmaⱪqi bolup...» — ibraniy tilida «ⱪutⱪuzup...». ■ Yar. 42:22. 22 Rubǝn ularƣa yǝnǝ: — Ⱪan tɵkmǝnglar! Bǝlki uni qɵldiki muxu orǝkkǝ taxliwetinglar; lekin uningƣa ⱪol tǝgküzmǝnglǝr, dedi (ǝmǝliyǝttǝ, u uni ularning ⱪolidin ⱪutⱪuzup, atisining ⱪexiƣa ⱪayturuwǝtmǝkqi idi).
23-24 Yüsüp akilirining ⱪexiƣa yetip kǝlgǝndǝ ular uni tutup, uning alaⱨidǝ tonini, yǝni kiyiklik uzun yǝnglik tonini salduruwelip, orǝkkǝ taxliwǝtti. Lekin orǝk ⱪuruⱪ bolup, iqidǝ su yoⱪ idi.
25 Andin ular tamaⱪ yegili olturdi. Ular bexini kɵtürüp ⱪariwidi, mana Ismaillarning bir karwini Gilead tǝrǝptin keliwatatti. Tɵgilirigǝ dora-dǝrmǝk, tutiya wǝ murmǝkkilǝr artilƣan bolup, Misir tǝrǝpkǝ ketiwatatti. 26 Yǝⱨuda ⱪerindaxliriƣa: — Bizning bir tuƣⱪan ⱪerindiximizni ɵltürüp, ⱪenini yoxurƣinimizning nemǝ paydisi bar? 27 Kelinglar, uni Ismaillarƣa setiwetǝyli; ⱪandaⱪla bolmisun u bizning inimiz, bir tuƣⱪan ⱪerindiximiz; xunga uningƣa ⱪol salmayli, dewidi, ⱪerindaxliri buningƣa ⱪulaⱪ saldi.□ «u bir tuƣⱪan ⱪerindiximiz» — ibraniy tilida «u bizning ǝtlirimiz». 28 Midiyanliⱪ Sodigǝrlǝr xu yǝrdin ɵtüp ketiwatⱪanda, ular Yüsüpni orǝktin tartip qiⱪirip, ularƣa yigirmǝ kümüx tǝnggigǝ setiwǝtti. Bular bolsa Yüsüpni Misirƣa elip kǝtti.■ Ⱨak. 8:24; Zǝb. 105:17-18; Ros. 7:9.
29 Rubǝn orǝkning yeniƣa ⱪaytip kelip, Yüsüpning orǝktǝ yoⱪluⱪini kɵrüp, kiyimlirini yirtip, 30 inilirining ⱪexiƣa berip: — Bala yoⱪ turidu! Əmdi mǝn nǝgǝ baray?! — dedi.
31 Əmma ular Yüsüpning tonini elip, bir tekini boƣuzlap tonni uning ⱪeniƣa milǝp, 32 Andin uzun yǝnglik tonni atisining ⱪexiƣa ǝwǝtip, uningƣa: — Buni biz tepiwalduⱪ; bu oƣlungning tonimu-ǝmǝsmu, ɵzüng kɵrüp baⱪⱪin, dedi.
33 U uni tonup: — Bu dǝrwǝⱪǝ mening oƣlumning toni ikǝn; bir wǝⱨxiy ⱨaywan uni yǝp kǝtkǝn ohxaydu; xübⱨisizki, Yüsüp titma-titma ⱪiliwetiliptu! — dedi.
34 Xuning bilǝn Yaⱪup kiyimlirini yirtip, beligǝ bɵz baƣlap, nurƣun künlǝrgiqǝ oƣli üqün matǝm tutti. 35 Uning ⱨǝmmǝ oƣul-ⱪizliri yeniƣa kelip uningƣa tǝsǝlli bǝrsimu, u tǝsǝllini ⱪobul ⱪilmay: «Mǝn tǝⱨtisaraƣa qüxüp oƣlumning ⱪexiƣa barƣuqǝ xundaⱪ matǝm tutimǝn!» dedi. Yüsüpning atisi xu peti uningƣa aⱨ-zar kɵtürüp matǝm tutti.■ Yar. 42:38; 44:29,31.
36 Əmdi midiyaniylar Yüsüpni Misirƣa elip berip, Pirǝwnning bir ƣojidari, pasiban bexi Potifarƣa satti.□ «pasiban bexi» — xu qaƣdiki «pasiban bexi» degǝn mǝnsǝp bǝlkim «jallat bexi» degǝnnimu ɵz iqigǝ alatti. ■ Yar. 39:1; Zǝb. 105:17-18
□37:2 «Tɵwǝndikilǝr Yaⱪup ǝwladlirining ix-izliridu» — muxu jümlǝ bilǝn «Alǝmning Yaritilixi»ning on birinqi «tolidot»i (ahirⱪi «tolidot» yaki «tarih»), yǝni «Yaⱪupning ǝwladlirining tolidoti» («Yaⱪupning ǝwladlirining ix-izliri») (37:2-50:26) baxlinidu. «Yüsüp atisiƣa ularning naqar ⱪiliⱪlirini eytip ⱪoyatti» — oⱪurmǝnlǝr Yüsüpning akilirining keyinki ixliridin u bǝrgǝn bu hǝwǝrning rast yaki rast ǝmǝslikini kɵrǝlǝydu.
□37:3 «uzun yǝnglik ton» — xu dǝwrlǝrdiki ǝmirlǝr wǝ padixaⱨlar ɵz xaⱨzadiliri yaki esilzadilirigǝ xundaⱪ «uzun yǝnglik ton» kiygüzǝtti. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «ala rǝnglik ton».
□37:10 «aka-ukiliring» — Yüsüpning bir ukisi, yǝni Binyamin bar idi. Xu waⱪitta u bǝk kiqik idi.
□37:21 «ⱪutⱪuzmaⱪqi bolup...» — ibraniy tilida «ⱪutⱪuzup...».
□37:27 «u bir tuƣⱪan ⱪerindiximiz» — ibraniy tilida «u bizning ǝtlirimiz».
■37:28 Ⱨak. 8:24; Zǝb. 105:17-18; Ros. 7:9.
□37:36 «pasiban bexi» — xu qaƣdiki «pasiban bexi» degǝn mǝnsǝp bǝlkim «jallat bexi» degǝnnimu ɵz iqigǝ alatti.
■37:36 Yar. 39:1; Zǝb. 105:17-18