Selusien koa helamu ten
Kalesia
?Isei mutis selusien koanik?
Pol, koa vi eiloheh tai onen Iesu Kristo mutis tus koanik✡ Kal 1:1 en sua 49 AD (sua keil katau en avong Iesu avasi), katau en ualien rohtoh keil onen,✡ Umen 13:4–14:28 ka mulamu en avong koa avat keil ten sios ten out Serusalem arondan vituai en sua 50 AD keke avaselus usil usite onen Kristin keil koa arvitei Siu.✡ Umen 15
?Isei vuli rohtoh en selusien koanik?
Pol mutis selusien keil ekek va ven Kristin keil koa aro en provins ten out Kalesia. Va rohtoh min keil en sua 46-48 AD✡ Umen 13:4–14:28 en ualien telamu onen navong va en out Pisitia Antiok, Aekoniam, Listra ka Derbi. En Pisitia Antiok, Pol ka Banabas luselus min Siu keil ka min koakeil emun arvitei Siu. Ka Siu keil alikat rasilin keilu luva ran taon one. Evus, luva en out Aekoniam ka luvotini vatte tas, meatin houlu asi keil ven more longlongien onealu, ka tei en Siu keil avathat rea en meatin keil va kat keilu keke avalikat rasilin keilu luvaha ran taon one.✡ Umen 14:1-5 Evus, luva en taon keilu ten out Listra ka Derbi. Ka en out keilu ekek, luvitehiten selusien onen Ahi min meatin keil. En taon ten out Listra, Ahi mumon merikel tai ka en Pol ka sakin meatin tai koa alen tisa mai ris tahos. Sakini, koakeil ten out enek koa arvitei Siu asak visi avaha netan min keilu suval luvi ahi elu. Ka navong Siu keil ekonek alesi, umai ka vesesal avov vini Pol.✡ Umen 14:8-20 Ka Ahi sakin Pol moul eris ka kei ral min Saelas lumum havivi tamun ral min meatin keil ten out enek. Keilu lusakin keil umai akeih tamun en demkatien one, ka lurie lat meatin keil koan keke umai avi elda keil avalosil kat sios hau enek.✡ Umen 14:21-25 Evus, Pol ka Saelas luva ris en out Antiok.
Navong Pol ka Saelas lulokovein koakeil ten provins ten out Kalesia, tei en Siu keil umai ka avilehiles rendemien onen Kristin keil ten sios hau keil ekek.✡ Kal 1:6-9 Aviteni keke Kristin vasi keil usil kat mengkatien keil onen Siu keil, suval mengkatien ten vekahoi ka mengkatien keil taanien.✡ Kal 3:1-5 Ka aviteni emun keke Pol rovitei eiloheh tai anatin onen Ahi.✡ Kal 1:11-12; 2:7-8 Ven koanik, en selusien ekek, Pol en vati vahit kilea usite onen✡ Kal 1:12–2:10 ka asa varei vi vatte ten demkatien onen Kristin keil.✡ Kal 3:26–4:7
?Pol mutis selusien koanik vensa?
Pol en vati vatalimal en rendemien onen me-Kalesia keil usil isei rie lat kei keke vamai vahi eiloheh tai – Tei en Siu keil umai aviteni keke Pol rovitei eiloheh tai anatin ka more longlongien koa kei mul selus usili ka en rendemien onen enges.✡ Kal 1:11-12 Sakini, Pol selus usil ualien onen mulamu en avong koa mai vi Kristin tai.✡ Kal 1:13-14 Evus, Pol selus usili mukave Iesu rie lat kei ka sakini kilea vatte ten more longlongien,✡ Kal 1:15-17 ka mukave kei rokurtei hihiseien keil onen ran eiloheh keil sav.✡ Kal 1:18-24 Ka navong mai selus min eiloheh sav keil, keil along kilea anatinien ten hihiseien onen keke demkatien en Iesu Kristo enges vi sise koa meatin keil akilea avamai avamal en meten Ahi.✡ Kal 2:1-21
Pol en vati vatalimal en rendemien onen me-Kalesia keil usil asa varei vi vatte ten more longlongien – Tei en Siu keil umai ka aviteni keke Kristin vasi keil, koakeil avi Siu ka koakeil emun arvitei Siu, iha en vekahoi,✡ Kal 2:3; 5:2; 6:12 ian anien koa muto en meten Ahi,✡ Kal 2:12 ka usil kat mengkatien sav keil emun onen Siu keil.✡ Kal 2:4,10; 3:2 Ka Pol viteni keke meatin keil umai amal en meten Ahi ka en demkatien en Iesu Kristo enges.✡ Kal 2:16; 3:6,22; 5:5 Kei viteni keke munak iha en vekahoi, hetie lati keke arlingtei mun demkatien one en asa koa Kristo mumoni en usite one. Hesakini, demkatien one hehi heisav enges.✡ Kal 5:2-3
Pol en vati vatalimal en rendemien onen me-Kalesia keil usil asa koa Kristin keil akilea avoumoni – Navong tei en Siu keil aviteni min Kristin keil keke imai imal en meten Ahi navong usil revi mengkatien keil onen Siu keil, suval koa amul asak visi avasakin keil avahi slev ten mengkatien keil enek.✡ Kal 5:1 Ka Pol viteni keke Kristo sakin Kristin keil amaluv tuai ran keihoen ten mengkatien keil onen Siu keil.✡ Kal 5:1 Ka anandemtei anahit amaluv keke akilea avoumon tisaen.✡ Kal 5:13 Vuo, keil amaluv keke avousil asa koa Ninin Votut en vat keil avoumoni.✡ Kal 5:16
Pol en vati vatalimal en rendemien onen me-Kalesia keil usil umen onen Ninin Votut en moulien one – Tei en Siu keil akeih kat Kristin keil en provins ten out Kalesia keke usil katiat en mengkatien ka sakien onen Siu keil, ka anandem ramattei usil Ninin Votut. Ka Pol vit kilea keke Ninin Votut vi vatte ten moulien onen Kristin keil,✡ Kal 2:20 veni mul moul en tin meatin keil koa aling demkatien one en Iesu Kristo,✡ Kal 3:2-5 mul rie lati keke avi titan Ahi keil,✡ Kal 4:6 ka mul viles sakien onen Kristin keil keke avaleisungein sakien keil onen Iesu.✡ Kal 5:16,22-25
Vati rendemien tai ten selusien koanik mul en Kalesia 2:16
Ir rokilea kosa keke meatin tovuol vamai vamal en meten Ahi en sise keke kei musil kat revi mengkatien keil onen Siu keil. Ir rokilea keke meatin vasi akilea avamai avamal en meten Ahi navong keil aling demkatien one en Iesu Kristo. Ka ir romai rokur anatin en Iesu Kristo keke rovamai rovamal en meten Ahi ven demkatien orer, rovitei ven sakien koa romusil revi mengkatien keil onen Siu keil.
?Asa mul en selusien koanik?
1. Pol selus usili mukave kei mai vi eiloheh tai ka kur more longlongien onen ka ven Iesu Kristo varei. (1:1–2:21)
2. Pol vihiseini keke Kristin keil umai amal en meten Ahi ka en demkatien one en Iesu Kristo, ka rokatei en mengkatien keil onen Siu keil. (3:1–4:31)
3. Pol vihiseini keke Kristin keil amaluv ran keihoen ten mengkatien keil, ka ran keihoen ten tisaen ka matien emun. Ka amaluv keke akilea avousil Ahi vatal min kataunien onen Ninin Votut. (5:1–6:18)
1
Hitkileaen onen Pol usil leta koanik
1-2 Inau, eiloheh Pol, ral min Kristin keil ten out ekok mesan selusien koanik vat min kami, Kristin keil ten sios keil en provins ten out Kalesia. Ka rovitei vangi meatin tai koa arie lat inau mahi eiloheh tai, vuo keke mahat maselus min kami. Ka vi Iesu Kristo ral min Ahi Tata orer, koa sakini moul eris ran matien, koa keilu lurie lat inau mahi eiloheh onealu.✡ Kal 1:11-12; Umen 20:24
3 Navis keke more envatien ka tomat onen Ahi Tata orer ka Asuv Iesu Kristo heto hetal min kami. ✡ Rom 1:7; Plp 1:2; Flm 1:3 4 Iesu san moulien onen ka mat ven tisaen keil orer. Kei mumoni mukonek musil rendemien onen Ahi keke vasakin ir rovamaluv ran tounah keil koa tisaso en avong kosa. ✡ Kal 2:20; 1Tim 2:6; Taet 2:14; 1Sion 5:19 5 Ahi mariso mok ka mal keke rehehati lat isen hehina vio … keite teni hetovuol. Anatin.
Selkatien keke Kristin keil ihuli kat more longlongien koa vi anatin koa akuri tuai
6 Inau namutimanin navong nakur longlongien keke kami mimul milokovein Ahi koa rie lat more envatien onen min kami ven asa koa Iesu Kristo mumoni, ka koa vise kami mimai mivi onen. Anatin, milokoveini ka miviles mimusil longlongien tateisav tai. 7 Ka asa koa mimul mimusili rovitei mun more longlongien. Veni tei en Siu keil e vati avahiles anatinien ten more longlongien usil Iesu Kristo vamai vahi heisav enges. Ka keil asakin rendemien onami vamai valanglango. ✡ Umen 15:1,24 8-9 Ka inau naviteni anatin min kami keke munak meatin tai vat min kami ka vitehiten longlongien tamun koa teisav en asa koa komai mevisein kami eni tuai, mahien koa Ahi hesani mini hemariso mok ka keite teni hetovuol. !Anatin, avaseini vahit vahi eiloheh sav tai, vuo vi angelo tai ten out nesa varei, munak longlongien onen teisav en asa koa kami mikuri tuai, kei heha en Ahang koa sakras vamat!✡ 1Kor 16:22
10 Kami milong kilea ka en selusien takeih onak keke narmultei masak visi keke masakin meatin keil avasi keil venau. Ka ek vati li keke Ahi enges vasi kei venau. Veni munak nisak visi keke moumon meatin keil avasi keil venau, suval koa tei en meatin keil amul aviteni, nasakras emun mahi meatin toumien tai onen Iesu Kristo. ✡ 1Tes 2:4
Pol selus usil umen koa Iesu Kristo rie lati keke vakuri
11 Tuak ka ahinkuli keil, ek vati mivailea keke more longlongien koa navitehiteni tuai min kami rokatei en rendemien onen etai meatin. 12 Veni more longlongien koanik, narkurtei ran etai meatin vuo ran hihiseien onen mesav tai. Ka vi Iesu Kristo varei koa vit kilea more longlongien koanik minau. ✡ Kal 1:1
13 Kami milonge keke, mulamu, namusil katiat en mengkatien keil onen Siu keil. Koanik vi anatin. En avong enek, navi vativieh en Kristin keil. Namu purun keil houlu, ka nasak visi mou lin Sios onen Ahi. ✡ Umen 8:3; 22:4-5; 26:9-11 14 Nasa vasi moulien onak keke makur vasin hihiseien onen Siu keil. Ka ileilien onak mulin meatin keil houlu koa sua one mariso mok mulin onak. Nasak visi mousil vasin sakien keil koa avu keil onomai ten avong mulamu asani min komai. ✡ Umen 22:3
15-16 Ka nareingeingeni keke, mulamu en avong koa avasi inau, Ahi si kei vatie lat inau moumon mari umen tai veni. ✡ Aes 49:1; Ser 1:5; Rom 1:1 Anatin, ven more envatien onen mariso, kei vise inau ka vothot en Natnali minau. Mumoni mukonek keke maha mahitehiten more longlongien usili min koakeil arvitei Siu. Ka navong vothot en Natnali minau,✡ Umen 9:3-6; 22:6-10; 26:13-18; Kal 2:7 narvatei keke mahis etai meatin sav vahiseinau usili. 17 Ka narvatei en out Serusalem keke maha maselus vatal min koakeil umai avi eiloheh keil mulamu enau. Ka namea, nuva en out volvol en kantri ten out Arebia. Ka katau suk, nuva ris en taon ten out Damaskas.
18 Evus, navong sua etel (3) muli, nuva en out Serusalem keke masao en Pita, ka naro ral mini wik elu nges. ✡ Umen 9:26 19 Ka nales elda Tiemes, tunali Asuv Iesu. Ka eiloheh sav keil narlestei keil. Keil arviseintei inau usil more longlongien koa nakuri. ✡ Mat 13:55; Mak 6:3 20 Asa koa namul namutisi min kami avi anatin, narmultei maluvos kami. ✡ Umen 9:30
21 Evus, nuva en provins elu ten out Siria ka Silisia. 22 Ka Kristin keil en sios ten provins ten out Sudea arlei kileatei inau veah. 23 Keil araengoni enges keke, “Meatin koa mulamu mul sak purun koakeil aling demkatien one en Iesu, moulien onen viles tuai. Ka kosa, kei mul vitehiten more longlongien koa, mulamu, kei sak visi vou lini.” 24 Ka navong keil alonge mukok, avati lat isen Ahi ven asa koa mumoni en moulien onak.