Mbuli Inojile vyoyandichigwe na
Malichi
Chilongole
Mbuli Inojile vyoyandichigwe na Malichi ndo imwe mwa vitabu vine viwele mli Ilagano Linyale lilingusima mbuli ya ukomu wa Yesu Kilistu. Chila chimwe changuchemigwa Injili ilinguzeleka kota Mbuli Inojile. Navyandichigwa na Matei na Malichi na Lukasi na Yohana, Yesu loyabagame. Mbuli Inojile yandichigwe na Malichi ndo fupi kuli zeng'ha zine. Nayangukundigwa kota ndo Injili ya mwaluko kwandichigwa kuli mhela wa makumi sita na gahano mbaka makumi saba kulawila loyavumbuche Yesu. Wasomile wenji wangutawiza kota nayandichigwa ako Loma kwa chiwalo cha kuwakangaza nhumbula wanhu walingumkunda Kilistu ako Loma.
Malichi kahi yazeleche kota Yohana Malichi, nayali yochilongoza na Paoli na Banaba, ila wayage nawamona hawele wa kukundigwa hala hoyebagule mli majendo ga hewo ga chiutumigwa (Madito 13:13). Hamba Malichi kangwinula majendo hamwe na Banaba (Madito 15:39). Malichi nayali kahi munhu wa behi ng'hatu na Petili (1 Petili 5:13). Hanga Malichi nahawele mlolezi kwa ukomu wa Yesu Kilistu, wasomile wangukunda kota Malichi nakandika menji ga ulolezi wa Petili na ulolezi wa Petili ndo msisi kuli Mbuli Inojile yandichigwe na Malichi. Mli Mbuli Inojile ya Malichi, heye nakasima mbuli ya ulanguswa na malanguso ga Yesu kuli mhela wa kuduma.
Gali mgati
Malichi kanguchizelesa chitabu kuli (1:1-13).
Hamba Malichi kangusima mbuli ya mijito ja Yesu mhela loyali Galilaya (1:14-8:21).
Hamba kangulonga mbuli ya majendo ga Yesu kuza Yelusalemu (8:22-10:52).
Malichi kangugomanjiza kwa kwandika mbuli ya Yesu loyawele Yelusalemu na mbuli ya kubagama kwa heye na kuzilipuka (11:1-16:8).
1
Kudamla kwa Yohani Mbatiza
(Matei 3:1-12; Lukasi 3:1-18; Yohana 1:19-28)
1 Ayi ndo Mbuli Inojile ya Yesu Kilistu Mlohozi, Mwana wa Nguluwi. 2 Nayaluka kota vyoyandichigwe mli chitabu cha mloli Isaya,
“Nguluwi nakalonga, ndomigala msenga wa heni yakulongole,
yula yokugongomanyila nzila ya hegwe. 3 Munhu kanguyoweleza kugunuche,
Mgongomanyileni Mkulu nzila ya heye, mgolole nzila ya heye ya kukola!”
4 Yohani Mbatiza nakalawila kugunuche, yodamla kota, wanhu weng'ha mumgalamchile Nguluwi na kubatizigwa leka Nguluwi yawosele gehile ga hewo. 5 Wanhu kulawa nzingo zeng'ha za Yudeya na wenyeng'haye weng'ha wa Yelusalemu nawamlutila, nawalonga gehile gowaditile, na heye nakawabatiza kuli lwanda lwa Yolodani.
6 Yohani nakavala nguwo ihonigwe kwa milaika ja ngamiya, yakowele isali lya igozi mchuno. Nayali yolya nzije na hanombwa. 7 Nakadamla yolonga, “Munhu yalinguya kumbele kwa heni, kowa mkulu kwa heni, heni sijeza kinamiza na kudohola ng'weso za makwamba ga heye. 8 Heni ndanguwabatiza kwa mazi, ila heye kowabatiza kwa Muhe Yelile.”
Kubatizigwa na kujezigwa kwa Yesu
(Matei 3:13-4:11; Lukasi 3:21-22; 4:1-13)
9 Mhela wuwo Yesu nakafika kulawa Nasaleti muisi ya Galilaya, na Yohani nakambatiza kuli lwanda lwa Yolodani. 10 Baho du naloyalawile mmazi, nakona ulanga ugubuche, na Muhe Yelile yomdulichila kota ng'hunda. 11 Lizi Iihulikwa kulawa kilanga, “Hegwe ndo mwanangu ndikuganile, nojezwa na hegwe.”
12 Baho du Muhe Yelile nakamdita yalute kugunuche, 13 ako nakekala mazuwa makumi gane yojezigwa na Limazoga. Migongolo ja kisolo najali kuko, na wahilisi wa kilanga waza kumtanza.
Yesu kanguwachema walowa somba wane
(Matei 4:12-22; Lukasi 4:14-15; 5:1-11)
14 Yohani loyawohigwe mchinweng'ho, Yesu nakaluta isi ya Galilaya, yodamla Mbuli Inojile ya Nguluwi. 15 Nakalonga, “Mhela naufika. Undewa wa Nguluwi wa habehi! Mwesa mumgalamchile Nguluwi, muikunde Mbuli Inojile na muibochele.”
16 Yesu loyali yojenda mfungo mwa ilamba lya Galilaya, nakawona wavula somba weli, Simoni na Andeleya mdodowe Simoni, wovula somba na utandawala. 17 Yesu nakawalonjela, “Mmbinze nani ndowaditani hemwe muwe wavula wanhu.” 18 Baho waleka utandawala wa hewo wamuwinza. 19 Loyalutile hamwando nakawona wanage Sebedayo Yakubu na Yohani. Nawali mgati mwa itumbwi wowika goya utandawala wawo. 20 Baho du Yesu nakawachema, na hewo wamleka mhaza wa hewo Sebedayo muli itumbwi hamwe na wakolamijito, nawamuwinza.
Munhu yawele na chijeni chihile
(Lukasi 4:31-37)
21 Nawafika kuli muji wa Kapanaumu, naloifichile Zuwa lya Kwesela, Yesu nakenjila mung'handa ya kusalila, nakaluka kulangusa. 22 Wanhu weng'ha wekala wabubuwale na gala goyali yolangusa, mina nahali yolangusa kota walangusa wa malajizo ga Musa, ila nayali yolangusa kwa ludali.
23 Baho nakenjila munhu mula kuli ng'handa ya kusalila yawele na chijeni chihile, 24 nakachemeleza lizi, “Kuna choni na hetwe, hegwe Yesu wa Nasaleti? Nakuya kutudumya? Tuvizela hegwe kwa whaani, hegwe kwa msenga Yelile yatumigwe na Nguluwi.” 25 Yesu nakaching'hanuchila acho chijeni chihile yolonga, Nyamalile! “Mlawe munhu ayu.” 26 Hamba chila chijeni chihile chimtigisatigisa ayo munhu, nakalila kwa lizi likulu, hamba chimlawa munhu yula. 27 Wanhu wesa wawele ahala honhu, nawali wabubuwale, naweuza, “Mbuli zachi azi? Aga ndo malanguso majenzi, munhu ayu kana ludali mbaka lwa kuvilonjela vijeni vihile, navyo vyangumhulichiza.” 28 Mbuli azi za Yesu nazenela kweng'ha kuli isi ya Galilaya.
Yesu kanguwalohola wenji
(Matei 8:14-17; Lukasi 4:38-41)
29 Yesu na walanguswa wa heye, hamwe na Yakubu na Yohani, nawalawa kuli ng'handa ya kusalila, nawaluta mbaka kuli ng'handa ya Simoni na Andeleya. 30 Mamo wa mdala wa Simoni nayali yotamika yawasile muchinhanda. Yesu loyafichile nawamlonjela mbuli ya ayo mtamwa. 31 Yesu nakamlutila ayo mamo, nakamibata moko nakamwinula. Baho utamwa umleka nakaluka kuwawichila chilyo.
32 Matinazo, isanya lolizinjile, nawamigalila Yesu watamwa weng'ha na munhu yawele na chijeni. 33 Wanhu weng'ha wa muji ula nawekungajiza kunze kwa lwizi. 34 Na heye Yesu nakawosela wanhu wenji wawele na matamwa menji, na nakawinga vijeni vinji, ila havikundize vijeni kulonga chinhu mina vyali vimzelele kota heye ka whaani.
Yesu kangudamla kula Galilaya
(Lukasi 4:42-44)
35 Hamitondo, kung'hali lufuku, Yesu nakalawa, nakaluta honhu ha uyeng'ha kumlanda Nguluwi. 36 Hamba Simoni na wayage nawaluta kumpala koyali. 37 Lowamuwene, wamlonjela, “Chila munhu kangukupala.” 38 Yesu nakawalonjela, “Tucheni tulute honhu hanji hali habehi ndikadamle Mbuli Inojile ako kahi, mina acho ndo chingale.” 39 Hamba nakoka kaluta yojenda isi yeng'ha ya Galilaya, yodamla mng'handa za kusalila Mbuli Inojile kuno yolavya vijeni vihile.
Yesu kangumlohola munhu yawele na uswema
(Matei 8:1-4; Lukasi 5:12-16)
40 Munhu yumwe yawele na uswema nakamlutila Yesu, kafugama, nakamlanda na kumlonjela, “Wone ulingugana kombusila utamwa wondilingugula.” 41 Yesu kamonela isungu, nakagolola moko wa heye, kamdoliza na kumlonjela, “Ndangugana uhovujigwe!” 42 Baho du utamwa wa chipata umleka munhu ayo, nakahovujigwa. 43 Hamba Yesu nakamlonjela yula munhu yoche, kuno yomlajiza, 44 nakalonga, “Ulole uleche kumlonjela munhu yoneche mbuli ayi, ila ulute ukelajile kwa mtambika mkulu kota vyoyalajize Musa, wakukagule na walavye ulolezi kota nakuhovugwa. Hamba ulavye nhambiko kwa kulajila kota uwa mkomu.” 45 Ila yula munhu kaluta, kweneza mbuli ayo kweng'ha na kulonga mbuli nyinji. Yesu nakalemwela kwinjila muji woneche yokoneka, imgana kikala kunze, honhu ha uyeng'ha. Ahyo, wanhu nawamlutila kulawila kweng'ha.