17
Thessalonica wonong ningi ikup barasam
1 Nuna aolak iluman nama Amphipolis, se nama Apollonia, se nama Thessalonica arataman. Wonong umu te mu Juda nunga synagogue bo anikaso. 2 Paul ko kiwem pempem te betera wore te, Sabbath tom ilagala suan ko, synagogue mu ningi kariimet den batoga te mu nunga manarukaso. 3 Nu Kristus ikup yaman biya giok ale kueruk ale aking barasukko mu wetang la nunga manarukaso ale nunga kasurukaso. Ale balukaso, “Kari Jesus, ani ko ninga manorsam, borta Kristus,” makaso. 4 Se Juda alo sang nongomang guruguman ale Paul se Silas nogowom karokasan. Uwutatala, Greek kariimet Kaem bowa ningi bagara mu suen biya tala, se nunga imet bibiya nunup ago mu sang agotala nogowom karokasan.
5 Bare Juda alo suen biya mu singi pagaman, ale kari memek sang murum te mu nunga ilu biguwuman ale kager patawuman. Nuna naguman namaman ale Jason ko kawam ningi kasu naguman ale Paul Silas nunga loagakasan. Nuna nunga gimon ale kariimet biya nongoma te nunga awumonko. 6 Bare tom nuna me nungarkaman mu, nuna Jason se Kris kari saki karogo nunga ilu gurati nongorak nama wonong ko supuling nongoma te nunga awu se, ai balukasan, “Kariari munan memek sor suen biya te bita bita geragaman mu aitak tai imi te arataman, 7 se Jason nunga gi ko kawam ningi nunga awuram,” makasan. “Nuna suen la Caesar ko munan den kiasan, ale balsan, king bo bagoso, ko nup Jesus, ma balsan.” 8 Se tom kariimet biya, se wonong ko supuling alo den mu ikiman mu, nongomang memek te ngata nirung bitakasan. 9 Se kari supuling alo mu Jason ko kari saki ago mu nongorak nunga manorman, se manga te nunumi dia dia ago namaman, asele nunga beteman se namaman.
Paul Silas ilak Berea sor te ura bitakasan
10 Kam sor tirom batagam, mu Kris alo tirom umutang te la Paul Silas nunga beteman se Berea namaman. Nuna nama umu te arataman mu nuna Juda nunga synagogue ningi namaman. 11 Juda kariimet Berea wonong ningi bagaman mu kua kapara ko kariimet ningo, nuna Juda alo Thessalonica mu nunga iwita mena. Nuna Paul den balukaso mu ikimonko nongomang soragakaso. Se den Paul balukaso mu nunguning agi mu ko mu, pempem batoga ningi ninguru tataga laga gilingikasan. 12 Bore te se nunga ningi suen biya nongomang ningi nunguning aram. Uwutatala Greek kari suen biya, se Greek imet nunup ago mu sang agotala nongomang ningi nunguning aram.
13 Bare tom Juda alo Thessalonica mu Paul Berea ningi Kaem ko den apuwoso den mu ikiman, mu nuna karogo tala umu te namaman, ale nongomang atumumon se, biguwumon ale ikup betemonko nunga bitakasan. 14 Bare Kris alo tairate Paul beteman se langi nama kaparam. Bare Silas Timothy ilak mu am Berea bagakasan. 15 Se kariari Paul betemonko ilak namaman mu ilak nama Athens beteman. Ale Paul kuring te Silas Timothy tom me maiyuk, pasak ala nu kowom karomonko den mu taman, ale peleman namakasan.
Athens sor te
16 Kam Paul Athens baga se kari ilagala mu nunga kimi bita se mu, nu wonong umu lilim ningi kaem kawel nunga kuar dora ninguru ta arikaso, ale gomang ninguru ikuwaram. 17 Se nu synagogue ningi Juda alo, se Greek kariimet Kaem bowa ningi bagara mu nongorak ko den tagikaso. Ale tom pempem la awiriya murum kuwim umu te aratukasan mu nongorak ko balukaso.
18 Se Epicurean * Epicurean mu kariimet motam bo, kari Epicurus ko ikia te sanamikasan. Nuna balukasan kaem bo me bagoso, ali imi kota aratam makasan. Bore te se nuna am no nungia se amilmil te la bagamonko kuakasan, ale ikup yaman mu me ta ko kuakasan. Bare Kaem ko den mu uwuta me baluwoso. se Stoic† Stoic mu kariimet motam bo tala, kari Zeno ko ikia te sanamikasan. Nononga ikia kawel mu mel suen la mu kaem. Nuna amilmil tawun biya mu me ko kuakasan, aking nangamang bataga niara ma tawun biya mu me ko kuakasan. Bore te se nuna am kusumuri se guyak la bagamonko nunumi ninguru bitarukasan. nunga ikia kari alo tai biguwuman ale nu ilak den tagikasan. Se saki isakasan, “Numi patawura ko kari wore anape balukko ago kaeso ya?” makasan. Se sang balukasan, “Nu sor saki nunga kaem iwareng nunga duap balso agila pa!” makasan. Nuna uwuta isakasan, mu awuk, Paul Jesus kueram ale aking barasam wore ko duap balukaso. 19 Se Paul taman ilak kari supuling nunga balsan Areopagus masan mu nongote namaman, ale manorman, “Ana kausa iru ni kariimet nunga kasuruwasam sowore nanga manaru se ikinakko terong agi? 20 Ni ikia sang iru karogo tai ana nadogowa te beterem, wore te se ana ko duap ninguru ikinakko,” makasan. 21 Sor Athens ko kariimet, se sor saki ko taira kariimet umu te bagara mu nungumik ura mena, nunukum nuam te dagikasan ale ikia iru gurugu patawu, balu gurugu iki se dagi lagakasan.
22 Se Paul Areopagus kari bibiya nunga biguwura motam te barasu sanamaram ale mam, “Athens alo! ani nina suen la ningarkasam nina kagin ko munan kaora ko kari nunguningkiri. 23 Mu awuk, ani aolak ilu geragasam ale ninga kuar mel nodora ko kagin betesan mu ninguru nungarkasam. Ale umu la mena, wore altar bo karogo la arigem, mu awote garek bo iwita arigem, ‘IMI KAEM ANA ME KO IKISAN WORE KO.’ Ario, aitak ani mel nina kagin tusan bare me ko ikisan, umutang ani ko balu pagik se nina ko ikialko.
24 “Kaem ali imi nungam ale mel suen la te bagamonko nunga beteram, borta ta nu taiti se ali ko Kari Biya. Se nu mu temple kari nuguting te kalosan mu ningi me bagoso. 25 Ale nu mel bo ko tukunangaruk se ali ko kariimet nu sangarmonko mena. Nu kota kariimet suen la marak nungarso se te marak bagasan; nu kota tala mel suen la nungarso. 26 Ale kari suanta ko gue te sor singir biya ko kariimet nunga nungam. Ale ali imi lilim la te dagi dagi namamonko, nu kota tom nungaram ale kuwim apareyate bagamonko mu balu beteram. 27 Kaem uwuta beteram mu, kariimet nu kupumonko agi mu, te nu kupumon, ale ari ko ikimonko. Bare nu awar me bagoso, nu ana suen la nangarak pingita bagoso. 28 ‘Mu awuk, ana nu te marak baga se namasan taisan ale nanimi balsan ana kariimet, masan.’ Nenenga bala guruga patawura welang awura ko kari alo iwita balman, ‘Ana noko kuriang gue.’
29 “Bore te se, ana Kaem ko kuriang gue alo mu, ana ikinak Kakirip laili mu ko ariga gold agi silver agi manga, ali kari ko ikia te kuting kiwolaram iwita me ariginakko, mena. 30 Girakala mu kariimet uwuta bitakasan mu Kaem am motam la nungarkikaso, bare aitak mu ali lilim ko kariimet uwuta betesan mu nongomang gurugumon ale giris palagamonko baluwoso. 31 Mu awuk, nu Kakirip ko balu beteram mu ko tom te balu beteram mu te, ali imi lilim la ko kariimet munan diram te nunga tuterukko. Nu mel imi diram se nunguning la bita saparukko, se ko kausa kariimet singir la nunga kausokko mu, Kakirip mu kueram bare maraguwuram se barasam.”
32 Se nuna kari kuera ale barasa ko den umu Paul balam se ikiman, mu sang nu gusirukasan. Bare sang balman, “Ana tom udagi akingtala ni kiring te den sumu ikinakko,” maman. 33 Se eng am Paul biguwura umu beteram ale tagi tam. 34 Bare kariimet sang Kristus ko nongomang ningi nunguning aram se Paul kowom karokasan. Nunga ningi mu bo Dionysius, nu biguwura Areopagus wore ko kari bo, se imet bo ko nup Damaris, se kariimet sang karogotala.
*17:18: Epicurean mu kariimet motam bo, kari Epicurus ko ikia te sanamikasan. Nuna balukasan kaem bo me bagoso, ali imi kota aratam makasan. Bore te se nuna am no nungia se amilmil te la bagamonko kuakasan, ale ikup yaman mu me ta ko kuakasan. Bare Kaem ko den mu uwuta me baluwoso.
†17:18: Stoic mu kariimet motam bo tala, kari Zeno ko ikia te sanamikasan. Nononga ikia kawel mu mel suen la mu kaem. Nuna amilmil tawun biya mu me ko kuakasan, aking nangamang bataga niara ma tawun biya mu me ko kuakasan. Bore te se nuna am kusumuri se guyak la bagamonko nunumi ninguru bitarukasan.