Bǝzi alimlar xǝⱨǝrni Yerusalem dǝp ⱪaraydu. ■ Wǝⱨ. 7:2, 5; 18:10. 9 Ⱨǝr millǝttin, ⱨǝr ⱪǝbilidin wǝ ⱨǝr hil tilda sɵzlixidiƣanlardin, ⱨǝr ǝldin bolƣan adǝmlǝr ularning jǝsǝtlirigǝ üq yerim kün tikilip ⱪaraydu wǝ jǝsǝtlǝrning yǝrlikkǝ ⱪoyuluxiƣa yol ⱪoymaydu. 10 Yǝr yüzidǝ turuwatⱪanlar ularning bu ⱨalidin huxallinip, tǝbriklixip, bir-birigǝ ⱨǝdiyǝlǝr ǝwǝtixidu; qünki bu ikki pǝyƣǝmbǝr yǝr yüzidikilǝrni ⱪiynaytti.
□11:1 «Barƣin, Hudaning ibadǝthanisi, ⱪurbangaⱨi wǝ u yǝrdǝ ibadǝt ⱪiliwatⱪanlarni ɵlqigin» — ⱪiziⱪ yeri xuki, Yuⱨanna muⱪǝddǝs ibadǝthanini wǝ uningda ibadǝt ⱪilƣuqilarni ɵlqigin dǝp buyrulƣini bilǝn u bizgǝ bularning ɵlqǝmlirini eytmaydu. Bu ixning ǝⱨmiyiti toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz. «munasiwǝtlik ayǝtlǝr» — «Əz.» 40:3 ⱪatarliⱪlar, «Zǝk.» 2:1-4.
■11:1 Əz. 40:3-49; Əz. 41; Əz. 42; Əz. 43.
□11:3 «ikki guwaⱨqim... bɵz kiyim kiyip...» — kona zamanlarda «bɵz kiyim kiyix» towa ⱪilix yaki matǝm tutuxni bildürǝtti. Xübⱨisizki, bu ix ularning towa ⱪilix ⱨǝⱪⱪidiki hǝwǝrni tǝkitlǝx üqün bolidu.
□11:4 «munasiwǝtlik ayǝtlǝr» — «Zǝk.» 4:1-7.
■11:6 Mis. 7; 8; 9; 10; 12; 1Pad. 17:1.
□11:7 «tegi yoⱪ ⱨangdin qiⱪidiƣan diwǝ ular bilǝn elixidu» — grek tilida «tegi yoⱪ ⱨangdin qiⱪidiƣan diwǝ ular bilǝn uruxidu».
■11:7 Dan. 7:21; Wǝⱨ. 13:7,11.
□11:8 «roⱨiy jǝⱨǝttin Sodom wǝ Misir dǝp atilidiƣan xǝⱨǝr» — Sodom eƣir buzuⱪluⱪⱪa qɵmgǝnidi, Misir bolsa Hudaning bǝndilirigǝ nisbǝtǝn ǝslidǝ ularni ǝsir ⱪiliwalƣan «bu rǝzil dunya»ning simwolidur. Xǝⱨǝrning «roⱨiy jǝⱨǝttin» xu namlarda boluxi «Rim» yaki «Babil (Babilon)»ni kɵrsitixi mumkin; xǝⱨǝr ⱨǝrⱨalda ahirⱪi zamanda bu rǝzil dunyaning küq-ⱪudritigǝ ǝng qong namayandǝ boluxi kerǝk. Bǝzi alimlar xǝⱨǝrni Yerusalem dǝp ⱪaraydu.
□11:11 «Hudadin kǝlgǝn ⱨayatliⱪ nǝpisi ikkiylǝngǝ kirdi...» — grek tilida «nǝpǝs» wǝ «roⱨ» birla sɵz bilǝn ipadilinidu.
□11:12 «ular ikkǝylǝngǝ ǝrxtin kǝlgǝn: — «Bu yaⱪⱪa qiⱪ!» degǝn yuⱪiri bir awazni anglidi» — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürmilǝrdǝ: «Mǝn ular ikkilisi ɵzlirigǝ ǝrxtin kǝlgǝn: — «Bu yaⱪⱪa qiⱪ!» degǝn yuⱪiri bir awazni anglidim» deyilidu.
□11:13 «yǝttǝ ming kixi ⱨalak boldi» — grek tilida «yǝttǝ ming nam ⱨalak boldi».
■11:17 Wǝⱨ. 1:4, 8; 4:18; 16:5.