Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus
madhutu sasuri
Lukas
1
Nga tao ka Lukas suri lii lolo ne
1-3 Ama Teofilus* Ngara Teofilus madhutu lii Yunani, sasoa na, ‘dhèu dhu sue Lamatua’. Neꞌe ne, sasuri Lukas dhu uru tèka, na suri hia Teofilus. Sasuri ka dua, nuka Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha. dhu jaꞌa pakabꞌua.
Lii mahoꞌo nèti jaꞌa.
Dhèu ae dhu suri sèku le lii lolo nèti mamuri dènge sasabꞌa-laꞌa Yesus dhu jꞌajꞌi ètu talora aae jiꞌi. Rèngu suri lii lolo sèra pake lii lolo dhu parai reo nèti jiꞌi asa jiꞌi karèi nèti uru ka, dhu jiꞌi ngeꞌa nèti dhèu-dhèu dhu dètu dènge Lamatua Yesus, aa nèti dhèu leo dhu ladhe rèdhi dènge musi madha ra. Lii lolo seꞌe, lèke mola-mola dènge mamoa Ama Lamatua karèi nèti uru kèna.
De jaꞌa parisa kore le toke lutu dènge beꞌa, jꞌara sèra aaꞌi-aaꞌi ra, mulai nèti jꞌajꞌajꞌi ra. Hèia jaꞌa pamaꞌète ho sèna ka suri si paie-iie ètu dꞌara sasuri neꞌe karèi nèti jꞌajꞌajꞌi ra. Dènge jꞌara ne, ama bisa meꞌa mèu ngaa dhu jꞌajꞌi le. 4 Aa ama bisa parcaya ngaa dhu dhèu lole sèra, lii dhu monya boe. Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi tareꞌa!
Ana pajuu Lamatua nèti sorga peka tèke jꞌajꞌajꞌi Yohanis tuka sarani
5 Jꞌajꞌajꞌi lii lolo ne sèmi neꞌe: lodꞌo dhèu aae Herodes nèdꞌu paredha ètu propensi Yudea, abhu ca dhèu, dhu ngara na Sakaria. Nèngu ne, ca dhèu ama agama Yahudi. Aa nèngu kahèi, ca dhèu nèti kaboko ama agama Abia. Dhèu èmu Sakaria, ngara na Elisabet, ca dhèu ana-èpu nèti ama agama kahèi. Te Elisabet ne, ana-èpu nèti Harun, aꞌa Musa.✡ 1 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 24:10, Kalua nèti Masir 7:7 6 Dua ra mamuri mola madhutu paredha dènge atora aaꞌi-aaꞌi nèti Ama Lamatua. Aa dhèu pakabꞌua si kahèi. 7 Dua ra dhu heka le, te ngaa dhu abhu boe kolo, te era ana nèti Elisabet dhu bèdho mèno.
8 Ca tèka, Sakaria dènge dhèu dꞌara kaboko Abia lèke lodꞌo rèngu sabꞌa ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ètu kota Yerusalem. 9 Madhutu atora ama agama, hudꞌi ère lot, ho reꞌa cee ka dhu maso asa Kama Mola-Mèci dhu ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ètu era èèna, dhèu ne hudꞌi pasèbu ai pake ajꞌu hèu mèngi ètu madha Ama Lamatua. Lodꞌo èèna, Sakaria lèke lot. 10 Hèia laꞌe dènge ka asa dꞌara. Nèngu dhu talora pasèbu ai ètu dꞌara Kama èèna, dhèu ae-ae dhu sabajꞌa ètu madha Èmu. 11 Cagꞌagꞌa laa, ana pajuu Ama Lamatua ca dhèu nèti sorga titu re bèka gꞌana era tunu ajꞌu hèu mèngi ne.
12 Ropa ladhe nèdhi, Sakaria madhaꞌu titu kèna, ka neꞌa heka tao sèmi ngaa. 13 Te ngaa ana pajuu ne lii, aku nèngu na, “Sakaria! Baku madhaꞌu! Te Ama Lamatua tadèngi le lii manèngi-mangajꞌi èu. De bèli-camèdꞌa, dhèu èmu èu nara iisi ana mone ca dhèu. Èu hudꞌi pangare ne, Yohanis. 14 Èèna na dhèu ae karejꞌe kahèi sama-sama dènge miu, lula miu abhu ana. Bèli-camèdꞌa, ana ne pakarejꞌe dꞌara èu. 15 Koasa nèti Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, bera-bera dènge ne, karèi nèti ina na kadꞌo nèngu era. Nèngu ne hudꞌi luri ninu dhua ara-dhua pèdꞌu. Ropa na kapai, Ama Lamatua pake ne jꞌajꞌi dhèu dhu dènge kolongara.✡ Sensus 6:3 16 Bèli-camèdꞌa èèna pamako nare dhèu Israꞌel ae-ae, ho ra lèpa hari asa Ama Lamatua rèngu. 17 Tatao dènge koasa na nuka sèmi Elia, ca dhèu dhu nèti lii padhai Ama Lamatua karèi uru. Nèngu ne mai uuru nèti Lamatua èdhi. Nèngu ne bisa kabèli dꞌara ina-ama, ho sue hari ana-ana ra. Aa dhèu dhu rai nèti madha Lamatua, na adꞌu si ho ra lèpa hari madhutu dadꞌèi Lamatua. Nèti sèmi èèna, nèngu tao dhèu sèna ka sadia dꞌara ra sèmi mamai Lamatua.”✡ Meliaki 4:5-6
18 Te ngaa Sakaria karèi ana pajuu ne, aku nèngu na, “Bisa boe, sina ma?! Jaꞌa dènge dhèu èmu jaꞌa, dꞌara heka sèmi neꞌe ne! Tasamia jaꞌa bisa keꞌa, na, jꞌara se bisa jꞌajꞌi?”
19 Ka ana pajuu ne dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Jaꞌa ne Gabriel, dhèu pajuu Ama Lamatua. Nèngu ka paleha jaꞌa mai, sèna ka peka dènge èu lii lolo dhu beꞌa ne.✡ Daniel 8:16, 9:21 20 Te ngaa èu moꞌo boe lèka lii padhai jaꞌa ne. De tadha dhu èu manèngi, sèmi neꞌe! Heꞌo èu èèna na sakaa, ho èu bisa heka padhai lii, nèti deo neꞌe ne, toke miu abhu ana. Pe èu mèdhi unu mu. Te ngaa dhu jaꞌa peka ne, bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi, lèke dènge lodꞌo na.”
21 Dhèu-dhèu dhu sabajꞌa ètu liꞌu sèra, bingu titu kèna, lula Sakaria tao bhodho boe. 22 Ropa na kalua mai, nèngu bisa heka padhai lii. Ka na hia tadha re kacui-aai na, heka dhèu seꞌe reꞌa, na, Lamatua hia tanila ropa nèngu ètu dꞌara Kama Mola-Mèci èèna.
23 Ropa èle sasabꞌa ra, hèia Sakaria lèpa asa èmu na. 24-25 Nèbhu boe ka Elisabet dènge babia. Ka na pea dhoka ètu dꞌara èmu toke lèmi hèru. Na peka, aku nèngu na, “Koa-kio Lamatua! Lodꞌo dꞌai kèna, Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌa. Ladhe jaꞌa ne dènge ka kolo, dhèu pamakae heka jaꞌa.”
Ana pajuu Lamatua nèti sorga mai paraga dènge Maria
26 Ropa Elisabet dènge babia dꞌai èna hèru, hèia Ama Lamatua pua ana pajuu Na nèti sorga, laꞌe asa rae cue ètu propensi Galilea, ngara na Nasaret. Ngara ana pajuu ne, Gabriel. 27 Ètu Nasaret, abhu ana bhèni ngèru ca dhèu, ngara na Maria. Nèngu ne dhèu dhu lii dꞌai le, ngara na Yusuf. Yusuf ne, ana-èpu dhèu aae Daud. Gabriel laꞌe paraga dènge Maria.✡ Mateos 1:18 28 Ka na padꞌelo iisi na mi ana bhèni ne, hèia na lii, peka na, “Salama, Maria, ee! Ama Lamatua dhu hagꞌe nare le èu, ho neo adꞌu jꞌara hua iia èci hia èu. Aa Nèngu bera-bera dènge èu kahèi.”
29 Tadèngi nare sèmi èèna, ka Maria bingu, lula neꞌa boe sasoa nèti lii padhai ana pajuu ne. 30 Hèia ana pajuu ne tuhu hari lii padhai na, aku nèngu na,
“Maria! Baku madhaꞌu.
Te Ama Lamatua neo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi èu.
31 Nèbhu heka, èu dènge babia,
ho èèna na, èu mora iisi ana mone ca dhèu.
Èu hudꞌi pangare Ne, Yesus.† Dꞌara lii Ibrani, Yeshua sasoa na, ‘Ama Lamatua hia mamuri mi dhèu’. ‘Yeshua’ èèna, nuka Yesus madhutu lii Yunani. Ladhe kahèi ètu dꞌara Mateos 1:21.
32 Nèngu ne, bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi Dhèu kapai.
Èèna na Lamatua pangare ne, ‘Nèngu ne, Ana dꞌèlu Jaꞌa.’
Nuka, Ana nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele.
Pe Ama Lamatua dedꞌe Ne, sèna ka nèdꞌu paredha,
nuka sèmi baki Na, dhèu aae Daud.
33 Nèngu ka dhu nèdꞌu paredha taa-taa mi dhèu Israꞌel.‡ Ètu lii Yunani peka na, ‘Nèngu ka dhu paredha èmu Yakob’. Sasoa na, ‘Nèngu ka dhu paredha dhèu Israꞌel.’
Te paredha Na dhu dènge boe too-lane.”✡ 2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7
34 Te ngaa Maria karèi Gabriel, peka na, “Jaꞌa ne jꞌunu kèdhi mèka dènge dhèu mone èci sa! Tasa mera mia ka jaꞌa dènge babia?”
35 Hèia Gabriel dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Roh Lamatua dhu Mola-Mèci puru mai asa èu. Aa koasa nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele, èèna na mai sarimu nare èu. Dènge jꞌara neꞌe, Ana dhu bèli-camèdꞌa èu more iisi èèna, tareꞌa-reꞌa mola-mèci, lula Nèngu èèna, Ana Ama Lamatua.
36 Baku malaa! Te aꞌari èu ca dhèu, ngara na Elisabet, dènge le babia kahèi. Dhèu peka na, nèngu èèna bisa heka nara iisi, lula nèngu dhu heka le. Te ngaa limuri ne, nèngu dènge babia èna hèru kèna. 37 Te bagi Ama Lamatua, aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi!”✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 18:14
38 Ka Maria dhaa, peka na, “Beꞌa. Jaꞌa ne ènu Ama Lamatua. Hudꞌi laa aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi madhutu sèmi lii èu èèna ka. Jaꞌa keꞌa dhoka madhutu dadꞌèi Lamatua di.”
Èle ka ana pajuu nèti sorga ne lèpa, tèke eele Maria.
Maria laꞌe ngadꞌo Elisabet
39-40 Èle pèri-pèri lodꞌo, hèia Maria pakèdꞌi nèti Nasaret, laꞌe lai-lai asa rae Sakaria, ètu ledhe-ledhe propensi Yudea. Dꞌai nèi, laꞌe dènge ka asa dꞌara èmu Sakaria. Ka na hia lii mahoꞌo mi Elisabet.
41 Ropa Elisabet tadèngi lii mahoꞌo nèti Maria, hèia ana ètu dꞌara kabake Elisabet pasèja. Aa Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, maso sa Elisabet. 42 Ka Elisabet paꞌoo, peka na, “Maria! Bèli-camèdꞌa dhèu dedꞌe padedha-dedha kolongara èu, risi nèti dhèu bhèni aaꞌi-aaꞌi ra ètu rai-haha ne! Èèna na dhèu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌoke padedha-dedha kahèi Ana dhu èu kadꞌo èèna. 43 Ra pakabꞌua jaꞌa kahèi, lula ina nèti Lamatua jaꞌa mai pangadꞌo dènge jaꞌa. 44 Ropa èu mèti lii mahoꞌo mi dedha jaꞌa, cagꞌagꞌa laa ana dhu jaꞌa kadꞌo ne pasèja ètu dꞌara kabake jaꞌa, lula karae. 45 Ama Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi èu, lula èu ne parcaya, peka na, Nèngu tao madhutu lii dhu Na moa tèke.”
Maria koa-kio kolongara Ama Lamatua
46 Maria bhoka hèbꞌa, peka na,
“Nèti dꞌara iiki jaꞌa,
jaꞌa dedꞌe padedha-dedha Lamatua!
47 Dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae,
lula Ama Lamatua hia jaꞌa mamuri!
48 Nèngu ne tao le madha-dhilu mi jaꞌa,
nuka ana pua-paleha Na dhu dènge boe kabꞌua ne.
Karèi nèti deo neꞌe, dhèu aaꞌi-aaꞌi ngee na, jaꞌa ne,
bhèni dhu kalua mèngi titu kèna,✡ 1 Samuel 1:11
49 lula Lamatua tao jꞌara malaa mi dedha jaꞌa.
Nèngu ne, dhu Koasa Dedha Risi aa dhu Mola-Mèci Risi.
50 Ama Lamatua loe boe padꞌelo sasue Na mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu pakabꞌua aa dhu pahaha iisi ra mi Nèngu,
nèti lai ana-lai èpu.
51 Na pake koasa Na,
sèna ka tao pakaco dhèu-dhèu dhu padedha iisi sèra.
52 Na pamanahu dhèu aae-dhèu kapai dhu rèdꞌu koasa,
lula ra padedha iisi.
Te ngaa Na jꞌoka padedha-dedha dhèu-dhèu dhu pahaha iisi.✡ Ayub 5:11, 12:19
53 Na pangaꞌa dhèu dhu manganga toke bècu,
te ngaa Na babège-lalèta dhèu-dhèu kaja
ho lasi dènge ai hua daꞌu-daꞌu.
54 Na soru-bara dhèu Israꞌel Na,
dènge loe boe padꞌelo sasue Na mi rèngu.
55 Uru èèna, Na paꞌèki tèke le lii pajaji dènge bèi-baki èdhi,
nuka baki Abraham dènge ana-èpu na aaꞌi-aaꞌi ra.
Dꞌai sange neꞌe, lii pajaji èèna paꞌèki mèno.”✡ Lii Lolo dhu Uru Tèka 17:7, 1 Samuel 2:1-10
56 Hèia Maria pea dènge Elisabet toke tèlu hèru, heka lèpa asa èmu na ètu Nasaret.
Elisabet nara iisi Yohanis
57 Ropa dꞌai hèru, ka Elisabet nara iisi ana mone ca dhèu. 58 Lii neꞌe, ra palolo dꞌai aꞌari na dènge rae lesa, aku rèngu na, Ama Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na, ka Na hia Elisabet ana mone ca dhèu. Hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe kahèi.
59 Lodꞌo ana ne dꞌai aru lodꞌo, ka ra suna ne, madhutu atora dhèu Yahudi. Ra neo pangare ana ne, Sakaria, madhutu ngara ama na.✡ Atora nèti Ama-ama Agama 12:3 60 Te ngaa ina na bꞌala ra, aku nèngu na, “Aadꞌo sèmi èèna! Ngara na hudꞌi Yohanis ku!”
61 Te ngaa ra bꞌala ne, “Nga tao ka pili ngara Yohanis? Nèti aꞌari miu, ca dhèu sa dhu ngara dhae, sèmi mèka èèna!” 62 Ka ra senen ho karèi Sakaria, sèna ka neo pangare ana ne ngara na ngaa.
63 Hèia Sakaria senen ho manèngi lei. Ra hia ne lei, ka na suri peka na, “Ngara na Yohanis!” Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi malaa titu kèna.
64 Cagꞌagꞌa laa, heꞌo na dhu sakaa mèno èèna, mako dènge ka. Ka na koa-kio kolongara Ama Lamatua. 65 Hèia dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu pea padètu ètu sèra sa, madhaꞌu dènge malaa. Ka lii neꞌe mulai ra palolo nèti hèbꞌa sa hèbꞌa, toke dhèu-dhèu ètu ledhe-ledhe ètu propensi Yudea reꞌa aaꞌi kahèi. 66 Dhèu-dhèu dhu tadèngi lii lolo èèna, ra pangee, peka na, “Tatu koasa nèti Lamatua bera-bera dènge ana ne. Bèli-camèdꞌa, ladhe na kapai mai, na jꞌajꞌi dhèu sèmi mia, oo?”
Sakaria koa-kio kolongara Ama Lamatua
67 Èle ka, Roh Lamatua dhu Mola-Mèci maso asa Sakaria. Ka na padhai lii, peka na,
68 “Koa-kio Ama Lamatua dhèu Israꞌel!
Te Na mai le ho sui nare dhèu unu Na,
sèna ka rèngu baku jꞌajꞌi sèmi ènu sa.
69 Lamatua dedꞌe le ca Dhèu dhu koasa Na kapai titu kèna,
ho hia èdhi mamuri.
Nèngu ne, ana-èpu dhèu aae Daud.
70 Lamatua moa mema, karèi nèti uru ka,
re dhèu dhu majꞌèni rèti lii padhai Na.
71 Limuri ne Na neo patabuli èdhi
nèti musu-musu èdhi,
aa nèti dhèu dhu dꞌara pèdꞌa dènge èdhi.
72-73 Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mi bèi-baki èdhi,
lula Na sanèdꞌe taruu lii pajaji Na mi rèngu,
dhu Na paꞌèki dènge baki Abraham.
74 Na patabuli le èdhi nèti musu-musu èdhi,
sèna ka ta pahaha iisi mi Nèngu,
dhu dènge heka dꞌara madhaꞌu.
75 Na patalale le èdhi,
sèna ka èdhi bisa mamuri mola-mèci dènge beꞌa taa-taa, ètu katanga madha Na.
76 Yohanis, ee! Èu ne, ana jaꞌa.
Bèli-camèdꞌa dhèu tadhe èu, na, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu Dedha Risi aaꞌi.
Èèna na, lamu peka-padhai dènge dhèu,
sèna ka ra pakabhèle kacui-aai ra ho soru mamai Lamatua.✡ Meliaki 3:1
77 Bèli-camèdꞌa, lamu pajꞌujꞌu jꞌara hia mi dhèu unu Lamatua,
sèna ka reꞌa, na, Ama Lamatua hia mamuri mi rèngu,
lula Nèngu ka dhu saku eele sasala-sasigo ra.
78-79 Lula dꞌara Lamatua taleo aa rasa kasia mi dedha èdhi,
nèti èèna ka, Na hia èdhi taa-tebho dhu hiu,
nuka sèmi lodꞌo hiu nèti saraa dhu hiu.
Èdhi dhu mamuri ètu dꞌara maroga,
aa èdhi dhu pea dènge dꞌara madhaꞌu ètu sanabhu mamadhe,
lula pabeꞌa mèka dènge Lamatua,
bèli-camèdꞌa abhu saraa ho lere èdhi asa jꞌara dhu nèti mera-milu.”✡ Yesaya 9:2
80 Ka Yohanis asa kapai noo-noo. Aa Roh Lamatua paꞌèra ne. Na kapai mai, hèia laꞌe pea ka ètu dꞌara mamoo, toke dꞌai lodꞌo na pakako sasabꞌa mi dhèu Israꞌel sèra.
*1:1-3 Ngara Teofilus madhutu lii Yunani, sasoa na, ‘dhèu dhu sue Lamatua’. Neꞌe ne, sasuri Lukas dhu uru tèka, na suri hia Teofilus. Sasuri ka dua, nuka Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha.
✡1:5 1 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 24:10, Kalua nèti Masir 7:7
✡1:15 Sensus 6:3
✡1:17 Meliaki 4:5-6
✡1:19 Daniel 8:16, 9:21
†1:31 Dꞌara lii Ibrani, Yeshua sasoa na, ‘Ama Lamatua hia mamuri mi dhèu’. ‘Yeshua’ èèna, nuka Yesus madhutu lii Yunani. Ladhe kahèi ètu dꞌara Mateos 1:21.
‡1:33 Ètu lii Yunani peka na, ‘Nèngu ka dhu paredha èmu Yakob’. Sasoa na, ‘Nèngu ka dhu paredha dhèu Israꞌel.’
✡1:33 2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7
✡1:37 Lii Lolo dhu Uru Tèka 18:14
✡1:48 1 Samuel 1:11
✡1:52 Ayub 5:11, 12:19
✡1:55 Lii Lolo dhu Uru Tèka 17:7, 1 Samuel 2:1-10
✡1:59 Atora nèti Ama-ama Agama 12:3
✡1:76 Meliaki 3:1
✡1:78-79 Yesaya 9:2