Yowane
Yesu wasana Yowane ye kuli wa
Buka ta hededehemasalahana
Buka ta taukulina meta apostolo Yowane, Yamesi kana kaha (Mataiyo 4:21). Iya Betesaida tamowaina, Galili Gabwana dedekanaena. Na buka ta ye kuli nuwana bolimai 85 ad unai, Epeso magaina lakilakina unai.
Yowane Yesu wasana bukana ta ye kuli na kaniyona ye hededehemasalaha ye wane, “bena kabo kwa kawamamohoi meta Yesu iya Keliso, iya Yaubada Natuna. Na yomi sunuma debadiwai kabo iya hesanawai mauli kwa hai.” (Yowane 20:31).
Teina buka ta unai Yowane Yesu kana kao ye hededehemasalaha:
(1) Yesu meta Yaubada tanoubu ta yona kabahetubu hedehededena (Yowane 1:3,4),
(2) iya mamoe natuna tanoubu yona baꞌaya tauhaigabaeina (Yowane 1:29),
(3) iya Yaubada Natuna yo Isalaela yodi wasawasa (Yowane 1:49),
(4) iya waila maumaulina tauhaiyamana (Yowane 4:10, 7:37-38),
(5) iya baꞌaya taunuwatugabaedi (Yowane 8:11).
Yowane Yesu yona laulau gigigigibwalidi badodi haligigi-labui (7) ye hasilidi na udiyedi hinage ye hekatada Yesu iya kaiteya (Yowane 2:1—12:50). Hinage Yesu tamowai maiyanao yodi hedehedede ye kulidi na udiyedi Yesu kana kao mamohoina ye hededehemasalaha kalidiwai (Yowane 3:1-21, 4:5-26, 14:6, yo hekadiyo).
Na peina 13 ye lau 21 udiyedi Yesu yona mauli mayadaina gehegehedi, yona boita yo toloꞌuyo wasadi ye kulidi. Teina buka ta luwana ne unai hinage Yaluwa Tabuna ye hededehesunuma na yona paisowa ye hededehemasalaha yona hekahekatao kalidiwai (Yowane 14:15-27, 16:4-15). Yowane hinage ye hekatada idohagi Yesu yona hekahekatao yodi ye tapwalolo (Yowane 17).
Wasa Namwanamwana kaniyona Yesu ye hededehemasalaha lausoisoi kesega unai, iya ede Yowane 3:16,
“Yaubada tanoubu ye gadosisikaliliyei, ede natukesekesegana ye mosegabaei. Unai kaiteya iya ye sunumaei, meta taba nige hekamkamna ye lobai, na mauli nige kana siga kabo ye hai.”
Buka ta hedehededena lakilakidi
• Yesu hedebasaeina 1:1-18
• Yowane Babatiso wasana 1:19-34
• Yesu yona hekahekatao bagubagunadi ye kaisunuwaidi 1:35-51
• Yesu yona laulau gigigigibwalidi, siya kana kao se hemasalaha, yo ye bom ye hededehemasalahaꞌuyoi 2:1—12:50
• Yesu yona mauli mayadaina gehegehedi, iya se helauhetala yo se unuhemwaloi 13:1—19:42
• Yesu ye toloꞌuyo 20:1—21:25
1
Yaubada yona Hedehedede ye hemala tamowai
1 Ginauli maudoidi huyahetubudi unai Yaubada yona Hedehedede wa ye miyamiya, yo Hedehedede wa Yaubada maiyana, yo Hedehedede wa ede Yaubada. 2 Ginauli maudoidi huyahetubudi wa unai Hedehedede wa meta Yaubada maiyana.
3 Ginauli maudoidi Yaubada ye hetubudi wa iya maiyana se hetubudi, yo Hedehedede wa meta ginauli maudoidi tauhetubudi. 4 Iya mauli yona kabalaoma ede, na mauli ne ye hemala tamowai yodi mala. 5 Na mala wa ye sina masigili unai, na masigili nige gonowana ye saedikwai.** Ye saedikwai: Kalina Giliki unai hedehedede ta kaniyona labui. Bagubagunana ede ye saedikwai, na helabuina ede kabina ye kata. Unai buka hekadiyo se kulibui doha teina: na masigili iya nige kabina ye kata.
6 Yaubada tamowai hesau ye hetamaliyama, hesana ede Yowane. 7 Iya ye laoma meta mala wa tauhededehemasalahana. Na yona hedehedede debanawai tamowai maudoidi bena se kawamamohoi. 8 Iya nige mala wa, na ye laoma mala wa ye hededehemasalaha. 9 Na mala mamohoina kabo ye laoma tanoubu ta unai, na Yaubada kana kao mamohoina ye hededehemasalaha tamowai maudoidi udiyedi.
10 Iya Yaubada maiyana tanoubu se hetubu, yo ye miya tanoubu ta unai, na iyamo tanoubu ta tamowaidiyao nige se kitalobai. 11 Ye laoma yona tanoubu ye ginauliꞌusei wa unai, na iyamo yona tamowai wa nige se hailobai. 12 Na kaiteyadi iya se hailobai yo hesana se sunumaei, meta dudulai ye moseidi se hemala Yaubada natunao. 13 Na nige tamowai yodi labalaba unai, o tamowai yodi gadosisiwai o maitawasola loheya yona nuwatuwai, na Yaubada yona hineli unai se hemala Yaubada natunao.
14 Hedehedede wa ye hemala tamowai, na maiyamai ka miya. Yo kana kao saesaena mamohoina ka kitayako, iya ede Yaubada natukesekesegana mo kana kao saesaena mamohoina. Natu ta meta Tamana Yaubada unai ye laoma yo kalinawai kabinamwa yo mamohoina se mwayau.
15 Yowane ma kalina lakilakina ye hededehemasalaha ye wane, “Tamowaina ede teina lahinaidi ya hededehemasalahayako wa, ‘Iya ede dagelagu ne unai kabo ye laoma, iya meta ye saekalili na kabo yau, matawuwuna iya ye tububaguna.’ ” 16 Iya kalinawai kabinamwa ye mwayau. Na iya unai kita maudoida kabinamwa ta haidi na sola ta haihaiꞌuyoidi. 17 Mose unai laugagayo wa se laoma, na Yesu Keliso unai kabinamwa yo mamohoina se laoma.
18 Sola nige tamowai hesau Yaubada ye kita, na natukesekesegana ye bom mo. Iya meta Yaubada, yo Tamana maiyana se kawakeha, yo iya Tamana ye hemasalahayako kalidawai.
Yowane Babatiso ye hedede meta iya nige Keliso
(Mataiyo 3:11-12, Maleko 1:7-8, Luka 3:15-17)
19 Dius tauwoyaidi Yelusalema unai taumiyamiya wa, taukaitalasam yo Lewi tamowaidiyao se hetamalidi se lau Yowane unai na se henamaiyei iya meta kaiteya. Teina ta meta Yowane yona hededehemasalaha. 20 Iya nige ye uhala na ye hededehemasalahaꞌuyoi ye wane, “Yau nige Keliso.”
21 Na se henamaiyei, “Ena kowa nige Keliso, meta kowa kaiteya? Kowa Eliya?”
Ede ye wane, “Yau nige.”
“Nuwana kowa peloweta ka nayanayaiꞌusei wa?”** Peloweta ka nayanayaiꞌusei wa: Yaubada yona hededehesunuma Dius tamowaidi kalidiwai meta yodi peloweta hesau doha Mose kabo ye laoma (Dutelonomi 18:18). Na Yesu yona huya unai peloweta ne sola se nayanayai.
Na ye wane, “Nige.”
22 Na kabo se wane, “Na kowa kaiteya? Yoma henamai ta buina ku leyama, na kabo ka uyo tauhetamaligai wa yodi ka hedehedede. Taba ku bom ku hededehemasalahaꞌuyoigo meta kowa kaiteya.”
23 Ede Aisaiya peloweta yona hedehedede unai Yowane ye hededebui ye wane, “Yau tamowaina ede tauyogayoga balabala ne unai ya wane, ‘Guiyau yona keda kwa kabinonohai.’ ” (Aisaiya 40:3)
24 Kabo Paliseya tamowaidiyao hekadi se hetamalidima wa 25 Yowane se henamaiyei se wane, “Ena kowa nige Keliso, nige Eliya, yo nige tenem peloweta ne, matawuwuna saha to ku hebahebabatiso?”
26 Yowane ye wane, “Waila unai ya hebahebabatiso. Na tamowai hesau meta nige kabina kwa kata ye totolo luwamiu ne unai. 27 Iya ede muligu ne unai kabo ye laoma, na yau nige ya namwakalili kabo gonowagu kana sendolo mainadi ya yailidi.”** Sendolo mainadi ya yailidi: Teina meta heyayai tauhaidi dobidobidi yodi paisowa.
28 Teina laulau maudoidi ta se tubu Yowane yona kabahebahebabatiso Betaniya, Yolidani sagasagana hali sanakawasina unai.
Yaubada yona mamoe natuna ede Yesu
(Mataiyo 3:13-17, Maleko 1:9-11, Luka 3:21-22)
29 Na mayadai hesauna unai Yowane Yesu ye kitalaei ye laolaoma hesabana ede ye wane, “Kwa kitalau, Yaubada yona mamoe natuna ye laolaoma. Iya tanoubu yona baꞌaya tauhaigabaeina. 30 Teina iya ede lahinaidi ya hedehededei wa ya wane, ‘Tamowai hesau yau dagelagu unai kabo ye laoma meta ye saekalili na kabo yau, matawuwuna iya ye tububaguna.’ 31 Yau nige ya kitalobai meta iya Keliso. Na ya laoma ya hebabatisoigomiu waila unai meta bena iya ya hemasalaha Isalaela tamowaidiyao kalimiuwai.”
32 Kabo Yowane ye hededehemasalaha ye wane, “Yaluwa Tabuna ya kita doha bunebune galewa ne unai ye dobima na ye talu iya kewana ne unai. 33 Iyamo iya meta nige ya kitalobai, na Yaubada ye hetamaligau ya laoma waila unai ya hebahebabatiso na ye hededelaoma kaliguwai ye wane, ‘Tamowai hesau kabo ku kita Yaluwa kabo ye dobima na kalinawai ye talu meta iya Yaluwa Tabuna unai kabo ye hebahebabatiso.’ 34 Ya kitayako yo ya hemamohoiyei meta iya Yaubada Natuna.”
Yesu yona hekahekatao bagubagunadi
35 Mayadai hesauna unai Yowane maiyana hekahekatao labui se totolo Yowane yona kabahebahebabatiso magaina wa unai. 36 Na Yowane ye kaikaikewalau Yesu ye kita ye laulau ede ye wane, “Kwa kita, tenem meta Yaubada yona mamoe natuna!”
37 Yona hekahekatao labui wa yona hedehedede se lapui ede Yesu se hemuliwatani. 38 Na Yesu ye kaikewabui ye kitadi se hemuhemuliwatani, ede ye henamaiyeidi ye wane, “Saha kwa henuwa?”
Se hededelau unai se wane, “Labi, haedi ku miyamiya?” (Labi [meta kalina Hebelu na] kaniyona ede Taulauhekata.)
39 Kabo ye hededelau udiyedi ye wane, “Kwa laoma na kabo kwa kita!”
Unai se lau yona kabamiya wa se kita. Na yodi huyalau ne meta meimeilahi mahanana 4 kiloki unai. Na tenem mayadaina ne unai iya maiyadi se miya.
40 Simona Petelo kana kaha Andeleya, iya Yowane yona hekahekatao labui wa hesauna, na Yowane yona hedehedede wa ye lapui ede Yesu ye hemuliwatani. 41 Na kabo Andeleya ye lau kana kaha Simona ye lobai na yona ye hedehedede ye wane, “Mesaiya wa ka lobaiyako.” ( Mesaiya Giliki kalinadi unai kaniyona ede Keliso.) 42 Ede ye woyaiyama Yesu unai.
Yesu ye kitalau iya unai na ye wane, “Kowa Simona, Yowane natuna. Kabo hesam se katai Kipasi.”** Kipasi meta kalina Alamaiki, na kaniyona ede weku. (Na kalina Giliki unai se wane Petelo.)
Yesu Pilipo yo Natanaela ye yoganeidi
43 Mayadai hesauna unai Yesu nuwana ye hineli bena kabo ye lau Galili. Na Pilipo ye lobai ede ye hededelau unai ye wane, “Ku laoma ku hemuliwatanigau.”
44 Pilipo meta Betesaida unai ye miyamiya doha hinage Andeleya yo Petelo.
45 Pilipo ye lau Natanaela ye lobai na yona ye hedehedede ye wane, “Kulikuli tabuna unai Mose yo peloweta tamowai se hetahetalaꞌusei wa ka lobaiyako. Hesana ede Yesu, Nasaleta tamowaina, iya Yosepa natuna.”
46 Na Natanaela ye henamai ye wane, “Mamohoi Nasaleta tamowaina? Ginauli saha namwanamwana kabo Nasaleta unai ye laoma?” Pilipo ye wane, “Ku laoma na ku kita.”
47 Huyana Yesu Natanaela ye kita ye laolaoma ede iya ye hededehemasalaha ye wane, “Teina tamowai ta meta Isalaela tamowaina mamohoina, iya nige gonowana tamowai hesau ye lupoi.”
48 Kabo Natanaela ye henamai ye wane, “Idohagi na kabigu ku kata?”
Yesu ye hededebui ye wane, “Huyana kaiwa** Kaiwa ta kalina Dimdim unai se wane fig kaiwana. Kalinada unai bosibosi unai ta lauhedamaiyei. guninawai ku miyamiya meta ya kitagoko, na kabo Pilipo ye yoganeigo.”
49 Ede Natanaela ye hededelau unai ye wane, “Labi, kowa Yaubada Natuna, Isalaela yoma wasawasa.”
50 Yesu ye wane, “Yom kawamamohoi ne matawuwuna ede ya hededelaowa kalimwai meta ya kitago kaiwa guninawai ku miyamiya. Na sola kabo ginauli saesaedi ku kitadi na kabo teina.” 51 Yesu yona hedehedede ye tubei ye wane, “Ya hededemamohoi kalimiuwai: Kabo galewa kwa kita ye tasoke, na Yaubada yona anelu se dobidobima Tau Natuna unai yo se seuseuyo.”** Anelu se dobidobima … yo se seuseuyo: Genese 28:12 unai ta hasili meta Yaubada yona anelu se dobidobima Yakobo unai yo se seuseuyo. Na kaniyona ede, Yaubada yona hededehesunuma kabo ye hemamohoiyeidi.
**1:5: Ye saedikwai: Kalina Giliki unai hedehedede ta kaniyona labui. Bagubagunana ede ye saedikwai, na helabuina ede kabina ye kata. Unai buka hekadiyo se kulibui doha teina: na masigili iya nige kabina ye kata.
**1:21: Peloweta ka nayanayaiꞌusei wa: Yaubada yona hededehesunuma Dius tamowaidi kalidiwai meta yodi peloweta hesau doha Mose kabo ye laoma (Dutelonomi 18:18). Na Yesu yona huya unai peloweta ne sola se nayanayai.
**1:27: Sendolo mainadi ya yailidi: Teina meta heyayai tauhaidi dobidobidi yodi paisowa.
**1:42: Kipasi meta kalina Alamaiki, na kaniyona ede weku.
**1:48: Kaiwa ta kalina Dimdim unai se wane fig kaiwana. Kalinada unai bosibosi unai ta lauhedamaiyei.
**1:51: Anelu se dobidobima … yo se seuseuyo: Genese 28:12 unai ta hasili meta Yaubada yona anelu se dobidobima Yakobo unai yo se seuseuyo. Na kaniyona ede, Yaubada yona hededehesunuma kabo ye hemamohoiyeidi.