11
Ⱨalal wǝ ⱨaram janiwarlar
1 Pǝrwǝrdigar Musa bilǝn Ⱨarunƣa mundaⱪ dedi: —
2 Israillarƣa mundaⱪ degin: — Yǝr yüzidiki barliⱪ ⱨaywanlarning iqidin silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣan janiwarlar xuki: — ■ Ⱪan. 14:4; Ros. 10:14
3 Ⱨaywanlar iqidǝ ⱨǝm tuyaⱪliri pütün aqimaⱪ (tuyaⱪliri pütünlǝy yeriⱪ) ⱨǝm kɵxigüqi ⱨaywanlarning ⱨǝrbirini yesǝnglar bolidu. □ «kɵxigüqi» — muxu yǝrdǝ ikki-üq axⱪazini bar ⱨaywanlarnila ǝmǝs, bǝlki yǝnǝ ozuⱪni yumxaⱪ qaynaydiƣan barliⱪ ⱨaywanlarni kɵrsitidu. 4 Lekin kɵxigüqi yaki aqimaⱪ tuyaⱪliⱪ ⱨaywanlardin tɵwǝndikilǝrni yemǝslikinglar kerǝk: —
Tɵgǝ: qünki u kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs. Xunga u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.
5 Suƣur bolsa kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs — u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.□ «suƣur» — yaki «siqⱪan» — taƣlarda yaxaydiƣan kiqik bir ⱨaywan.
6 Toxⱪan bolsa bumu kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs — u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.
7 Qoxⱪa bolsa tuyaⱪliri aqimaⱪ (tuyaⱪliri pütünlǝy yeriⱪ) bolƣini bilǝn kɵximigini üqün silǝrgǝ ⱨaram bolidu.
8 Silǝr xu ⱨaywanlarning gɵxidin yemǝslikinglar kerǝk wǝ ularning ɵlükigimu tǝgmǝnglar. Ular bolsa silǝrgǝ ⱨaram bolidu.
9 Suda yaxaydiƣan janiwarlardin tɵwǝndikilǝrni yeyixkǝ bolidu: — sudiki, yǝni dǝrya-dengizlardiki janiwarlardin ⱪaniti wǝ ⱪasiraⱪliri bolƣanlarni yeyixkǝ bolidu; 10 lekin dǝrya-dengizlarda yaxaydiƣan, yǝni sularda top-top üzidiƣan barliⱪ janiwarlardin, ⱪasiraⱪliri yaki ⱪaniti bolmiƣanlirini yemǝslikinglar kerǝk; ular silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.
11 Mǝzkur janiwarlar dǝrwǝⱪǝ silǝrgǝ yirginqlik sanalsun; silǝr ularning gɵxidin yemǝslikinglar kerǝk; ularning ɵlükini yirginqlik dǝp ⱪaranglar. 12 Sudiki janiwarlarning iqidin ⱪaniti bilǝn ⱪasiriⱪi bolmiƣan janiwarlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.
Ⱨalal wǝ ⱨaram ⱪuxlar
13 Uqar-ⱪanatlardin tɵwǝndikilǝr silǝrgǝ yirginqliktur; ular yeyilmǝsliki kerǝk wǝ silǝrgǝ yirginqlik bolsun: — yǝni bürküt, ⱪorultaz-tapⱪuxlar, dengiz bürküti, □ «ⱪorultaz-tapⱪuxlar» — ibraniy tilida «ustihan qaⱪⱪuqi ⱪux». Yǝni bir tǝrjimisi «beliⱪ’alƣuq». 14 ⱪarliƣaq ⱪuyruⱪluⱪ sar, laqin wǝ ularning hilliri, 15 ⱨǝmmǝ ⱪaƣa-ⱪozƣunlar wǝ ularning hilliri, 16 müxükyapilaⱪ, tɵgiⱪux, qayka, sar wǝ ularning hilliri, 17 ⱨuwⱪux, ⱪarna, ibis, □ «ⱨuwⱪux» — yaki «kiqik ⱨuwⱪux». «ⱪarna» — yaki «suƣa sunggügüqi». Buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs. 18 aⱪⱪu, saⱪiyⱪux, beliⱪ’alƣuq, □ «aⱪⱪu» — buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs. «beliⱪ’alƣuq» — yaki «doƣdaⱪ» 19 lǝylǝk, turna wǝ uning hilliri, ⱨɵpüp wǝ xǝpǝrǝng ⱪatarliⱪlar silǝrgǝ ⱨaram sanalsun.□ «turna» — yaki «ⱪotan». «..., turna wǝ uning hilliri, ⱨɵpüp wǝ xǝpǝrǝng ⱪatarliⱪlar...» — bu tizimliktiki ⱪuxlarning kɵpinqisining ibraniy tilidiki nami Tǝwratta pǝⱪǝt bir-ikki ⱪetim kɵrüngǝn bolƣaqⱪa, ularning ⱪaysi ⱪuxlar ikǝnlikini toptoƣra bekitix bǝzidǝ mumkin bolmaydu. Ⱨalbuki, ularning omumiy tipliri, xübⱨisizki, tǝrjimimizdǝk bolidu.
Ⱨalal wǝ ⱨaram ⱨaxarǝtlǝr
20 Buningdin baxⱪa tɵt putlap mangidiƣan, uqidiƣan uxxaⱪ janiwarlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ yirginqlik bolidu. 21 Ⱨalbuki, tɵt putlap mangidiƣan, uqidiƣan uxxaⱪ janiwarlardin tɵwǝndikilǝrni yesǝnglar bolidu: — puti bilǝn ügilik paqiⱪi bolup, yǝr yüzidǝ sǝkriyǝlǝydiƣanlarni yesǝnglar bolidu; □ «tɵt putlap mangidiƣan» — ibraniylarning kɵzⱪarixiqǝ ⱨaxarǝtlǝr tɵt puti bilǝn mangidu, ularning aldinⱪi ikkisi «ⱪol» ⱨesablinidu. 22 bularning iqidin silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣanliri: — qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, ⱪara qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, tomuzƣa wǝ uning hilliri, qaⱪqiⱪiz wǝ uning hilliri. 23 Lekin tɵt putluⱪ bolƣan ɵmiligüqi ⱨǝm uqidiƣan ⱨǝmmǝ baxⱪa janiwarlar silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.□ «silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣanliri: — qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, ... qaⱪqiⱪiz wǝ uning hilliri... ⱨǝmmǝ baxⱪa janiwarlar silǝrgǝ yirginqlik sanalsun» — «qekǝtkǝ»din baxⱪa, ibraniy tilidin bu ⱨaraxǝtlǝrning namlirini jǝzmlǝxtürüx tǝs. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱨalal-ⱨaram ⱨaywanlar üstidǝ tohtilimiz.
Ɵlüklǝr toƣruluⱪ
24 Bu janiwarlardinmu mundaⱪ yol bilǝn napak bolisilǝr; birkim ularning ɵlük tenigǝ tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak ⱨesablinidu. 25 Kimdǝkim bularning ɵlükining bir ⱪismini kɵtürsǝ ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk, u kixi kǝq kirgüqǝ napak ⱨesablinidu.
26 Tuyaⱪliri aqimaⱪ, biraⱪ pütünlǝy bɵlünmigǝn yaki kɵximǝydiƣan ⱨaywanlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ ⱨaramdur; ⱨǝrkim ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ napak sanalsun. □ «ⱨǝrkim ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ...» — ibraniy tilida «ⱨǝrkim ularƣa tǝgsǝ...» — xübⱨisizki, bu ularning ɵlüklirini kɵrsitidu (24-ayǝtni kɵrüng). Qünki alayli, exǝkni minix adǝmni napak ⱪilmaydu. 27 Tɵt puti bilǝn mangidiƣan ⱨaywanlarning iqidin tapini bilǝn mangidiƣanlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ napak bolup, ⱨǝrkim ularning ɵlük tǝnlirigǝ tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak sanilidu. 28 Kimki ularning ɵlükini kɵtürsǝ ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk, u kixi kǝq kirgüqǝ napak turidu. Bu ⱨaywanlar bolsa silǝrgǝ ⱨaram bolidu.
29 Yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi uxxaⱪ janiwarlarning iqidin silǝrgǝ ⱨaram bolƣanlar munular: — ⱪariƣu zokor, qaxⱪan, kǝslǝnqük wǝ ularning türliri, □ «qaxⱪan» — yaki «sesiⱪ küzǝn». 30 salma, ⱪizil kǝslǝnqük, tam kǝslǝnqüki, tügürük kǝslǝnqük wǝ hameleon ⱪatarliⱪlar ⱨaram bolidu. □ «... tügürük kǝslǝnqük wǝ hameleon ⱪatarliⱪlar» — «hameleon»din baxⱪa janiwarlarning namlirini ibraniy tilidin jǝzmlǝxtürüx tǝs. 31 Bularning ⱨǝmmisi yǝr yüzidǝ ɵmüligüqi ⱨǝmmǝ uxxaⱪ janiwarlarning iqidǝ silǝrgǝ ⱨaram bolidu; ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ, kǝq kirgüqǝ napak sanilidu.
32 Bu janiwarlarning ɵlüki ⱨǝrⱪandaⱪ nemigǝ qüxüp ⱪalsa xu nemǝ napak ⱨesablinidu — ⱨǝrⱪandaⱪ yaƣaq ⱪaqa-ⱪuqa bolsun, kiyim bolsun, terǝ bolsun, taƣar bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ ixⱪa ixlitilidiƣan ǝswab bolsun, suƣa qilinixi kerǝk; ular kǝq kirgüqǝ napak sanilip, keyin pak bolidu.■ Law. 15:12
33 Bularning biri sapaldin yasalƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪaqa iqigǝ qüxüp ⱪalsa, xu ⱪaqa iqidiki ⱨǝmmǝ nǝrsǝ napak sanalsun wǝ ⱪaqa ɵzi sundurulsun. 34 Əgǝr ⱪaqidiki sudin ax-taam üstigǝ qaqrap kǝtsǝ, ax-taam napak sanalsun wǝ xundaⱪla ⱪaqidiki ⱨǝrⱪandaⱪ iqimlikmu napak sanalsun. 35 Ⱨǝrnemigǝ undaⱪ ɵlükning birǝr ⱪismi qüxüp ⱪalsimu, napak sanalsun. Əgǝr tonur wǝ oqaⱪ bolsa, napak boldi dǝp qeⱪiwetilsun; ular silǝrgǝ ⱨaram bolsun. 36 Lekin xundaⱪ ǝⱨwalda bulaⱪ yaki su yiƣilidiƣan kɵlqǝk yǝnila pak sanilidu; ǝmma birkim ularning ɵlük tenigǝ tǝgsǝ napak bolidu. 37 Əgǝr undaⱪ ɵlükning birǝr ⱪismi terixⱪa tǝyyarlanƣan danlarƣa qüxüp ⱪalsa, bumu yǝnila pak sanilidu. 38 Lekin ǝgǝr danning üstigǝ su ⱪuyulƣandin keyin xundaⱪ bir ɵlükning birǝr ⱪismi qüxüp ⱪalsa, undaⱪta bu danlar silǝrgǝ napak sanalsun.
39 Əgǝr silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣan ⱨaywanlardin biri ɵlüp ⱪalsa, uning ɵlükigǝ tǝgkǝn kixi kǝq kirgüqǝ napak sanalsun. 40 Kimki undaⱪ ɵlükning gɵxidin yesǝ, ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun; xundaⱪla undaⱪ bir ɵlükni kɵtürgǝn kiximu kiyimlirini yuyuxi kerǝk wǝ u kixi kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.
41 Yǝr yüzidǝ ɵmüligüqi ⱨǝmmǝ uxxaⱪ janiwarlar yirginqlik sanilip, ⱨǝrgiz yeyilmisun. 42 Ⱪorsiⱪi bilǝn beƣirlap mangidiƣan janiwar bolsun, yǝr yüzidǝ yürüp tɵt puti bilǝn yaki kɵp putliri bilǝn mangidiƣan ɵmiligüqi janiwarlarning ⱨǝrtürlükini bolsa, ularni ⱨǝrgiz yemǝnglar; qünki ular yirginqlikdur.
43 Silǝr bolsanglar mundaⱪ ɵmiligüqi janiwarning sǝwǝbidin ɵzünglarni yirginqlik ⱪilmasliⱪinglar kerǝk. Ɵzünglarni ular tüpǝylidin napak ⱪilmanglar, bolmisa ularning sǝwǝbidin bulƣinip ⱪalisilǝr; 44 qünki Mǝn Hudayinglardurmǝn. Silǝr ɵzünglarni Ɵzümgǝ atap muⱪǝddǝs ⱪilixinglar kerǝk; Mǝn Ɵzüm muⱪǝddǝs bolƣaq silǝrmu ɵzünglarni muⱪǝddǝs tutuxunglar kerǝk. Silǝr ɵzünglarni yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi uxxaⱪ ⱨǝrⱪandaⱪ janiwarlarning sǝwǝbidin napak ⱪilmanglar. ■ Law. 19:2; 20:7; 1Pet. 1:16 45 Qünki Mǝn ɵz Hudayinglar boluxⱪa silǝrni Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn; silǝr muⱪǝddǝs bolunglar, qünki Mǝn muⱪǝddǝsturmǝn.
46 Xular bolsa qarpay bilǝn uqar-ⱪanatlar, suda yüridiƣan ⱨǝrbir janiwar bilǝn yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi ⱨǝrbir uxxaⱪ janiwarlar toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimidur. 47 Bular bilǝn ⱨaram-ⱨalalni uⱪup, yeyixkǝ bolidiƣan ⱨaywan bilǝn yeyixkǝ bolmaydiƣan ⱨaywanlarni pǝrⱪ etǝlǝysilǝr.
□11:3 «kɵxigüqi» — muxu yǝrdǝ ikki-üq axⱪazini bar ⱨaywanlarnila ǝmǝs, bǝlki yǝnǝ ozuⱪni yumxaⱪ qaynaydiƣan barliⱪ ⱨaywanlarni kɵrsitidu.
□11:5 «suƣur» — yaki «siqⱪan» — taƣlarda yaxaydiƣan kiqik bir ⱨaywan.
□11:13 «ⱪorultaz-tapⱪuxlar» — ibraniy tilida «ustihan qaⱪⱪuqi ⱪux». Yǝni bir tǝrjimisi «beliⱪ’alƣuq».
□11:17 «ⱨuwⱪux» — yaki «kiqik ⱨuwⱪux». «ⱪarna» — yaki «suƣa sunggügüqi». Buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs.
□11:18 «aⱪⱪu» — buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs. «beliⱪ’alƣuq» — yaki «doƣdaⱪ»
□11:19 «turna» — yaki «ⱪotan». «..., turna wǝ uning hilliri, ⱨɵpüp wǝ xǝpǝrǝng ⱪatarliⱪlar...» — bu tizimliktiki ⱪuxlarning kɵpinqisining ibraniy tilidiki nami Tǝwratta pǝⱪǝt bir-ikki ⱪetim kɵrüngǝn bolƣaqⱪa, ularning ⱪaysi ⱪuxlar ikǝnlikini toptoƣra bekitix bǝzidǝ mumkin bolmaydu. Ⱨalbuki, ularning omumiy tipliri, xübⱨisizki, tǝrjimimizdǝk bolidu.
□11:21 «tɵt putlap mangidiƣan» — ibraniylarning kɵzⱪarixiqǝ ⱨaxarǝtlǝr tɵt puti bilǝn mangidu, ularning aldinⱪi ikkisi «ⱪol» ⱨesablinidu.
□11:23 «silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣanliri: — qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, ... qaⱪqiⱪiz wǝ uning hilliri... ⱨǝmmǝ baxⱪa janiwarlar silǝrgǝ yirginqlik sanalsun» — «qekǝtkǝ»din baxⱪa, ibraniy tilidin bu ⱨaraxǝtlǝrning namlirini jǝzmlǝxtürüx tǝs. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱨalal-ⱨaram ⱨaywanlar üstidǝ tohtilimiz.
□11:26 «ⱨǝrkim ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ...» — ibraniy tilida «ⱨǝrkim ularƣa tǝgsǝ...» — xübⱨisizki, bu ularning ɵlüklirini kɵrsitidu (24-ayǝtni kɵrüng). Qünki alayli, exǝkni minix adǝmni napak ⱪilmaydu.
□11:29 «qaxⱪan» — yaki «sesiⱪ küzǝn».
□11:30 «... tügürük kǝslǝnqük wǝ hameleon ⱪatarliⱪlar» — «hameleon»din baxⱪa janiwarlarning namlirini ibraniy tilidin jǝzmlǝxtürüx tǝs.
■11:44 Law. 19:2; 20:7; 1Pet. 1:16