GALA Sɛʋɛi Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi 1

Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi

Sɛʋɛi lɔɔzeizuʋɛ ma woo mɔungiti

Gaalu Sɛʋɛi ɠaaɓelazuʋɛ ɠa dɛɛzu ga adeye, ga Izelayɛle nuiti ti zeelia zou ɠwɛmaʋɛ, ti lɔɔ vai ʋe niina minazeɠe zooi zu. Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi é ʋilɛsu polu, Moize ɓɔɛ la ɠɛni su saʋa Izelayɛle nuiti pɔ (1:1--4:43; 4:44--28:68; 28:69--30:20). Moize ti looni ɠisu ga GALA ná-kɛɛwotiiti, ná-nɛɛbɛi zu, nii kwɛ ge la ba, é kɛɛni ná-nuɓusɛiti tetegi: é minazeɠe bo ti ʋɛ, é lo ti luɠɔ kona ʋuunaanigɔ (40) laawu teʋebai zu, é ti makɛ ti zili nuiti ti la ziɛni ti wu, é ná-deveiti ta ná-minazeɠegiti fe ti ya.

Anɛɛ naa ʋe, é la nɔ ga faiti ti ɠɛai, ɓaa tɔgi é veeni naa ɠwɛɛ fai nɔ ʋolu. Kɛlɛ Moize ɠa ɓɔɛzu eɠɛ tɛnɛbo nui, nii zɛbɛi ba, é ti loli ga ti ɠizɛ ti-Maliɠii ná-wooɠɛɠiladai zu, ti lo naa ma, ti GALA kitei ná-kpɔfaamai ɠaiziɛ. «Woilo, Izelayɛle! Ɠɔoɠɔ GALAGI ada-ƓALAGI ɠa é ga GALA gila kpegi. Ɗa Ɠɔoɠɔ GALAGI ɗa-ƓALAGI nɛɛ ʋɛ ga è-yii pɛ, ta è-yɛnvui pɛ, ta è-zuvikɛi pɛ» (6:4-5, bogɛ Mat 22:37 zu). Niima wooi ɠa kɛai ga dɔlɔgi lɔɔzeizuʋɛ Izelayɛle nuiti bɛ, é lo kidaaleʋe ʋelei ʋa, ta folo-o-folo ƓALA fali vai.

Sɛʋɛi nii ma ɠaaɠwɛsu naanigɔi ma ɠaaɓelagiti, felegɔi ɠa koozuɠele ɓɔɛi wosu, ta kizɛsu vaa felegɔ: mɔunpa maamusɛ wuyei é lolisu ga «Moize ná-guyei» (gaaɠwɛsu 32), ta tuyai Moize tooni Izelayɛle woloda puugɔ maazu felegɔiti (12) bɛ (gaaɠwɛsu 33), naa ʋolu, ʋɛ ná dɛɛzu ʋelei ziimazeɠegi ɠɛni la ga Zozuwe, é lo Moize ʋotogi zu, é ʋa li ga Izelayɛle minazeɠe zooi zu (gaaɠwɛsu 31), ta Moize ná-saa vai (gaaɠwɛsu 34).

Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi tɛi su vaa wolai ɠa ga, «Tɔ sɛʋɛi,» nii é ɠaani GALA sei ʋɛlɛi wu Zeeluzalɛme, masagi Zɔziase ná-masadai ma ziɛgi zu (2Ma 22), naa ɠa é ɠɛni ga faiti falibo fai lɔɔzeigi GALA pelei ma, nii masa niinɛi tɔɔzeini. Su wooi ɠa ɠalasu sɛʋɛ mɔinmɔin su minazeɠe pɔlɔi zu (Masagiti, Zeeleemi), eyɛsu é zeeli minazeɠe niinɛi zu (Mat 4:4, 7, 10; Mak 12:32).

Niiti ti kalasu niizu, ta mɔun keleiti, Tɔ Sɛʋɛi Velesiɛi ɠa dɛɛzu ga undaanɛɛi nii nuɓusɛi pɛ ge gaiziɛzu, kɛni nu ɠolo GALA bɛ pɛ, nii é ga Kizo Nui ta Unmɔɔ Nui, é ʋa leɠa sɔlɔɔ, fai pɛ su.

MOIZE NÁ-KPƆƐZUƓULA MƆUNGI

(1:1--4:44)

1 Sɛʋɛi nii ɠa wooiti bosu, niiti Moize ti laazeelini Izelayɛle nuiti kpein ma, Zuludɛn folo ɠulazu ʋelei, teʋebai zu, pɛtu nɛmɛi zu Sufe letemaʋɛ. Nɛmɛi naa ɠa Palanni zɔɠɔzuʋɛ ta taa naanigɔi zɔiti: Tɔfɛle ta Laɓan, naa ʋɛɛ Ɠaseelɔte ta Di-Zaɠaɓe ʋa. 2 (Folo puugɔ maazu ɠila (11) siɛ ɠa é ná, é zo Ɠɔɔlɛɓe gizei ma, é ʋa ga Seyiil ɠizei ma ʋelei, é zeeli Kadɛse-Ɓaalenea.) 3 Kona ʋuunaanisiɛi (40) ma alu puugɔ maazu ɠilagi (11) ma volo mɔungi ma, ti ɠula ʋoluma Ezipete yooi ʋa, Moize ɓɔɛni Izelayɛle nuiti pɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI devei veeni la zea ta-vaa zu. 4 Naa ɠɛɛni, siɛgi zu é ɓeni da ga vɔni Amɔɔl nuiti ta-masagi Siɠon ma, nii ná-taa wolai ɠɛni ga Ɠɛseɓon, ta Ɓasan masagi Wɔge, nii é ɠɛni zeini Asetalɔte ta Edeleyi.

5 Zuludɛn ʋolu ʋelei, Moaɓe yooi zu, miná ɠa Moize tɔɔzeini ná ga tɔgi nii yɔɠɔzulɛa ga tiye, é ɠɛ ti ma:

6 Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI ɓɔɛni de ʋɔ Ɠɔɔlɛɓe gizei ma, é ɠɛ ma: «Wo wola lɛbigɛ zeini gizei nii ʋɔ bɛ. 7 À latina, wo li Amɔɔl nuiti ta-ɠize yooi zu, ta ná maaɠooliiti su, ʋɛ Kanaan nuiti ti zeini ná, Zuludɛn ma ʋɛtu nɛmɛi zu, ta gizeiti ma, naa ʋɛɛ ziɛlaʋɛ ma nɛmɛi zu ʋa, ta lɛkpɛmaʋɛ nu yeezazuʋɛ, ta Kpoloɗɛ Wolai ɠobaʋɛti, eyɛsu é zeeli Liɓan ɠizeiti ma, ta ziɛ wolai Ufelate ma. 8 À pɛtɛ, gè zooi tɛi fea wo ʋɛ. À li, wo zooi naa zeɠe ga wɔnɔ, nii nɔ̀un nà Ɠɔoɠɔ GALAGI gè ma ɠona woni wo-mɛmɛwolani bɛ, Aɓalaame, ta Izaake, naa ʋɛɛ Zakɔɓe ʋa, ga gè fe ti ʋɛ, ta ti-mavofodaiti, ta zeɠena ná.»

Moize tukpɔɠaaleʋe nuiti sei vai

(Ɛgezɔde 18:13-27)

9 Moize ɠɛni ma mɔnɔ: naama ziɛgi zu, gè ɓɔɛni wo ʋɔ ɠani, ga: «Gè la zooga, nà ɠila, gè ʋa lo wo luɠɔ. 10 Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI, wo maamɔinɗa, za wo mɔinɗa eɠɛ geeɠɔlɔgi ma zomideɠaiti. 11 Ɠɔoɠɔ GALAGI, wo-mɛmɛwolani ta-ƓALAGI, ta ɓɔ wo ʋa ná zeizu ɠɛ ga waagila (1 000), é tuya loo wo ʋɛ, eɠɛʋelei é minazeɠeni la! 12 Nà ɠila, nà wa-ɠasɔi zeɠe ɠale, gè wa-vaiti gaaɠula ba, ta wa-ɓɔɛ vaiti? 13 À yeelo zunui tanigaani ba, wa-wolodaiti su, ti ga ɠima nuiti, ti ɠeleɠelegai, ta lɔɠɔ ʋagɔi ti ʋa, gè ti zei wo unda.» 14 Wo gòoɠaaʋoteni, wo ɠɛ mà: «Nii è ɠisiaa su ga è kɛ, naa ɠa ga faa ʋagɔ.» 15 Gè wa-wolodama ɠundiɠiiti seɠeni, ɠima nuiti, lɔɠɔ ʋagɔi ti ʋa. Gè tanigaa zei wo unda ga nu waagilagila kundiɠiiti, nu ungilagila kundiɠiiti, nu ʋuulɔɔludɔɔlu kundiɠiiti, ta nu ʋuupuu kundiɠiiti. Gè zɔiti kɛ ga faaɠaaɠulaba nuiti wa-wolodaiti su. 16 Gè devei veeni naama ziɛgi zu, wa-lukpɔɠaaleʋe nuiti zea, gè ɠɛ ti ma: «À woilo wo-ɠɛɛleaiti goo ma, wo ti lukpɔɠaaleʋe ti yɔɠɔzu vaiti su, ta ti-ɠɛɛleaiti, ta wɛɛinti, ga telebodai. 17 À mina zeelɔzɔɠɔzu ɠɛ nuiti su, wa woilo mɔnɛ nuiti goo ma, ta zobobɛ nuiti. À mina lua nu nɔpɛ ba, mazɔlɔɔ GALA ka po ge ga tukpɔɠaaleʋe vai. Ni fai ta a ɓaana wo ya gola, wa ʋaa la pɔ̀ bɛ, gè gaaɠula ba.» 18 Pele ɠana naama ziɛgi zu gè devei veeni la, ga nii kpein wa kɛ.

Kpakagi é ɠɛɛni Kadɛse

(Gaalu Sɛʋɛi 13:1-33;
14:20-45)

19 Ade zeɠeni Ɠɔɔlɛɓe gizei ʋɔ bɛ, de ziɛ teʋeba wolai zu, nii maayikiai, de li ga Amɔɔl nuiti ta-ɠize yooi zu ʋelei, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI ade leveni la. Ade zeelini Kadɛse-Ɓaalenea. 20 Gè ɠɛni wo ma: «Wo zeelia Amɔɔl nuiti ta-ɠize yooi zu, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI fea de ʋɛ. 21 Pɛtɛ, Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI zooi laa wo ɠakala. À lɛ, wo seɠe ga wɔnɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI, wo-mɛmɛwolani ta-ƓALAGI boni la wo ma. À mina lua. À mina ɓali.»

22 Wo pɛ wo maaɓuɠani bà, wo ɠɛ mà: «Ade zunui tanigaa leʋe, ti zooi zuʋɛtɛ, ti ʋa, ti ʋoluvaawo ade ma, pelei da ziɛ la, taaiti ʋɛ da li ná, ti naati dɛɛ.» 23 Wo ɠisu vai naa nɛɛni bɛ̀. Naa ɠa é kɛɛni, gè yeelo zunu puugɔ maazu felegɔ (12) ʋa wo zaama, boloda ɠila, zunu ɠila. 24 Ti liini, ti lɛ ga gize yooi ʋɔ pelei, eyɛsu ti li Esekɔle nɛmɛi zu, ti náti sumɔni. 25 Ti ʋaani ga ma yooi ma wulu waaiti ya, ti dɛɛ ga adeye, ti ʋoluvaawo, ti ɠɛ ma: «Zou ʋagɔ ʋe, nii Ɠɔoɠɔ GALAGI da-ƓALAGI feezu de ʋɛ.»

26 Kɛlɛ wo la kɛɛni, wo ʋa lɛ. Wo ɓakani wa-ƓALAGI Ɠɔoɠɔ GALAGI ná-devei laalɔɠɔma. 27 Wo ɓɔɛni unsu wa-zeɠe ɠotaiti bu, wo ɠɛ ma: «Tɛi ade wɔinzeɠea Ɠɔoɠɔ GALAGI ma, naa ɠa é de ɠulaai la Ezipete yooi ʋa, é ʋa de lɔ Amɔɔl nuiti zeezu, ti de undaaʋili. 28 Mini ɠa ade liizu ná? Ade-ɠɛɛleaiti ti de iɲɔteʋea, ti ɠɛ ma: ‹Nuɓusɛa ʋe ti wola mɔinɗai, ti wola ɠoozakoozagai ade ʋa, taaiti be ti wola wɔɔlɔai, siɠigi ti ma, é zei geei ʋa, gi Anake mavofodaiti kaaʋɛ ná ɠite.› »

29 Gè ɠɛni wo ma: «À mina ɓali. À mina lua ti ʋa. 30 Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI, nii é loni wo luɠɔ, tɔ ɓɔɠɔi ɠa a kɔɔi ɠɔ wo ʋɛ, eɠɛʋelei é kɛɛni la wo ʋɛ, wo ɠaazu, Ezipete yooi zu, 31 naa ʋolu teʋebai zu, wo kaani miná, Ɠɔoɠɔ GALAGI wa-ƓALAGI wo zeɠeni, eɠɛʋelei zunui a ɗa ná-doun zunui zeɠe la, pelei kpein su, eyɛsu wo zeeli niima adaʋɛ.» 32 Anɛɛ naa ʋe, wo la ɠɛni laani Ɠɔoɠɔ GALAGI la, wa-ƓALAGI, 33 nii é ɠɛni losu wo luɠɔ pelei zu, ga é wo-ʋuuzu ɠaiziɛ, é ɠɛni losu wo luɠɔ kpidii abuzogi zu, é pelei lɛ ga woye, nii wo ziɛzu la, foloi é lo wo luɠɔ tonaɓiingi zu.

34 Ɠɔoɠɔ GALAGI wo ɠisu vai ɠwɛɛni, é yiiɠaawana, é minazeɠe ɠani: 35 «Niima yamanii zu nuɓusɛ ɲɔiti taɠila kpalaa ge la zooi naa ɠaa, nii gè ma ɠona woga ga gè fe wo-mɛmɛwolani zea, 36 kɛni Kalɛɓe, Yefunee ná-doun zunui, tɔ ɠa a ka. Nà zooi naa ve zea, nii siaai su, ta ná-doun zunuiti, tɔɔzei siɛʋɛ ga zìimai.»

37 Ɠɔoɠɔ GALAGI yiiɠaawanani mà ɓalaa wa-vaa zu, é ɠɛ mà: «Ɗa ɓalaagi, è la mɔ lɛa ná. 38 Kɛlɛ Nun ná-doun zunui Zozuwe, ɗa-ɓɔba nui, naa ɠa lɛ ná. Naa iɲɔdɔ, mazɔlɔɔ toɠa é ʋaazu losu Izelayɛle nuiti tuɠɔ zooi zo fai zu. 39 Wo-lointi, wo ɠɛni ɠɛɛzu ma ta ɠɛ ga wo zili nuiti daamiani, ta wo-loun zunuiti, niiti ti la faa ʋagɔi ta faa ɲɔi yɔɠɔzuɠwɛɛ za, naati ka ti lɛɛzu ná, naati ka gè feezu ti ʋɛ, ti seɠe ga tɔnɔ. 40 Kɛlɛ wɔun, à ɠale ma, wo li ʋolu teʋebai zu, Seeli Kpoloɗɛi ʋɔ pelei.»

41 Wo gòoɠaaʋoteni, wo ɠɛ mà: «Gi koto ɠɛa Ɠɔoɠɔ GALAGI laalɔɠɔma. Gá lɛɛzu, gi kɔɔi ɠɔ, eɠɛʋelei Ɠɔoɠɔ GALAGI gá-ƓALAGI devei vea la gi ya.» Wo ɠilagilagi wo wa-ɠɔɔɠɔ zɔɔlaiti seɠeni, wo ka ga faa go, wo lɛɛ vai gize yooi zu. 42 Kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠɛni mà: «Ɠɛ ti ma: À mina lɛ, ta à mina kɔɔ ɠɔ, mazɔlɔɔ gè la wo zaama ɲɛgɛlɛin, wo zili nuiti ta wo ɠoloɠolo nɔ fuun.» 43 Anɛɛ naa ʋe, gè ɓɔlɔni ga ɓɔɛa wo ʋɔ, wo la woiloni, wo ɓakani Ɠɔoɠɔ GALAGI ya, wo lɛɛni ga goizuɓɔlɔi gize yooi zu. 44 Názu ɠa Amɔɔl nuiti ti zeini gize yooi zu, ti ɠulani, ti wo laaɠomi, ti ʋilɛ wo ʋolu eɠɛ kɔingiti, ti laalɛ wo wu, é zo Seyiil lugi zu, eyɛsu é zeeli Ɠɔɔlema.

45 Wo ɠalegai ma ma, wo wɔlɔni Ɠɔoɠɔ GALAGI ɠakala, kɛlɛ Ɠɔoɠɔ GALAGI la ɠɛni woiloni wo-wooi ma, é woizuɓɔlɔni. 46 Naa ɠa é kɛɛni wo yɛni Kadɛse, wo wola lɛbi ná.