Wehiy
1
Bu kitab Eysa Mesihning wehiysi, yeni Xuda Uninggha Öz qul-xizmetkarlirigha yéqin kelgüside yüz bérishi muqerrer bolghan ishlarni körsitishi üchün tapshurghan wehiydur. Mesih buni Öz perishtisini ewetip quli Yuhannagha alametler bilen ayan qildi. «Bu kitab Eysa Mesihning wehiysi» — «Eysa Mesihning wehiysi» hem Eysa Mesih toghrisida hem Uningdin kelgen wehiydur. «Xuda Uninggha Öz qul-xizmetkarlirigha yéqin kelgüside yüz bérishi muqerrer bolghan ishlarni körsitishi üchün tapshurghan wehiydur» — Xudaning «qul-xizmetkarliri» Injilda Xudaning «qulluq»ida bolghanlar, yeni mejburiy halda emes, belki muhebbetning türtkiside chin könglidin shundaq talliwalghanlarni körsitidu, elwette. Yuhanna bolsa Xudaning söz-kalami hemde Eysa Mesih toghrisidiki guwahliqqa körgenlirining hemmisige guwahliq berdi. Bu bésharetni oqup bergüchi we uning sözlirini anglap, uningda yézilghanlargha itaet qilghuchi bextliktur! Chünki wehiyning waqti yéqindur. «wehiyning waqti yéqindur» — «wehiyning waqti» dégen, bu ishlarning emelge ashidighan waqti.   Weh. 22:7,10.
 
Rosul Yuhannaning «Kichik Asiya»diki yette jamaetke yollighan salamliri we xetliri
Menki Yuhannadin Asiya ölkisidiki yette jamaetke salam! Hazir bar bolghan, ötkendimu bolghan hem kelgüside Kelgüchidin, Uning textining aldidiki yette Rohtin «Uning textining aldidiki yette Rohtin... (méhir-shepqet we xatirjemlik bolghay)» — «yette» dégen sanning kamaletke yetken, mukemmel dégen menisi bolup, bezi alimlar bu «yette Roh» Xudaning Muqeddes Rohining yette teripini körsitidu, dep qaraydu (5:6ni we «Yesh.» 11:2ni körüng). Bashqilar ularni yette perishtini körsitidu, dep qaraydu. Beziler: «yette tereplik Roh» yaki «yette tereplimilik Roh» dep terjime qilidu.   Mis. 3:14; Weh. 1:8; 4:8; 11:17; 16:5. we sadiq Guwahchi, ölümdin tunji Tirilgüchi, jahandiki padishahlarning Hökümrani bolghan Eysa Mesihtin silerge méhir-shepqet we xatirjemlik bolghay.
Emdi bizni söygüchi, yeni Öz qéni bilen bizni gunahlirimizdin yughan «ölümdin tunji Tirilgüchi» — grék tilida mushu yerdiki «tunji» adette «birinchi bolup tughulghan»ni körsitidu. Sözning toluq menisi toghruluq «Kol.» 1:16-17 we 18-ayettiki izahatlarni körüng. «Öz qéni bilen bizni gunahlirimizdin yughan» — yaki «Öz qéni bilen bizni gunahlirimizdin azad qilghan».   Yesh. 55:4; Ros. 20:28; 1Kor. 15:20; Kol. 1:18; Ibr. 9:12,14; 1Pét. 1:19; 1Yuh. 1:7; Weh. 3:14; 5:9. we bizni bir padishahliqqa uyushturup, Öz Atisi Xudagha kahinlar qilghan’gha barliq shan-sherep we küch-qudret ebedil’ebedgiche bolghay, amin! «munasiwetlik ayet(ler)» — «Mis.» 19:6.   Rim. 12:1; 1Pét. 2:5, 9; Weh. 5:10.
Mana, U bulutlar bilen kélidu, shundaqla her bir köz, hetta Uni sanjighanlarmu Uni köridu. Yer yüzidiki pütkül qebile-xelq U seweblik ah-zar kötüridu. Shundaq bolidu, amin! «hetta Uni sanjighanlarmu Uni köridu» — yaki «yeni Uni sanjighanlarmu Uni köridu». «munasiwetlik ayetler» — «Dan.» 7:13, «Zek.» 12:10   Dan. 7:13; Zek. 12:10; Mat. 24:30; 25:31; Yuh. 19:37; Ros. 1:11; 1Tés. 1:10; 2Tés. 1:10; Yeh. 14.
Men «Alfa» we «Oméga», Muqeddime we Xatime Özümdurmen, hazir bar bolghan, burunmu bar bolghan hem kelgüsidimu bar Bolghuchidurmen, shundaqla Hemmige Qadirdurmen, deydu Perwerdigar Xuda. «Men «Alfa» we «Oméga»...durmen» — grék tilida «alfa» birinchi herp, «oméga» axirqi herptur. Démek, Xuda bash we axirdur. Bezi kona köchürülmilerde «Muqeddime we Xatime Özümdurmen» dégen sözler tépilmaydu.   Yesh. 41:4; 44:6; Weh. 21:6; 22:13.
 
Tirilgen Mesihning Yuhannagha körünüshi
Silerning qérindishinglar hem siler bilen birge Eysada bolghan azab-oqubet, padishahliq we sewr-taqettin ortaq nésipdishinglar bolghan menki Yuhanna Xudaning söz-kalami we Eysaning guwahliqi wejidin Patmos dégen aralda mehbus bolup turup qalghandim. «Eysada bolghan azab-oqubet, padishahliq we sewr-taqettin ortaq nésipdishinglar» — démek, Eysa Mesihde bolghanlar choqum hem Uning nami wejidin azab-oqubet tartidu, shundaqla Uning sewr-taqitidin küch élishi kérek bolidu, hem Uningda bolghan padishahliqtin behrimen bolidu. «Eysaning guwahliqi wejidin» — démek «Eysa toghrisidiki guwahliq»; bashqa xil menisi «Eysa (Özi) bergen guwahliq». «Patmos dégen aralda mehbus bolup turup qalghandim» — Patmos rimliqlarning dehshetlik «emgek lagiri» bolghan türme idi. Yuhanna mezkur kitabni yéziwatqanda Patmos arilidin azad qilin’ghan bolushi mumkin. 10 «Rebning küni»de men Rohning ilkige élinishim bilen, keynimdin kanay awazidek küchlük bir awazni anglidim. ««Rebning küni»de men Rohning ilkige élinishim bilen...» — «Rebning küni» yaki «reblik kün». Alimlar bu toghruluq üch pikirde bolidu: — (1) Rebning küni yekshenbe küni (Reb ölümdin tirilgen kün)ni körsitidu; (2) Tewratta köp tilgha élin’ghan, qiyamet künini öz ichige alghan axirqi zamanlardiki axirqi dehshetlik azab-oqubetlik künlerni, yeni «Perwerdigarning küni»ni körsitidu, mushu közqarash boyiche bolghanda Yuhanna Rohta kötürülüp kelgüsidiki zamanlargha yötkilip «Perwerdigarning küni»ni köridu; (3) shu waqitlarda her yilning bir künide Rim impératori (shu waqitta Domitiyan idi) barliq puqralirini özige sejde qildurup: «Qeyser rebtur!» dep étirap qilip, xushbuy sélishqa mejbur qilatti. Shunga shu küni «Rebning küni» dep atalghan. Bizningche «Rebning küni» del shu künni körsitidu; lékin kinayilik hem hejwiylik ish shuki, Reb del shu künide (2-közqarashtikidek) Özining, yeni «Perwerdigarning küni»ni ayan qilishni layiq kördi. «Men Rohning ilkige élinishim bilen...» — «Roh» Xudaning Rohi, Muqeddes Rohni körsitidu.   Weh. 4:2. 11 Bu awaz: «Köridighanliringni kitab qilip yaz we uni yette jamaetke, yeni Efesus, Smirna, Pergamum, Tiyatira, Sardis, Filadélfiye we Laodikiyadiki jamaetlerge ewet» dédi. «Smirna» — hazirqi Türkiyediki «Izmir». «köridighanliringni kitab qilip yaz we uni yette jamaetke, yeni Efesus, Smirna, Pergamum, Tiyatira, Sardis, Filadélfiye we Laodikiyadiki jamaetlerge ewet» — bu yette sheherning hemmisi bir dügilekte bir-birige yandash jaylashqanidi. Rosul Yuhanna yashan’ghanda Efesus shehiride makanlashqanidi. «Qoshume söz» we xeritini körüng.
 
12 Manga söz qilghan awazning kimning ikenlikini körüsh üchün keynimge buruldum. Burulghinimda, közümge yette altun chiraghdan «munasiwetlik ayetler» — «Mis.» 25:31-40. 13 we ularning otturisida uchisigha putlirighiche chüshüp turidighan ton kiygen, köksige altun kemer baghlighan Insan’oghligha oxshaydighan biri köründi. «köksige altun kemer baghlighan Insan’oghli» — yaki «köksige altun kemer baghlighan insanning bir oghli». «Dan.» 7:13ni we izahatini körüng.   Ez. 1:26; Dan. 7:13; Weh. 14:14. 14 Uning bash-chéchi aq yungdek, hetta qardek ap’aq idi we közliri goya yalqunlap turghan ottek idi. Dan. 7:9; Weh. 19:12. 15 Putliri xumdanda tawlinip parqirighan tuchqa oxshaytti, awazi sharqirap éqiwatqan nurghun sularning awazidek idi. Weh. 14:2. 16 U ong qolida yette yultuz tutqan bolup, aghzidin ikki bisliq ötkür qilich chiqip turatti. Chirayi xuddi quyashning toluq küchide parlighandek yarqin idi. «munasiwetlik ayet» — «Dan.» 7:13.   Yesh. 49:2; Ef. 6:17; Ibr. 4:12; Weh. 2:16; 19:15.
17 Uni körginimde, ayighigha ölüktek yiqildim. U ong qolini üstümge tegküzüp mundaq dédi:
— Qorqma, Awwalqisi we Axirqisi Yesh. 41:4; 44:6; 48:12. 18 hemde hayat Bolghuchi Özümdurmen. Men ölgenidim, emma mana, Men ebedil’ebedgiche hayatturmen, ölüm we tehtisaraning achquchliri qolumdidur! Ayup 12:14; Yesh. 22:22; Rim. 6:9; Weh. 3:7; 20:1. 19 Shuning üchün, körgen ishlarni, hazir boluwatqan ishlarni we bulardin kéyin bolidighan ishlarni yézip qaldur. 20 Sen ong qolumda körgen yette yultuzning we yette altun chiraghdanning siri mana mundaq — yette yultuz yette jamaetning elchiliri we yette chiraghdan bolsa yette jamaettur. «yette yultuz yette jamaetning elchiliri we yette chiraghdan bolsa yette jamaettur» — «elchiliri» bashqa xil terjimisi: «perishtiliri». Grék tilida hem ibraniy tilida «perishte» we «elchi» bir söz bilen ipadilinidu (perishtiler Xudaning elchiliri bolghach). Bizningche mushu yerde jamaetler ewetken elchilerni körsetse kérek, chünki perishtilerge xet yézish hajetsiz idi. Yette elchi Patmos ariligha bérip Yuhannadin hal sorashqa kelgen bolushi mumkin.
 
 

1:1 «Bu kitab Eysa Mesihning wehiysi» — «Eysa Mesihning wehiysi» hem Eysa Mesih toghrisida hem Uningdin kelgen wehiydur. «Xuda Uninggha Öz qul-xizmetkarlirigha yéqin kelgüside yüz bérishi muqerrer bolghan ishlarni körsitishi üchün tapshurghan wehiydur» — Xudaning «qul-xizmetkarliri» Injilda Xudaning «qulluq»ida bolghanlar, yeni mejburiy halda emes, belki muhebbetning türtkiside chin könglidin shundaq talliwalghanlarni körsitidu, elwette.

1:3 «wehiyning waqti yéqindur» — «wehiyning waqti» dégen, bu ishlarning emelge ashidighan waqti.

1:3 Weh. 22:7,10.

1:4 «Uning textining aldidiki yette Rohtin... (méhir-shepqet we xatirjemlik bolghay)» — «yette» dégen sanning kamaletke yetken, mukemmel dégen menisi bolup, bezi alimlar bu «yette Roh» Xudaning Muqeddes Rohining yette teripini körsitidu, dep qaraydu (5:6ni we «Yesh.» 11:2ni körüng). Bashqilar ularni yette perishtini körsitidu, dep qaraydu. Beziler: «yette tereplik Roh» yaki «yette tereplimilik Roh» dep terjime qilidu.

1:4 Mis. 3:14; Weh. 1:8; 4:8; 11:17; 16:5.

1:5 «ölümdin tunji Tirilgüchi» — grék tilida mushu yerdiki «tunji» adette «birinchi bolup tughulghan»ni körsitidu. Sözning toluq menisi toghruluq «Kol.» 1:16-17 we 18-ayettiki izahatlarni körüng. «Öz qéni bilen bizni gunahlirimizdin yughan» — yaki «Öz qéni bilen bizni gunahlirimizdin azad qilghan».

1:5 Yesh. 55:4; Ros. 20:28; 1Kor. 15:20; Kol. 1:18; Ibr. 9:12,14; 1Pét. 1:19; 1Yuh. 1:7; Weh. 3:14; 5:9.

1:6 «munasiwetlik ayet(ler)» — «Mis.» 19:6.

1:6 Rim. 12:1; 1Pét. 2:5, 9; Weh. 5:10.

1:7 «hetta Uni sanjighanlarmu Uni köridu» — yaki «yeni Uni sanjighanlarmu Uni köridu». «munasiwetlik ayetler» — «Dan.» 7:13, «Zek.» 12:10

1:7 Dan. 7:13; Zek. 12:10; Mat. 24:30; 25:31; Yuh. 19:37; Ros. 1:11; 1Tés. 1:10; 2Tés. 1:10; Yeh. 14.

1:8 «Men «Alfa» we «Oméga»...durmen» — grék tilida «alfa» birinchi herp, «oméga» axirqi herptur. Démek, Xuda bash we axirdur. Bezi kona köchürülmilerde «Muqeddime we Xatime Özümdurmen» dégen sözler tépilmaydu.

1:8 Yesh. 41:4; 44:6; Weh. 21:6; 22:13.

1:9 «Eysada bolghan azab-oqubet, padishahliq we sewr-taqettin ortaq nésipdishinglar» — démek, Eysa Mesihde bolghanlar choqum hem Uning nami wejidin azab-oqubet tartidu, shundaqla Uning sewr-taqitidin küch élishi kérek bolidu, hem Uningda bolghan padishahliqtin behrimen bolidu. «Eysaning guwahliqi wejidin» — démek «Eysa toghrisidiki guwahliq»; bashqa xil menisi «Eysa (Özi) bergen guwahliq». «Patmos dégen aralda mehbus bolup turup qalghandim» — Patmos rimliqlarning dehshetlik «emgek lagiri» bolghan türme idi. Yuhanna mezkur kitabni yéziwatqanda Patmos arilidin azad qilin’ghan bolushi mumkin.

1:10 ««Rebning küni»de men Rohning ilkige élinishim bilen...» — «Rebning küni» yaki «reblik kün». Alimlar bu toghruluq üch pikirde bolidu: — (1) Rebning küni yekshenbe küni (Reb ölümdin tirilgen kün)ni körsitidu; (2) Tewratta köp tilgha élin’ghan, qiyamet künini öz ichige alghan axirqi zamanlardiki axirqi dehshetlik azab-oqubetlik künlerni, yeni «Perwerdigarning küni»ni körsitidu, mushu közqarash boyiche bolghanda Yuhanna Rohta kötürülüp kelgüsidiki zamanlargha yötkilip «Perwerdigarning küni»ni köridu; (3) shu waqitlarda her yilning bir künide Rim impératori (shu waqitta Domitiyan idi) barliq puqralirini özige sejde qildurup: «Qeyser rebtur!» dep étirap qilip, xushbuy sélishqa mejbur qilatti. Shunga shu küni «Rebning küni» dep atalghan. Bizningche «Rebning küni» del shu künni körsitidu; lékin kinayilik hem hejwiylik ish shuki, Reb del shu künide (2-közqarashtikidek) Özining, yeni «Perwerdigarning küni»ni ayan qilishni layiq kördi. «Men Rohning ilkige élinishim bilen...» — «Roh» Xudaning Rohi, Muqeddes Rohni körsitidu.

1:10 Weh. 4:2.

1:11 «Smirna» — hazirqi Türkiyediki «Izmir». «köridighanliringni kitab qilip yaz we uni yette jamaetke, yeni Efesus, Smirna, Pergamum, Tiyatira, Sardis, Filadélfiye we Laodikiyadiki jamaetlerge ewet» — bu yette sheherning hemmisi bir dügilekte bir-birige yandash jaylashqanidi. Rosul Yuhanna yashan’ghanda Efesus shehiride makanlashqanidi. «Qoshume söz» we xeritini körüng.

1:12 «munasiwetlik ayetler» — «Mis.» 25:31-40.

1:13 «köksige altun kemer baghlighan Insan’oghli» — yaki «köksige altun kemer baghlighan insanning bir oghli». «Dan.» 7:13ni we izahatini körüng.

1:13 Ez. 1:26; Dan. 7:13; Weh. 14:14.

1:14 Dan. 7:9; Weh. 19:12.

1:15 Weh. 14:2.

1:16 «munasiwetlik ayet» — «Dan.» 7:13.

1:16 Yesh. 49:2; Ef. 6:17; Ibr. 4:12; Weh. 2:16; 19:15.

1:17 Yesh. 41:4; 44:6; 48:12.

1:18 Ayup 12:14; Yesh. 22:22; Rim. 6:9; Weh. 3:7; 20:1.

1:20 «yette yultuz yette jamaetning elchiliri we yette chiraghdan bolsa yette jamaettur» — «elchiliri» bashqa xil terjimisi: «perishtiliri». Grék tilida hem ibraniy tilida «perishte» we «elchi» bir söz bilen ipadilinidu (perishtiler Xudaning elchiliri bolghach). Bizningche mushu yerde jamaetler ewetken elchilerni körsetse kérek, chünki perishtilerge xet yézish hajetsiz idi. Yette elchi Patmos ariligha bérip Yuhannadin hal sorashqa kelgen bolushi mumkin.