11
1 Xu qaƣda Gileadliⱪ Yǝftaⱨ degǝn kixi batur palwan idi. U bir paⱨixǝ ayalning oƣli bolup, Gileadtin tɵrǝlgǝnidi. □ « Yǝftaⱨ bir paⱨixǝ ayalning oƣli bolup, Gileadtin tɵrǝlgǝnidi» — Yǝftaⱨning atisi Gilead Manassǝⱨning nǝwrisi Gilead ǝmǝs, ǝlwǝttǝ («Qɵl.» 26:29). Lekin u Gileadtikilǝr arisida ularning qonglirining biri bolsa kerǝk.
«Gilead» (mǝnisi «taxliⱪ rayon») degǝn jay heli burunla xu nam bilǝn tonulƣan (mǝsilǝn «Yar.» 31:21). Manassǝⱨning nǝwrisi Gileadⱪa xu yǝrning namini isim ⱪilip ⱪoyƣan ohxaydu; keyin uning ǝjdadliri dǝrwǝⱪǝ xu rayonda olturaⱪlaxti. ■ Ibr. 11:32 2 Lekin Gileadning ɵz ayali uningƣa birnǝqqǝ oƣul bala tuƣup bǝrgǝnidi; bu ayaldin tuƣulƣan oƣulliri qong bolƣanda Yǝftaⱨni ɵydin ⱪoƣlap: — Sǝn baxⱪa hotundin bolƣan oƣul bolƣaqⱪa, atimizning ɵyidin mirasⱪa igǝ bolmaysǝn, — dedi.
«Gilead» (mǝnisi «taxliⱪ rayon») degǝn jay heli burunla xu nam bilǝn tonulƣan (mǝsilǝn «Yar.» 31:21). Manassǝⱨning nǝwrisi Gileadⱪa xu yǝrning namini isim ⱪilip ⱪoyƣan ohxaydu; keyin uning ǝjdadliri dǝrwǝⱪǝ xu rayonda olturaⱪlaxti. ■ Ibr. 11:32 2 Lekin Gileadning ɵz ayali uningƣa birnǝqqǝ oƣul bala tuƣup bǝrgǝnidi; bu ayaldin tuƣulƣan oƣulliri qong bolƣanda Yǝftaⱨni ɵydin ⱪoƣlap: — Sǝn baxⱪa hotundin bolƣan oƣul bolƣaqⱪa, atimizning ɵyidin mirasⱪa igǝ bolmaysǝn, — dedi.
3 Xuning bilǝn Yǝftaⱨ ⱪerindaxliridin ⱪeqip, Tob degǝn zeminda turup ⱪaldi. Xu yǝrdǝ birmunqǝ bikar tǝlǝplǝr Yǝftaⱨning ǝtrapiƣa bir-birlǝp yiƣildi. Ular uning bilǝn kirip-qiⱪip yürǝtti.□ «... qiⱪip-kirip yürǝtti» — ibraniy tilida bu ibarǝ bǝlkim bulangqiliⱪ ⱪilixⱪa qiⱪixni kɵrsitixi mumkin.
4 Əmma birnǝqqǝ waⱪit ɵtkǝndǝ Ammoniylar Israil bilǝn soⱪuxⱪa qiⱪti. 5 Ammoniylar Israilƣa ⱨujum ⱪilƣanda Gileadning aⱪsaⱪalliri Yǝftaⱨni Tob zeminidin elip kǝlmǝkqi bolup uning yeniƣa bardi. 6 Ular berip Yǝftaⱨⱪa iltija ⱪilip: — Bizning Ammoniylar bilǝn urux ⱪiliximiz üqün sǝn kelip bizgǝ sǝrdar bolup bǝrgin, — dedi.
7 Yǝftaⱨ Gileadning aⱪsaⱪalliriƣa jawabǝn: — Silǝr meni ɵq kɵrüp atamning jǝmǝtidin ⱨǝydiwǝtkǝnidinglarƣu, ǝmdi bexinglarƣa balayi’apǝt qüxkǝndǝ ⱪandaⱪsigǝ mening ⱪeximƣa kelip ⱪaldinglar, — dedi.
8 Gileadning aⱪsaⱪalliri Yǝftaⱨⱪa: — Durus, lekin seni biz bilǝn billǝ berip Ammoniylarƣa ⱪarxi jǝng ⱪilip, Gileadta ⱨǝmmǝ olturuwatⱪanlarƣa bax bolsun dǝp, ⱪexingƣa kǝlduⱪ, — dedi.
9 Yǝftaⱨ Gileadning aⱪsaⱪalliridin: — Əgǝr silǝr meni Ammoniylar bilǝn soⱪuxuxⱪa yandurup barƣininglarda, Pǝrwǝrdigar ularni mening ⱪolumƣa tapxursa, mǝn silǝrgǝ bax bolamdimǝn? — dǝp soridi.
10 Gileadning aⱪsaⱪalliri Yǝftaⱨⱪa jawab berip: —Eytⱪiningdǝk ⱪilmisaⱪ, Pǝrwǝrdigar Ɵzi arimizda guwaⱨ bolup ⱨɵküm qiⱪarsun! — dedi.
11 Buni anglap Yǝftaⱨ Gileadning aⱪsaⱪalliri bilǝn bardi; hǝlⱪ uni ɵzlirigǝ ⱨǝm bax ⱨǝm sǝrdar ⱪilip tiklidi. Yǝftaⱨ Mizpaⱨƣa barƣanda ⱨǝmmǝ sɵzlirini Pǝrwǝrdigarning aldida bayan ⱪildi.□ «...ⱨǝmmǝ sɵzlirini Pǝrwǝrdigarning aldida bayan ⱪildi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ⱨǝmmǝ ixlarni Pǝrwǝrdigarning aldida yürgüzǝtti».
Yǝftaⱨning tarihtin dǝrs berixi
12 Andin Yǝftaⱨ Ammoniylarning padixaⱨiƣa ǝlqilǝrni ǝwǝtip, uningdin: — Mening zeminimƣa besip kirip, mǝn bilǝn soⱪuxuxⱪa mǝndǝ nemǝ ⱨǝⱪⱪing bar idi? — dǝp soridi.
13 Ammoniylarning padixaⱨi Yǝftaⱨning ǝlqilirigǝ jawab berip: — Qünki Israillar Misirdin qiⱪip kǝlgǝndǝ ular Arnon dǝryasidin tartip ximaldiki Yabbok eⱪiniƣiqǝ wǝ ƣǝrbtǝ Iordan dǝryasiƣiqǝ mening zeminimni bulap igiliwalƣanidi. Əmdi sǝn bu yǝrlǝrni tinqliⱪ bilǝn manga yandurup bǝr! — dedi.
14 Yǝftaⱨ ǝlqilǝrni Ammoniylarning padixaⱨining ⱪexiƣa yǝnǝ ǝwǝtip 15 uningƣa: — Yǝftaⱨ sɵz ⱪilip mundaⱪ dǝydu: «Israil nǝ Moabning zeminini nǝ Ammonning zeminini igilimidi, ■ Qɵl. 21:13; Ⱪan. 2:9, 19 16 bǝlki ular Misirdin qiⱪip kǝlgǝndǝ qɵl-bayawanda mengip Ⱪizil dengizdin ɵtüp, andin Ⱪadǝx degǝn jayƣa yetip kǝlgǝnidi; 17 xu qaƣda Israilliⱪlar Edom padixaⱨining ⱪexiƣa ǝlqilǝr ǝwǝtip: «Zeminliridin kesip ɵtüwelixⱪa ijazǝt bǝrgǝyla» dǝp soriwidi, Edom padixaⱨi unimiƣanidi. Xuning bilǝn ular Moab padixaⱨining ⱪexiƣa iltija bilǝn ǝlqilǝrni ǝwǝtsǝ, umu ⱪoxulmiƣanidi. Xu sǝwǝbtin Israillar Ⱪadǝxtǝ turup ⱪalƣan; ■ Qɵl. 20:17 18 andin ular qɵl-bayawan bilǝn mengip Edom zemini bilǝn Moab zeminini aylinip ɵtüp, Moab zeminining xǝrⱪ tǝripidin kelip, ahirida Arnon dǝryasining xu ⱪetida qedir tikti. Ular Moabning qegrisi iqigǝ kirmidi; qünki Arnon dǝryasi Moabning qegrasidur. 19 Andin Israil Amoriylarning padixaⱨi Siⱨonƣa, yǝni Ⱨǝxbonning padixaⱨining ⱪexiƣa ǝlqilǝrni ǝwǝtip: «Bizning zeminlirining iqidin ɵtüp ɵz jayimizƣa beriweliximizƣa ijazǝt bǝrgǝyla» — dedi.■ Qɵl. 21:22; Ⱪan. 2:26
20 Lekin Siⱨon Israilƣa ixǝnq ⱪilalmay, yurtidin ɵtkili ⱪoymidi; u bǝlki hǝlⱪlirining ⱨǝmmisini yiƣip, Jaⱨzaⱨ degǝn jayƣa qüxüp qedirgaⱨ tikip, Israil bilǝn uruxti. 21 Əmma Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar Siⱨonni barliⱪ hǝlⱪi bilǝn ⱪoxup Israilning ⱪoliƣa tapxurdi, Israillar ularni urup ⱪirdi. Andin Israil xu yǝrdǝ olturuxluⱪ Amoriylarning ⱨǝmmǝ zeminini igilidi. 22 Arnon dǝryasidin tartip Yabbok eⱪiniƣiqǝ, qɵl-bayawandin tartip Iordan dǝryasiƣiqǝ Amoriylarning pütkül zeminini igilidi. ■ Ⱪan. 2:36 23 Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar Amoriylarni Ɵz hǝlⱪi bolƣan Israilning aldidin ⱪoƣlap qiⱪardi, ǝmdi sǝn xu yurtⱪa igǝ bolmaⱪqimusǝn? 24 Sening ilaⱨing Ⱪemox sanga igilǝtkǝn yǝrgǝ ɵzüng igǝ boldungƣu? Xuningƣa ohxax Pǝrwǝrdigar Hudayimiz aldimizdin ⱨǝydǝp qiⱪiriwǝtkǝn hǝlⱪning yerigǝ bolsa, bizmu xuningƣa igǝ bolimiz.□ «Sening ilaⱨing Ⱪemox sanga igilǝtkǝn yǝrgǝ ɵzüng igǝ boldungƣu?» — Yǝftaⱨning «ilaⱨing Ⱪemox» degini ⱨǝrgizmu Ⱪemoxni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «bir huda» dǝp etirap ⱪilƣini ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. U pǝⱪǝt ixlarni Ammoniylarning padixaⱨining kɵzⱪarixi boyiqǝ bayan ⱪilidu, halas. 27-ayǝtni kɵrüng.
25 Əmdi sǝn dǝrwǝⱪǝ Moabning padixaⱨi bolƣan Zipporning oƣli Balaⱪtinmu küqlükmu? U ⱪaqan Israil bilǝn tirkǝxkǝn yaki Israil bilǝn jǝng ⱪilixⱪa jür’ǝt ⱪilƣan? ■ Qɵl. 22:2 26 Yǝnǝ kelip, Israil Ⱨǝxbon wǝ uningƣa ⱪaraxliⱪ yeza-ⱪixlaⱪlarda, Aroǝr wǝ uningƣa ⱪaraxliⱪ yeza-ⱪixlaⱪlarda ⱨǝmdǝ Arnon dǝryasining boyidiki barliⱪ xǝⱨǝrlǝrdǝ üq yüz yil makan tutup olturƣan waⱪitlarda, nemixⱪa silǝr xu yǝrlǝrni ⱪayturuwalmidinglar?□ «Israil Ⱨǝxbon ... ⱨǝmdǝ Arnon dǝryasining boyidiki barliⱪ xǝⱨǝrlǝrdǝ üq yüz yil makan tutup olturƣan waⱪitlarda» — bu «300 yil»ning ⱪandaⱪ ⱨesablanƣanliⱪini «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdin kɵrüng.
27 Xunga mǝn sanga gunaⱨ ⱪilmidim, bǝlki manga tajawuz ⱪilip, yamanliⱪ ⱪilƣuqi sǝn ɵzüngdursǝn. Birdinbir adalǝt qiⱪarƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzi bügün Israillar bilǝn Ammoniylarning otturisida ⱨɵküm qiⱪarsun!» — dedi.
28 Lekin Ammoniylarning padixaⱨi Yǝftaⱨning ǝlqi ǝwǝtip eytⱪan sɵzlirini tingximidi.
Yǝftaⱨning ⱪǝsǝm ⱪilixi
29 Xu waⱪitta Pǝrwǝrdigarning Roⱨi Yǝftaⱨning üstigǝ qüxüp, u ⱪuwwǝtlinip Gilead bilǝn Manassǝⱨlǝrning yurtidin ɵtüp Gileadtiki Mizpaⱨⱪa berip, andin Gileadtiki Mizpaⱨdin Ammoniylar tǝrǝpkǝ mangdi. 30 Xu qaƣda Yǝftaⱨ Pǝrwǝrdigarƣa ⱪǝsǝm iqip: — Əgǝr Sǝn dǝrwǝⱪǝ Ammoniylarni ⱪolumƣa tutup bǝrsǝng, 31 undaⱪta mǝn Ammoniylarning ⱪexidin tinq-aman yenip kǝlginimdǝ, ɵyümning ixikidin qiⱪip manga tunji yoluⱪⱪini Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan bolidu, mǝn uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilimǝn, — dedi.□ «.... ɵyümning ixikidin qiⱪip manga tunji yoluⱪⱪini...» — Yǝftaⱨning muxu yǝrdǝ kɵzdǝ tutⱪini ǝslidǝ insan ǝmǝs, bǝlki birǝr qarpay bolsa kerǝk.
32 Xuning bilǝn Yǝftaⱨ qiⱪip Ammoniylar bilǝn soⱪuxⱪili ular tǝrǝpkǝ ɵtti; Pǝrwǝrdigar ularni uning ⱪoliƣa tapxurdi. 33 Xuning bilǝn u Aroǝrdin tartip Minnitⱪiqǝ ularni ⱪattiⱪ urup ⱪirip, yigirmǝ xǝⱨǝrni elip, Abǝl-Ⱪeramimƣiqimu yetip bardi. Buning bilǝn Ammoniylar Israilƣa boysunduruldi.
34 Andin Yǝftaⱨ Mizpaⱨⱪa ⱪaytip ɵyigǝ kǝlgǝndǝ ɵz ⱪizi dap qelip ussul oynap uning aldiƣa kɵrüxkili qiⱪti. Bu uning yalƣuz ⱪizi bolup, uningdin baxⱪa ⱨeq oƣul-ⱪizi yoⱪ idi. 35 U uni kɵrgǝndǝ ɵz iginlirini yirtip: — Aⱨ, aⱨ, mening ⱪizim! Sǝn meni intayin yaman ⱨalƣa qüxürdung, meni dǝrdkǝ qüxürgüqilǝrdin biri bolup ⱪalding; qünki mǝn Pǝrwǝrdigarƣa aƣzimni eqip, eytⱪan gepimdin yeniwalalmaymǝn, — dedi.□ «Sǝn meni intayin yaman ⱨalƣa qüxürdung, meni dǝrdkǝ qüxürgüqilǝrdin biri bolup ⱪalding» — ibraniy tilida: «Sǝn meni bǝk pǝskǝ qüxürdung, meni parakǝndǝ ⱪilƣuqilarning biri bolup qiⱪting».
36 Ⱪizi uningƣa: — Əy ata, Pǝrwǝrdigarƣa aƣzingni eqip wǝdǝ ⱪilƣan bolsang, aƣzingdin qiⱪⱪini boyiqǝ, manga xuni ⱪilƣin; qünki Pǝrwǝrdigar sening düxmǝnliring bolƣan Ammoniylardin intiⱪamingni elip bǝrdi, — dedi.
37 Andin u atisiƣa yǝnǝ: — Mening xu iltimasimni ⱪobul kɵrginki, manga ikki ayliⱪ mɵⱨlǝt bǝrsǝng; mǝn ⱪiz dostlirim bilǝn berip taƣlarda yürüp, ⱪizliⱪim üqün matǝm tutuwalay, — dedi.□ «...ⱪizliⱪim üqün matǝm tutuwalay» — demǝk, ɵy-oqaⱪsiz, pǝrzǝntsiz bolup bu dunyadin ketidiƣini üqün.
38 Atisi jawab berip: — Barƣin, dedi. Uningƣa ikki ayliⱪ mɵⱨlǝt berip dalaƣa ǝwǝtti. U berip, ⱪiz dostlirini elip taƣlarƣa qiⱪip, ikki ayƣiqǝ ɵzining ⱪiz peti ⱪalƣiniƣa aⱨ-zar kɵtürüp yiƣlap yürdi. 39 Xundaⱪ boldiki, u ikki aydin keyin atisining ⱪexiƣa yenip kǝlgǝndǝ, atisi uning üstigǝ ⱪilƣan ⱪǝsimini bǝja kǝltürdi. Bu ⱪiz bolsa ⱨeq ǝr kixigǝ yeⱪinlaxmiƣanidi. Xuning bilǝn Israilda xundaⱪ bir ɵrp-adǝt pǝyda boldiki, □ «...atisi Yǝftaⱨ uning üstigǝ ⱪilƣan ⱪǝsimini bǝja kǝltürdi» — Yǝftaⱨ ɵz ⱪizini ⱪurbanliⱪ ⱪildimu? Yaki bu sɵzlǝrning baxⱪa mǝnisi barmu? «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ alimlarning pikirliri toƣruluⱪ azraⱪ mulaⱨizǝ yürgüzimiz. 40 ⱨǝr yili Israilning ⱪizliri ɵydin qiⱪip Yǝftaⱨning ⱪizini tɵt kün ǝslǝp hatirilǝydiƣan boldi.□ «...Yǝftaⱨning ⱪizini tɵt kün ǝslǝp hatirilǝydiƣan boldi» — yaki «... Yǝftaⱨning ⱪizini tɵt kün ǝslǝp matǝm tutidiƣan boldi».
□11:1 « Yǝftaⱨ bir paⱨixǝ ayalning oƣli bolup, Gileadtin tɵrǝlgǝnidi» — Yǝftaⱨning atisi Gilead Manassǝⱨning nǝwrisi Gilead ǝmǝs, ǝlwǝttǝ («Qɵl.» 26:29). Lekin u Gileadtikilǝr arisida ularning qonglirining biri bolsa kerǝk. «Gilead» (mǝnisi «taxliⱪ rayon») degǝn jay heli burunla xu nam bilǝn tonulƣan (mǝsilǝn «Yar.» 31:21). Manassǝⱨning nǝwrisi Gileadⱪa xu yǝrning namini isim ⱪilip ⱪoyƣan ohxaydu; keyin uning ǝjdadliri dǝrwǝⱪǝ xu rayonda olturaⱪlaxti.
□11:3 «... qiⱪip-kirip yürǝtti» — ibraniy tilida bu ibarǝ bǝlkim bulangqiliⱪ ⱪilixⱪa qiⱪixni kɵrsitixi mumkin.
□11:11 «...ⱨǝmmǝ sɵzlirini Pǝrwǝrdigarning aldida bayan ⱪildi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ⱨǝmmǝ ixlarni Pǝrwǝrdigarning aldida yürgüzǝtti».
■11:15 Qɵl. 21:13; Ⱪan. 2:9, 19
□11:24 «Sening ilaⱨing Ⱪemox sanga igilǝtkǝn yǝrgǝ ɵzüng igǝ boldungƣu?» — Yǝftaⱨning «ilaⱨing Ⱪemox» degini ⱨǝrgizmu Ⱪemoxni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn «bir huda» dǝp etirap ⱪilƣini ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. U pǝⱪǝt ixlarni Ammoniylarning padixaⱨining kɵzⱪarixi boyiqǝ bayan ⱪilidu, halas. 27-ayǝtni kɵrüng.
□11:26 «Israil Ⱨǝxbon ... ⱨǝmdǝ Arnon dǝryasining boyidiki barliⱪ xǝⱨǝrlǝrdǝ üq yüz yil makan tutup olturƣan waⱪitlarda» — bu «300 yil»ning ⱪandaⱪ ⱨesablanƣanliⱪini «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdin kɵrüng.
□11:31 «.... ɵyümning ixikidin qiⱪip manga tunji yoluⱪⱪini...» — Yǝftaⱨning muxu yǝrdǝ kɵzdǝ tutⱪini ǝslidǝ insan ǝmǝs, bǝlki birǝr qarpay bolsa kerǝk.
□11:35 «Sǝn meni intayin yaman ⱨalƣa qüxürdung, meni dǝrdkǝ qüxürgüqilǝrdin biri bolup ⱪalding» — ibraniy tilida: «Sǝn meni bǝk pǝskǝ qüxürdung, meni parakǝndǝ ⱪilƣuqilarning biri bolup qiⱪting».
□11:37 «...ⱪizliⱪim üqün matǝm tutuwalay» — demǝk, ɵy-oqaⱪsiz, pǝrzǝntsiz bolup bu dunyadin ketidiƣini üqün.
□11:39 «...atisi Yǝftaⱨ uning üstigǝ ⱪilƣan ⱪǝsimini bǝja kǝltürdi» — Yǝftaⱨ ɵz ⱪizini ⱪurbanliⱪ ⱪildimu? Yaki bu sɵzlǝrning baxⱪa mǝnisi barmu? «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ alimlarning pikirliri toƣruluⱪ azraⱪ mulaⱨizǝ yürgüzimiz.
□11:40 «...Yǝftaⱨning ⱪizini tɵt kün ǝslǝp hatirilǝydiƣan boldi» — yaki «... Yǝftaⱨning ⱪizini tɵt kün ǝslǝp matǝm tutidiƣan boldi».