Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 65

Hudaning duaƣa bǝrgǝn jawabi •••• «Yengi ixlar», yengi asman-zemin

1 Əzǝldin Meni izdimigǝnlǝrgǝ Meni sorax yolini aqtim;

Mǝn Ɵzümgǝ intilmigǝnlǝrgǝ Ɵzümni tapⱪuzdum.

Mening namim bilǝn atalmiƣan yat bir ǝlgǝ Mǝn: — «Manga ⱪara, Manga ⱪara» — dedim.

2 Biraⱪ yaman yolda mangidiƣan,

Ɵzining pikir-hiyaliƣa ǝgixip mangidiƣan,

Asiyliⱪ ⱪilƣuqi bir hǝlⱪⱪǝ bolsa Mǝn kün boyi ⱪolumni uzitip intilip kǝldim.□

3 Yǝni baƣlarda ⱪurbanliⱪ ⱪilip,

Ularni hixliⱪ supilar üstidimu kɵydürüp,

Kɵz aldimdila zǝrdǝmgǝ tegidiƣan bir hǝlⱪ;□

4 Ular ⱪǝbrilǝr arisida olturidu,

Mǝhpiy jaylardimu tünǝp olturidu;

Ular qoxⱪa gɵxini yǝydu,

Ⱪazan-ⱪaqilirida ⱨǝrⱪandaⱪ yirginqlik nǝrsilǝrning xorpisi bar.□

5 Ular: «Ɵzüng bilǝn bol,

Manga yeⱪinlaxⱪuqi bolma;

Qünki mǝn sǝndin pakmǝn» — dǝydu;

Muxular dimiƣimƣa kirgǝn is-tütǝk,

Kün boyi ɵqmǝy turidiƣan ottur!

6-7 Mana, Mening aldimda pütüklük turiduki: —

Mǝn süküt ⱪilip turmaymǝn — dǝydu Pǝrwǝrdigar —

Bǝlki ⱨǝm silǝrning ⱪǝbiⱨlikliringlarni,

Xundaⱪla taƣ qoⱪⱪilirida isriⱪ yaⱪⱪan,

Dɵnglǝr üstidimu Meni ⱨaⱪarǝtligǝn ata-bowiliringlarning ⱪǝbiⱨliklirini birliktǝ ⱪayturimǝn,

— Xularni ɵz ⱪuqaⱪliriƣa ⱪayturimǝn;

Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn ilgiriki ⱪilƣanlirini ɵz ⱪuqaⱪliriƣa ɵlqǝp ⱪayturimǝn.□

8 Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

Sapaⱪ üzümning «sarⱪindi xirnǝ»si kɵrüngǝndǝ,

Hǝⱪlǝrning: «Uni qǝyliwetip wǝyran ⱪilmisun, qünki uningda bǝrikǝt turidu» deginidǝk,

Mǝn Ɵz ⱪullirimning sǝwǝbidinla xundaⱪ ⱪilimǝnki,

Ularning ⱨǝmmisini wǝyran ⱪilmaymǝn. □

9 Xundaⱪ ⱪilip Mǝn Yaⱪuptin bir nǝsilni,

Yǝⱨudadinmu taƣlirimƣa bir igidarni qiⱪirimǝn;

Xuning bilǝn Mening talliƣanlirim zeminƣa igǝ bolidu,

Mening ⱪullirim xu yǝrdǝ makanlixidu.□

10 Meni izdigǝn hǝlⱪim üqün,

Xaron bolsa yǝnǝ ⱪoy padiliriƣa ⱪotan,

Ahor bolsa kala padiliriƣa ⱪonalƣu bolidu.□

11 Biraⱪ Pǝrwǝrdigarni taxlap,

Muⱪǝddǝs teƣimni untuƣuqi,

«Tǝlǝy» degǝn but üqün dastihan salƣuqi,

«Tǝⱪdir» degǝn but üqünmu ǝbjǝx xarabni ⱪuyup ⱪaqilarni toldurƣuqisilǝr,□

12 Mǝn silǝrni ⱪiliqⱪa «tǝⱪdir» ⱪildim,

Silǝrning ⱨǝmminglar ⱪirƣinqiliⱪta bax egisilǝr;

Qünki Mǝn qaⱪirdim, silǝr jawab bǝrmidinglar;

Mǝn sɵz ⱪildim, silǝr ⱪulaⱪ salmidinglar;

Əksiqǝ nǝzirimdǝ yaman bolƣanni ⱪiliwatisilǝr,

Mǝn yaⱪturmaydiƣanni talliƣansilǝr.

13 Xunga, Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

Mana, Mening ⱪullirim yǝydu,

Silǝr aq ⱪalisilǝr;

Mana, Mening ⱪullirim iqidu,

Biraⱪ silǝr ussuz ⱪalisilǝr;

Mana, Mening ⱪullirim xadlinidu,

Silǝr xǝrmǝndiliktǝ ⱪalisilǝr;

14 Mana, kɵnglidiki xad-huramliⱪtin ⱪullirim nahxa eytidu,

Silǝr kɵngüldiki azabtin zar-zar yiƣlaysilǝr,

Roⱨ-ⱪǝlb sunuⱪluⱪidin nalǝ-pǝryad kɵtürisilǝr.

15 Isminglarni Mening talliƣanlirimƣa lǝnǝt boluxⱪa ⱪaldurisilǝr.

Rǝb Pǝrwǝrdigar seni ɵltüridu,

Ⱨǝm uning ⱪulliriƣa baxⱪa bir isimni ⱪoyup beridu.

16 Xuning üqün kimki ɵzigǝ bir bǝhtni tilisǝ,

«Amin» degüqi Hudaning nami bilǝn axu bǝhtni tilǝydu;

Kimki ⱪǝsǝm iqmǝkqi bolsa,

Əmdi «Amin» degüqi Hudaning nami bilǝn ⱪǝsǝm iqidu;

Qünki burunⱪi dǝrd-ǝlǝmlǝr untulƣan bolidu,

Qünki ularni kɵzümdin yoxurdum.□

17 Qünki ⱪaranglar, Mǝn yengi asmanlarni wǝ yengi zeminni yaritimǝn;

Ilgiriki ixlar ⱨeq ǝslǝnmǝydu,

Ⱨǝtta ǝskǝ kǝlmǝydu.

18 Əksiqǝ silǝr Mening yaritidiƣanliⱪimdin huxallininglar;

Mǝnggügǝ xad-huramliⱪta bolunglar,

Qünki Mǝn Yerusalemni xad-huramliⱪ,

Uning hǝlⱪini huxalliⱪ bǝrgüqi ⱪilip yaritimǝn.

19 Ɵzümmu Yerusalemdin xad-huramliⱪta bolimǝn,

Xundaⱪla Ɵz hǝlⱪimdin huxallinimǝn;

Uningda nǝ yiƣa awazi,

Nǝ nalǝ-pǝryadlar ikkinqi anglanmaydu;□

20 Uningda yǝnǝ birnǝqqǝ künlük qaqrap kǝtkǝn bowaⱪ bolmaydu,

Yaki waⱪti toxmay waⱪitsiz kǝtkǝn boway bolmaydu;

Yüz yaxⱪa kirgǝn bolsa «yigit» sanilidu,

Xuningdǝk gunaⱨkar yüz yaxⱪa kirip ɵlgǝn bolsa «Hudaning lǝnitigǝ uqriƣan» dǝp ⱨesablinidu.□

21 Ular ɵylǝrni salidu, ularda turidu;

Ular üzümzarlarni bǝrpa ⱪilidu, ulardin mewǝ yǝydu;

22 Ular yasiƣan ɵylǝrdǝ, baxⱪa birsi turmaydu;

Tikilgǝn üzümzarlardin, baxⱪa birsi mewǝ elip yemǝydu;

Qünki hǝlⱪimning künliri dǝrǝhning ɵmridǝk bolidu;

Mening talliƣanlirim ɵzliri ɵz ⱪoli bilǝn yasiƣanliridin ɵz ɵmridǝ toluⱪ bǝⱨrimǝn bolidu.□

23 Ularning ⱪilƣan ǝmgiki bikarƣa kǝtmǝydu;

Yaki ularning baliliri tuƣulƣanda kelǝqiki toƣruluⱪ wǝⱨimǝ mǝwjut bolmaydu;

Qünki ular Pǝrwǝrdigar bǝht ata ⱪilƣan nǝsildur,

Ularning pǝrzǝntlirimu xundaⱪ.□

24 Wǝ xundaⱪ boliduki,

Ular nida ⱪilip qaⱪirmastinla,

Mǝn ijabǝt ⱪilimǝn;

Ular dua ⱪilip sɵzlǝwatⱪinidila,

Mǝn ularni anglaymǝn.

25 Bɵrǝ ⱨǝm paⱪlan bilǝn billǝ ozuⱪlinidu;

Xir bolsa kalidǝk saman yǝydu;

Yilanning rizⱪi bolsa topa-qangla bolidu.

Mening muⱪǝddǝs teƣimning ⱨǝmmǝ yeridǝ ⱨeq ziyankǝxlik bolmaydu;

Ⱨeq buzƣunqiliⱪ bolmaydu, dǝydu Pǝrwǝrdigar. □ ■

□65:2 «yaman yolda mangidiƣan...» — ibraniy tilida «yahxi ǝmǝs yolda mangidiƣan...».

□65:3 «(Ular)... baƣlarda ⱪurbanliⱪ ⱪilip, ularni hixliⱪ supilar üstidimu kɵydürüp...» — baƣlar pat-pat «Baal» degǝn butⱪa qoⱪunidiƣan jaylar bolup ⱪalatti. Ⱪurbanliⱪni bolsa pǝⱪǝt ibadǝthanidila ⱪilsa bolatti; uningdin baxⱪa «ⱪurbangaⱨ»larni pǝⱪǝt taxlar yaki tupraⱪ ⱪatarliⱪ tǝbiiy materiyallardinla yasiƣili bolatti. «Ularni hixliⱪ supilar üstidimu kɵydürüp...» — yaki «huxbuyni hixliⱪ supilar üstidimu kɵydürüp...».

□65:4 «ular ⱪǝbrilǝr arisida olturidu, mǝhpiy jaylardimu tünǝp olturidu» — muxu kixilǝrning mazarlarda, «mǝhpiy jaylar»da olturup tünǝxtiki mǝⱪsiti, xübⱨisizki, «ata-bowilirining roⱨliri»ƣa dua ⱪilip alaⱪilixix, xundaⱪla jin-xǝytanlar bilǝn alaⱪilixix idi. Ɵlüklǝrning roⱨliri bilǝn alaⱪǝ ⱪilixⱪa urunux Tǝwratta ⱪǝt’iy mǝn’i ⱪilinidu.

□65:6-7 «silǝrning ⱪǝbiⱨlikliringlarni, xundaⱪla taƣ qoⱪⱪilirida isriⱪ yaⱪⱪan, dɵnglǝr üstidimu Meni ⱨaⱪarǝtligǝn ata-bowiliringlarning ⱪǝbiⱨliklirini birliktǝ ⱪayturimǝn» — taƣlarning qoⱪⱪiliri yaki dɵnglǝr pat-pat butⱪa qoⱪunidiƣan jaylar bolup ⱪalatti. Xuning bilǝn Musa pǝyƣǝmbǝr taƣ yaki dɵnglǝr üstidǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilixnimu mǝn’i ⱪilƣan. Ayǝttǝ kɵrsitilgǝn muxu ⱪilmixliri, xübⱨisizki, butpǝrǝslik idi. «Bǝrⱨǝⱪ, Mǝn ilgiriki ⱪilƣanlirini ɵz ⱪuqaⱪliriƣa ɵlqǝp ⱪayturimǝn» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Bǝrⱨǝⱪ, ularning ⱪilƣanlirini ɵz ⱪuqaⱪliriƣa ⱪayturuwetix Mening birinqi iximdur».

□65:8 «Sapaⱪ üzümning «sarⱪindi xirnǝ»si kɵrüngǝndǝ, hǝⱪlǝrning: «Uni qǝyliwetip wǝyran ⱪilmisun, qünki uningda bǝrikǝt turidu» deginidǝk,...» — Ⱪanaanda (Pǝlǝstindǝ) üzümdin «ɵzi qiⱪⱪan» xirnǝ bolsa intayin ǝtiwarlinidu; sǝwǝbi, uningdin ixlinidiƣan xarab intayin mezilik bolidu. Xunga mǝlum bir sap üzümdin muxu «sarⱪindi xarab» qiⱪⱪanliⱪi bayⱪalsa, u baxⱪa üzüm sapaⱪliri bilǝn ⱪoxup qǝyliwetilmǝydu, «xirnǝ qiⱪⱪuqǝ» ayrim ⱪoyulidu. Xuning bilǝn Huda Ɵzigǝ sadiⱪ bolƣan «ⱪaldilar» Israilda bar bolsila, ularni yoⱪatmaydu. Biz yuⱪiriⱪi bablardin bilimizki, muxu «igidar» nǝsil (9-ayǝt) dǝl «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli»ningki, yǝni Mǝsiⱨning nǝslidur.

□65:9 «Mǝn Yaⱪuptin bir nǝsilni, Yǝⱨudadinmu taƣlirimƣa bir igidarni qiⱪirimǝn» — demǝk, Huda «ⱪaldisi»din, ɵzigǝ sadiⱪ yengi bir dǝwrni qiⱪiridu, ularni «muⱪǝddǝs zemin»ƣa igǝ ⱪilidu.

□65:10 «Xaron bolsa yǝnǝ ⱪoy padiliriƣa ⱪotan, Ahor bolsa kala padiliriƣa ⱪonalƣu bolidu» — Xaron bolsa Pǝlǝstinning ƣǝrb tǝripidǝ, ǝsli intayin munbǝt jay idi. Xu rayon bǝlkim Asuriyǝ (ⱨǝm keyinki Babilliⱪlarning) bulangqliⱪliri tüpǝylidin ⱪaⱪaslixip kǝtkǝn boluxi mumkin. Ahor bolsa xǝrⱪiy tǝrǝptǝ bolup anqǝ munbǝt ǝmǝs idi. Israillar Ahorda Hudaƣa ⱪattiⱪ asiyliⱪ ⱪilƣanidi (Tǝwrattiki «Yǝxua» 7-babni kɵrüng). Biraⱪ ⱨazir u Hudaning lǝnitigǝ uqrimay, munbǝt bolup ketidu. Pǝlǝstindiki bu ikki jay ⱨǝm ariliⱪidiki barliⱪ Pǝlǝstin zeminliri ƣǝrbtin-xǝrⱪⱪiqǝ pütünlǝy ǝsligǝ kǝltürülidu, bǝlki tehimu awat ǝⱨwalƣa kǝltürülidu, demǝkqi.

□65:11 «Tǝlǝy» — (ibraniy tilida «Gad» deylidu) Suriyǝdiki bir but. «Tǝⱪdir» — yǝnǝ bir but — ǝsli ibraniy tilida «mǝniy»; buning mǝnisi «tǝⱪdir» «tǝⱪsimat, sanilix» idi.

□65:16 «Xuning üqün kimki ɵzigǝ bir bǝhtni tilisǝ, «amin» degüqi Hudaning nami bilǝn axu bǝhtni tilǝydu» — Hudaning Ɵz ⱪulliriƣa bǝrgǝn wǝdilirini (8-14-ayǝttiki) ǝmǝlgǝ axurƣanliⱪini kɵrgǝn hǝⱪlǝr Hudani bolsa «Amin» degüqi Huda (yaki «Amin»ning Igisi Huda»), yǝni mɵmin bǝndilirining dualirini anglaydiƣan Huda, dǝp bilidu. «Amin» degǝn sɵzning toluⱪ mǝnisi toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr», xundaⱪla «2Kor.» 1:20nimu kɵrüng. «Kimki ⱪǝsǝm iqmǝkqi bolsa, ǝmdi «Amin» degüqi Hudaning nami bilǝn ⱪǝsǝm iqidu; qünki burunⱪi dǝrd-ǝlǝmlǝr untulƣan bolidu, qünki ularni kɵzümdin yoxurdum» — Hudaning sǝltǝnitidǝ bolƣanlar burunⱪi (bolupmu ɵz gunaⱨliri tüpǝylidin pǝyda bolƣan) dǝrd-ǝlǝmlǝrni esigǝ kǝltürmǝydu; qünki Huda Ɵzi ularning gunaⱨ-sǝwǝnliklirini untuƣan bolidu.

□65:19 Ɵzümmu Yerusalemdin xad-huramliⱪta bolimǝn, xundaⱪla Ɵz hǝlⱪimdin huxallinimǝn; uningda nǝ yiƣa awazi, nǝ nalǝ-pǝryadlar ikkinqi anglanmaydu» — «yengi asmanlar, yengi zemin, yengi Yerusalem» toƣruluⱪ azraⱪ tohtitayli. Injildiki «Wǝⱨiy» degǝn ⱪisimƣa asasǝn bilimizki, Mǝsiⱨ muxu dunyada ming yil ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidu. Xu ⱨɵkümranliⱪidiki ǝⱨwal Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning bexaritidǝk bolidu. U tehi ahirⱪi «yengi asmanlar, yengi zemin» ǝmǝs; qünki muxu ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, ɵlüm degǝn ix (mǝyli adǝmlǝr uzun ɵmürlük bolsimu) tehi mǝwjut; gunaⱨ tehi mǝwjut; ahirⱪi «yengi asmanlar, yengi zemin» mǝnggülük bolidu; ularda ɵlümmu yoⱪ, gunaⱨ yoⱪ. Injildiki «Wǝⱨiy» 21-22-bablarni kɵrüng. Mǝsiⱨ muxu dunyada ming yil ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣan «yengi asmanlar, yengi zemin, yengi Yerusalem» bizning mǝnggülük «yengi asmanlar, yengi zemin, yengi Yerusalem»ning ⱪandaⱪ bolidiƣanliⱪini qüxiniximizgǝ zor yardǝm beridu; bu ikkisining ohxax yǝrliri kɵp (mǝsilǝn, ⱪorⱪunq, dǝrd-ǝlǝm yoⱪitilƣanliⱪi); Huda zamanlarning ǝng ahirida ming yilliⱪ «yengi asmanlar, yengi zemin, yengi Yerusalem»ni mǝnggülük «yengi asmanlar, yengi zemin, yengi Yerusalem»ƣa aylanduridu. Mǝsiⱨning ming yilliⱪ sǝltǝniti toƣrisida «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.

□65:20 «Xuningdǝk gunaⱨkar yüz yaxⱪa kirip ɵlgǝn bolsa «Hudaning lǝnitigǝ uqriƣan» dǝp ⱨesablinidu» — adǝmlǝrning kɵpinqisi naⱨayiti qong yaxtila ɵlidiƣan bolƣaqⱪa, «yüz yaxta ɵlgǝn» bolsa, pǝⱪǝtla «naⱨayiti bir yigit» dǝp ⱪarilidu; hǝⱪlǝr uning gunaⱨ ⱪilƣanliⱪini bilip ⱪalsa, uni «xunqǝ yax turupla ɵlgǝn, qoⱪum Hudaning lǝnitigǝ uqriƣan bolsa kerǝk» dǝp ⱪaraydu.

□65:22 «Ular yasiƣan ɵylǝrdǝ, baxⱪa birsi turmaydu; tikilgǝn üzümzarlardin, baxⱪa birsi mewǝ elip yemǝydu» — ibraniy tilida «ularning ⱪuruluxlirida baxⱪilar turidiƣan, ularning tikkinidin baxⱪilar yǝydiƣan ⱨalǝt bolmaydu». «dǝrǝhning ɵmri» — ǝlwǝttǝ intayin uzun bolidu; dǝrǝhning ɵzi intayin muⱪim, puhta yaxaydu; sɵzlǝr muxu jǝⱨǝtnimu iqigǝ alsa kerǝk. «...ɵz ⱪoli bilǝn yasiƣanliridin ɵz ɵmridǝ toluⱪ bǝⱨrimǝn bolidu» — ibraniy tilida «ɵz ⱪoli bilǝn yasiƣanliri ɵzi upraydu» — demǝk, pütün ɵmridǝ toluⱪ ixlitidu.

□65:23 «Qünki ular Pǝrwǝrdigar bǝht ata ⱪilƣan nǝsildur» — yaki «qünki ular Pǝrwǝrdigar bǝht ata ⱪilƣan (zat)ning nǝslidur». Muxu tǝrjimisi toƣra bolsa «Pǝrwǝrdigar bǝht ata ⱪilƣan (zat)» Mǝsiⱨni kɵrsǝtkǝn bolidu, ǝlwǝttǝ.

□65:25 «Yilanning rizⱪi bolsa topa-qangla bolidu» — Erǝn baƣqisida Huda yilanƣa: «Topa-qangni yǝysǝn» degǝn lǝnǝtni qüxürgǝnidi. Biraⱪ ⱨazir uning yegǝnliri pǝⱪǝt topa-qang bolidu; u ⱨeq adǝm yaki baxⱪa ⱨaywanƣa ziyan yǝtküzǝlmǝydu.

■65:25 Yǝx. 11:6, 7, 8, 9; Mat. 18:3