Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 44

Dawami

1 Biraⱪ ⱨazir, i Yaⱪup Mening ⱪulum,

I Mening talliƣinim Israil, angla! —■

2 Seni yasiƣan, baliyatⱪudin tartipla seni xǝkillǝndürgǝn, sanga yardǝmdǝ bolƣuqi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

«Ⱪorⱪma, i Mening ⱪulum Yaⱪup,

I Mening talliƣinim «Yǝxurun», ⱪorⱪma!□

3 Qünki Mǝn ussap kǝtkǝnning üstigǝ suni,

Ⱪaƣjiraⱪ yǝrning üstigǝ kǝlkünlǝrni ⱪuyup berimǝn;

Nǝsling üstigǝ Roⱨimni,

Pǝrzǝntliring üstigǝ bǝrikitimni ⱪuyimǝn;■

4 Ular yumran qɵplǝr arisidin,

Eriⱪ-ɵstǝnglǝr boyidiki mǝjnun tallardǝk ɵsidu;

5 Birsi: «Mǝn Pǝrwǝrdigarƣa tǝwǝmǝn» — dǝydu,

Yǝnǝ birsi bolsa Yaⱪupning ismi bilǝn ɵzini ataydu;

Yǝnǝ baxⱪa birsi ⱪoli bilǝn: «Mǝn Pǝrwǝrdigarƣa tǝwǝmǝn» dǝp yazidu,

Xundaⱪla Israilning ismini ɵzining ismigǝ yandax ⱪoxidu. □

6 Israilning padixaⱨi Pǝrwǝrdigar,

Yǝni Israilning ⱨǝmjǝmǝt-ⱪutⱪuzƣuqisi, samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

«Mǝn bolsam Tunji ⱨǝm Ahiridurmǝn;

Mǝndin baxⱪa ⱨeq ilaⱨ yoⱪtur.■

7 Ⱪeni, kim Mening ⱪǝdimki hǝlⱪimni tiklǝp bekitkinimdǝk bir ixni jakarlap, aldin’ala bayan ⱪilip, andin uni Mening aldimƣa Mǝndǝk tiklǝp ⱪoyalaydu?

Ⱪeni, kim keyinki ixlarni, kǝlgüsidǝ bolidiƣan ixlarni aldin’ala bayan ⱪilalisun!□

8 Ⱪorⱪmanglar, sarasimigǝ qüxüp kǝtmǝnglǝr!

Mǝn ilgiri muxularni silǝrgǝ anglitip, aldin bayan ⱪilƣan ǝmǝsmu?

Muxu toƣruluⱪ silǝr Mening guwaⱨqilirimdursilǝr.

Mǝndin baxⱪa ilaⱨ barmu? Bǝrⱨǝⱪ, baxⱪa Ⱪoram Tax yoⱪ; ⱨeqbiridin hǝwirim yoⱪtur. □ ■

9 Oyulƣan mǝbudni xǝkillǝndürgǝnlǝrning ⱨǝmmisining ǝⱨmiyiti yoⱪ;

Ularning ǝtiwarliƣan nǝrsilirining ⱨeq paydisi yoⱪtur;

Muxularƣa bolƣan «guwaⱨqilar» bolsa, ɵzliri ⱪariƣu, ⱨeqnemini bilmǝs;

Dǝrwǝⱪǝ nǝtijisi ularning ɵzlirigǝ xǝrmǝndiliktur.

10 Kim bir «ilaⱨ»ni xǝkillǝndürgǝn bolsa,

Ⱨeq paydisi yoⱪ bir mǝbudni ⱪuyƣan, halas!

11 Mǝbudning barliⱪ ⱨǝmraⱨliri xǝrmǝndǝ bolidu;

Mǝbudni yasiƣuqilar bolsa adǝmdur, halas;

Ularning ⱨǝmmisi yiƣilip, ornidin turup kɵrsun,

Ular ⱪorⱪuxup, xǝrmǝndiqiliktǝ ⱪalidu.□ ■

12 Mana tɵmürqi saymanlirini ⱪoliƣa elip,

Qoƣlar üstidǝ muxu nǝrsini bazƣanliri bilǝn soⱪup xǝkillǝndüridu;

Andin u küqlük ⱪoli bilǝn uningƣa ixlǝydu;

Biraⱪ uning ⱪorsiⱪi eqip maƣduridin ⱪalidu;

Su iqmǝy u ⱨalsizlinip ketidu.■

13 Yaƣaqqi bolsa yaƣaq üstigǝ ɵlqǝx yipini tartidu;

U ⱪǝlǝm bilǝn üstigǝ ǝndizǝ sizidu;

Uni rǝndǝ bilǝn rǝndilǝydu;

U yǝnǝ pǝrka bilǝn sizip jijaydu;

Ahirda u uni adǝmning güzǝllikigǝ ohxitip insan tǝⱪi-turⱪini xǝkillǝndüridu;

Xuning bilǝn u ɵydǝ turuxⱪa tǝyyar ⱪilinidu.

14 Mana u bir küni ɵzi üqün kedir dǝrǝhlirini kesixkǝ qiⱪidu!

(U ǝslidǝ arqa wǝ dub dǝrǝhlirini elip ɵzi üqün ormanliⱪ arisiƣa tikip qong ⱪilƣanidi;

U ⱪariƣaymu tikkǝnidi, yamƣur uni ündürdi).

15 Muxu yaƣaqlardin otun elinidu;

Birsi uningdin elip, issinidu;

Mana, u ot yeⱪip, nan yeⱪiwatidu;

U yǝnǝ uningdin elip bir ilaⱨni yasaydu ⱨǝm uningƣa ibadǝt ⱪilidu;

Uni oyulƣan mǝbud ⱪilip uningƣa bax uridu.

16 Demǝk, yerimini otta kɵydüriwetidu;

Yerimi bilǝn gɵx yǝydu;

U kawab ⱪilip ⱪanƣuqǝ yǝydu;

Bǝrⱨǝⱪ, u issinip, ɵz-ɵzigǝ: —

«Aⱨ, raⱨǝtlinip issindimmǝn, otni kɵrüwatimǝn!» — dǝydu.

17 Biraⱪ ⱪalƣini bilǝn u bir ilaⱨni yasaydu;

Bu uning mǝbudi bolidu;

U uning aldiƣa yiⱪilip ibadǝt ⱪilidu;

U uningƣa dua ⱪilip: «Meni ⱪutⱪuzƣaysǝn;

Qünki sǝn mening ilaⱨimdursǝn» — dǝydu.□

18 Bu kixilǝr ⱨeq bilmǝydu, ⱨeq qüxǝnmǝydu;

Qünki u ularni kɵrmisun dǝp kɵzlirini,

Ularni qüxǝnmisun dǝp kɵnglini suwaⱪ bilǝn suwiwǝtkǝn.□

19 Ulardin ⱨeqbiridǝ muxularni kɵngligǝ kǝltürüp: —

«Yaƣaqning yerimini mǝn otta kɵydürdüm,

Yerimining qoƣliri üstidǝ mǝn nan yaⱪtim;

Mǝn kawabmu ⱪilip yǝwaldim;

Ⱪalƣinini bir lǝnǝtlik nǝrsǝ ⱪilamtim?

Mǝn bir parqǝ yaƣaqⱪa bax uramtim!» — degudǝk ⱨeq bilim yaki yorutulux yoⱪtur.

20 Uning yegini küllǝrdur!

Uning kɵngli eziⱪturulƣan! U ɵz-ɵzini azdurdi!

Xuning bilǝn u ɵzining jenini ⱪutⱪuzalmaydu,

Yaki: «Mening ong ⱪolumda bir sahtiliⱪ bar ǝmǝsmu?» — deyǝlmǝydu.□

21 Muxu ixlarni esingdǝ tut, i Yaⱪup,

I Israil, qünki sǝn Mening ⱪulumdursǝn;

Mǝn seni yasap xǝkillǝndürdüm;

Sǝn Mening ⱪulumdursǝn, i Israil,

Sǝn Mening esimdin ⱨeq qiⱪmaysǝn!

22 Itaǝtsizlikliringni bulutni ɵqürüwǝtkǝndǝk,

Gunaⱨliringni tumanni ɵqürüwǝtkǝndǝk ɵqürüwǝttim;

Mening yenimƣa ⱪaytip kǝl;

Qünki Mǝn seni ⱨǝmjǝmǝtlik ⱪilip ⱨɵrlükkǝ setiwaldim.

23 I asmanlar, nahxa eytinglar, qünki Pǝrwǝrdigar xu ixni ⱪilƣan!

I yǝrning tegiliri, xadlinip, yangranglar!

I taƣlar, ormanlar wǝ ulardiki ⱨǝrbir dǝrǝhlǝr,

Yangritip nahxilar eytinglar!

Qünki Pǝrwǝrdigar Yaⱪupni ⱨǝmjǝmǝtlik ⱪilip ⱨɵrlükkǝ setiwaldi,

U Israil arⱪiliⱪ güzǝllikini kɵrsitidu!».

Qong ⱪutulux •••• Ⱪorǝx padixaⱨning wǝzipisi

24 «Sening Ⱨǝmjǝmǝt-Ⱪutⱪuzƣuqing bolƣan, seni baliyatⱪuda yasap xǝkillǝndürgǝn Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

Mǝn bolsam ⱨǝmmini Yaratⱪuqi,

Asmanlarni yalƣuz kǝrgǝnmǝn,

Ɵz-ɵzümdinla yǝr-zeminni yayƣan Pǝrwǝrdigardurmǝn;■

25 (U bolsa yalƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrning bexarǝtlirini bikar ⱪilƣuqi,

Palqilarni ⱪaymuⱪturƣuqi,

Danalarni yolidin yandurƣuqi,

Ularning bilimlirini nadanliⱪⱪa aylandurƣuqi;

26 Ɵz ⱪulining sɵzini ǝmǝlgǝ axurƣuqi,

Rosul-ǝlqilirining nǝsiⱨǝtlirini muwǝppǝⱪiyǝtlik ⱪilƣuqi,

Yerusalemƣa: «Sǝn aⱨalilik bolisǝn»,

Yǝⱨuda xǝⱨǝrlirigǝ: «Ⱪaytidin ⱪurulisilǝr; harabǝnglarni ǝsligǝ kǝltürimǝn» — degüqi;□

27 Qongⱪur dengizƣa: «Ⱪuruⱪ bol,

Dǝryaliringni ⱪurutimǝn» — degüqi;□

28 Ⱨǝm Ⱪorǝx toƣrisida: «U Mening ⱪoy padiqim, u Mening kɵnglümdikigǝ toluⱪ ǝmǝl ⱪilip,

Yerusalemƣa: «Ⱪurulisǝn»,

Ⱨǝm ibadǝthaniƣa: «Sening ulung selinidu» dǝydu» — degüqidur): —□

■44:1 Yǝx. 41:8; 43:5; Yǝr. 30:10; 46:27

□44:2 «Yǝxurun» — Huda Israilƣa ⱪoyƣan bir «lǝⱪǝm». Mǝnisi «Mening durus bolƣuqim».

■44:3 Yǝx. 35:7; Yo. 2:28,29; Yⱨ. 7:38; Ros. 2:18

□44:5 «Birsi: «Mǝn Pǝrwǝrdigarƣa tǝwǝmǝn» — dǝydu... Yǝnǝ baxⱪa birsi ⱪoli bilǝn: «Mǝn Pǝrwǝrdigarƣa tǝwǝmǝn» dǝp yazidu...» — ⱨazir Hudaning «süküt ⱪilƣan» guwaⱨqilirining tili qiⱪip, gǝp ⱪilixⱪa baxlaydu. Ularning ⱨǝmmisi bir-birlǝp Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitini bexidin ɵtküzgǝn boluxi mumkin.

■44:6 Yǝx. 41:4; 48:12; Wǝⱨ. 1:8,17; 22:13

□44:7 «Mening ⱪǝdimki hǝlⱪim» — Hudaning hǝlⱪi Israildur. Huda awwal Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ: «Mǝn Yaⱪup jǝmǝtidikilǝrni (yǝni Israilni) Misirdin ⱪutⱪuzimǝn, andin ular Manga tǝwǝ bir hǝlⱪ bolidu» — dǝp «jakarliƣan». U ixlǝtmǝkqi bolƣan ⱪutⱪuzux yolini awwal Musaƣa uⱪturup «bayan ⱪilƣan»; andin ⱨǝmmǝ bayanliriƣa ǝmǝl ⱪilip ularni yengi bir hǝlⱪ boluxⱪa «tiklǝp bekitkǝn». Buni: «...ⱪǝdimki hǝlⱪimni tikliginimdin tartip...» dǝp tǝrjimǝ ⱪilix mumkinqilikimu bar, biraⱪ bizningqǝ yuⱪiriⱪi tǝrjimisi aldi-kǝynidiki gǝplǝrgǝ mas kelidu. «ⱪeni, kim keyinki ixlarni, kǝlgüsidǝ bolidiƣan ixlarni aldin’ala bayan ⱪilalisun!» — mǝbudlar undaⱪ ⱪilalaydiƣan bolsa ɵzining «ilaⱨ» ikǝnlikini ispatliƣan bolatti, ǝlwǝttǝ.

□44:8 «Mǝn ilgiri muxularni silǝrgǝ anglitip...» —Ibraniy tilida «Mǝn ilgiri muxularni sanga anglitip...».

■44:8 Ⱪan. 4:35,39; 32:39; 1Sam. 2:2; Yǝx. 45:21

□44:11 «Ularning ⱨǝmmisi yiƣilip, ornidin turup kɵrsun, ular ⱪorⱪuxup, xǝrmǝndiqiliktǝ ⱪalidu» — Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning sɵzining ikki mǝnisi bar boluxi mumkin: — (a) ular pǝⱪǝt muxu mǝbudni birliktǝ obdan kɵrüp baⱪsila, ɵzlirining ǝhmǝⱪliⱪini ⱨes ⱪilip Hudadin ⱪorⱪup xǝrmǝndǝ bolidu; (ǝ) ⱪiyamǝt künidǝ ular ornidin turup ⱨesabini tapxuruxi kerǝk; xu qaƣda ular ⱪorⱪup xǝrmǝndǝ bolidu.

■44:11 Zǝb. 97:7; Yǝx. 1:29; 42:17; 45:16

■44:12 Yǝr. 10:3

□44:17 «Biraⱪ ⱪalƣini bilǝn u bir ilaⱨni yasaydu; bu uning mǝbudi bolidu» — ǝslidǝ bu kixi butni yasax koyida ǝmǝs idi. Tasadipiyliⱪtin yaƣaqtin exip ⱪalƣinini ixlitip but yasaydu. Əng ƣǝlitǝ ix xuki, u Yǝxaya tǝswirligǝndǝk, ɵzining oylimayla ⱪilƣan bir nǝrsisigǝ, yǝni «tasadipiyliⱪtin» bolƣan bir nǝrsisigǝ ixinidu.

□44:18 «Bu kixilǝr ⱨeq bilmǝydu, ⱨeq qüxǝnmǝydu; qünki u ularni kɵrmisun dǝp kɵzlirini ularni qüxǝnmisun dǝp kɵnglini suwaⱪ bilǝn suwiwǝtkǝn» — bu ayǝttiki «u» bolsa, yaki Hudaning Ɵzi yaki muxu butni kɵrsitidu. Butni kɵrsǝtsǝ, butning kǝynidǝ bir jin-xǝytan bar demǝkqi. Bizningqǝ muxu mǝnisi eⱨtimalƣa yeⱪin. Bǝzilǝr dǝrwǝⱪǝ «butpǝrǝslǝr heq bilmǝydu, heq qüxǝnmǝydu» dǝp etirap ⱪilsimu, yǝnila tiltumar ⱪatarliⱪlarni ixlitip Hudani ⱨaⱪarǝtlǝydu.

□44:20 «mening ong ⱪolumda bir sahtiliⱪ bar ǝmǝsmu?» — «bir sahtiliⱪ» mǝbudining ɵzini kɵrsitixi mumkin.

■44:24 Ayup 9:8; Zǝb. 104:2; Yǝx. 40:22; 42:5; 45:12

□44:26 «Ɵz ⱪulining sɵzini ǝmǝlgǝ axurƣuqi,...» — «Ɵz ⱪuli» muxu yǝrdǝ bǝlkim Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning ɵzi; bolmisa 42-babtiki «Pǝrwǝrdigarning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪuli». «Yerusalemƣa: «Sǝn aⱨalilik bolisǝn», Yǝⱨuda xǝⱨǝrlirigǝ: «Ⱪaytidin ⱪurulisilǝr; harabǝnglarni ǝsligǝ kǝltürimǝn» — degüqi» — Huda muxu gǝpliridǝ, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr ɵzidin keyinki bir dǝwr, yǝni Yerusalem wǝ Yǝⱨuda xǝⱨǝrliri harabilik bolƣan bir dǝwrgǝ ⱪarap sɵz ⱪilidu. Muxu yǝrdǝ Huda Yerusalemƣa: «Seni ⱪaytidin ⱪurƣuzimǝn» dǝp wǝdǝ ⱪilidu. Xu yengi dǝwr bolsa Yǝxayadin keyin 170 yil ǝtrapida bolƣan.

□44:27 «...Qongⱪur dengizƣa: «Ⱪuruⱪ bol», «dǝryaliringni ⱪurutimǝn» — degüqi;...» — muxu sɵzlǝr Hudaning «Ⱪizil Dengiz»ni ⱨǝm keyinrǝk Iordan dǝryasini ⱪurutup Israilni Misirdin ⱪutⱪuzƣanliⱪini, xundaⱪla ahirⱪi zamanda bolidiƣan, ohxap ketidiƣan bir wǝⱪǝni kɵrsitidu.

□44:28 «Ⱪorǝx toƣrisida:...» — ahirida, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr yuⱪiriⱪi 41-bab, 1-7-ayǝttǝ deyilgǝn «tajawuzqi»ning ismining «Ⱪorǝx» ikǝnlikini eytidu. Oⱪurmǝnlǝrgǝ mǝlumki, Ⱪorǝx padixaⱨ Pars imperiyǝsining asasqisi bolup, miladiyǝdin ilgiriki 540-529-yillirida tǝhtkǝ olturƣan. U Yǝxayaning dǝwridin tǝhminǝn 150 yil keyin yaxiƣan. «U Mening kɵnglümdikigǝ toluⱪ ǝmǝl ⱪilip, Yerusalemƣa: «Ⱪurulisǝn», ⱨǝm ibadǝthaniƣa: «Sening ulung selinidu» dǝydu» — degüqidur» — muxu bexarǝt boyiqǝ Ⱪorǝx padixaⱨ Babil imperiyǝsi wǝyran ⱪilƣan Yerusalemni, jümlidin muⱪǝddǝs ibadǝthanini ⱪaytidin ⱪuruxⱪa pǝrman qüxüridu. Ⱪorǝx Babil xǝⱨirini ixƣal ⱪilƣandin keyin, adǝmni intayin ⱨǝyran ⱪalduridiƣan ixi xuki, u Babildiki barliⱪ sürgün bolƣanlarni ɵz yurtliriƣa ⱪaytixⱪa ruhsǝt bǝrgǝn. Adǝmni tehimu ⱨǝyran ⱪalduridiƣan xuki, u Israillarƣa ibadǝthanisidiki altun-kümüx, ⱪaqa-buyumlirini ⱪayturup, ⱨǝtta ibadǝthanining ɵzini ⱪaytidin ⱪuruxⱪa pul bǝrgǝn (miladiyǝdin ilgiriki 536-yili). Tǝwrattiki «Əzra» 1- ⱨǝm 6-babni kɵrüng.