20
Israilning asiyliqining tarixi we Xudaning uning kélechiki toghruluq pilani •••• Aqsaqallar kélip Ezakiyaldin yol soraydu
1 Yettinchi yili, beshinchi ayning oninchi küni shundaq boldiki, Israilning bezi aqsaqalliri Perwerdigarni izdep uningdin sorighili méning aldimgha kélip olturdi.
2 We Perwerdigarning sözi manga kélip mundaq déyildi: —
3 I insan oghli, Israilning aqsaqallirigha söz qilip mundaq dégin: — Reb Perwerdigar mundaq deydu: — Siler Mendin sorighili keldinglar? Öz hayatim bilen qesem qilimenki, — deydu Reb Perwerdigar — Men silerning Mendin sorishinglargha yolgha qoymaymen. 4 Emdi ularning üstige höküm chiqiramsen, i adem balisi, höküm chiqiramsen? Ulargha ata-bowilirining yirginchlik qilmishlirini ayan qilip ulargha mundaq dégin: —■ Ez. 22:2; 23:36
5 Reb Perwerdigar mundaq deydu: — Men Israilni tallighan künide, Yaqup jemetining neslige qol kötürüp qesem qilip, Misir zéminida Özümni ulargha ayan qilghinimda, yeni ulargha qol kötürüp qesem qilip ulargha: «Men Perwerdigar séning Xudayingdurmen» déginimde ■ Mis. 3:8; 4:31; 6:7 6 — shu küni Men ularni Misir zéminidin chiqirip ular üchün alahide izdep tapqan süt hem bal éqip turidighan, hemme zémin arisidiki eng güzel zéminning güli bolghan zémin’gha kirgüzüsh üchün, qol kötürüp qesem qildim; 7 Men ulargha: «Herbiringlar öz közünglar aldidiki nepretlik nersilerni tashliwétinglar, Misirning butliri bilen özünglarni bulghimanglar; Men Perwerdigar Xudaynglardurmen» — dédim.
8 Lékin ular Manga asiyliq qilip Manga qulaq sélishni xalimaytti; héchqaysisi ne öz közi aldidiki nepretlik nersilerni tashliwetmidi, ne Misirning butliridin héch ayrilmidi. Andin Men qehrimni Misir zémini ichide ulargha töküp, ulargha qaratqan achchiqimni basimen, dédim — 9 halbuki, namimning ular turghan eller arisida bulghanmasliqi üchün, Öz namim üchün heriket qildim; chünki Men bu ellerning köz aldida ularni Misirdin chiqirishim bilen Özümni ayan qilghanidim; 10 shunga Men ularni Misir zéminidin toluq chiqirip, chöl-bayawan’gha apardim. □ «shunga Men ularni Misir zéminidin toluq chiqirip, chöl-bayawan’gha apardim» — Israilning Xudadin gumanlinip, Uninggha asiyliq qilishi Misirdin chiqish jeryanidimu, ular téxi Misir térritoriyiside bolghan chaghdimu bar idi. Shu chaghda Xuda peqet Öz nami we wedisi üchün bu «chiqirish» qutquzushini toluq ada qilip, ularni déngizdin ötküzüp chölge apardi. ■ Mis. 13:18 11 We Men belgilimilirimni bérip, Öz hökümlirimni ulargha ayan qildim — ulargha emel qilidighan kishi ularning sewebidin hayatqa érishidu.■ Law. 18:5; Qan. 30:15, 16, 19, 20; Rim. 10:5; Gal. 3:12
12 Özüm hem ular arisidiki bésharet bolsun dep, Méning ularni pak-muqeddes qilidighan Perwerdigar ikenlikimni bilishi üchün «shabat kün»lirimni ulargha béghishlidim; □ «Méning ularni pak-muqeddes qilidighan Perwerdigar ikenlikimni bilishi üchün «shabat kün»lirimni ulargha béghishlidim» — «shabat küni» shenbe küni bolup, Xuda Yehudiylargha béghishlighan dem alidighan, Xudani séghinidighan küni. ■ Mis. 20:8; 31:13-17; 35:2 13 lékin Israil jemeti chöl-bayawanda Manga asiyliq qildi; chünki ular Méning belgilimilirimde mangmidi, Méning hökümlirimni chetke qaqti (eger ademler bu emrlerge emel qilsa, u ularning sewebidin hayatqa érishidu) we Méning «shabat kün»lirimni qattiq bulghidi; Men ularning üstige chöl-bayawanda ular halak qilin’ghuche qehrimni tökimen dédim — ■ Mis. 16:28 14 halbuki, namimning eller arisida bulghanmasliqi üchün, Öz namim üchün heriket qildim; chünki Men bu ellerning köz aldida ularni Misirdin qutquzup chiqarghanmen.
15 Men yene chöl-bayawanda ulargha süt hem bal éqip turidighan, hemme zéminning güli bolghan zémin’gha kirgüzmeymen dep, qolumni kötürüp qesem qilimen dédim 16 (chünki ularning qelbi butlirigha egiship ketkechke, Méning belgilimilirimni chetke qaqqan, Méning hökümlirimde mangmighan, Méning «shabat kün»lirimni buzghan); — 17 halbuki, közüm ulargha rehim qilip ularni halak qilmidim yaki ularni chöl-bayawanda tügeshtürmidim.
18 Men chöl-bayawanda ularning balilirigha mundaq dédim: «Ata-bowiliringlarning belgimiliride mangmanglar, ne ularning hökümlirini tutmanglar ne butliri bilen özünglarni bulghimanglar. 19 Men Perwerdigar Xudayinglardurmen; Méning belgilimilirimde méngip, Méning hökümlirimni tutup ulargha emel qilinglar; 20 Méning «shabat kün»lirimni pak-muqeddes dep etiwarlanglar; u silerning Méning Perwerdigar Xudayinglar ikenlikimni bilishinglar üchün Men we siler otturimizdiki bir bésharettur. 21 Lékin balilirimu Manga asiyliq qildi; ular ne Méning belgilimilirimde mangmighan ne Méning hökümlirimni tutmighan (birsi ulargha emel qilsa, u ular bilen hayatqa érishidu) ular Méning «shabat kün»lirimni bulghighan; shunga Men qehrimni ular üstige töküp ulargha qaratqan achchiqimni chüshürüp pighandin chiqimen, dédim; 22 lékin jazadin qolumni tartip, namimni ellerning köz aldida bulghanmisun dep Öz namim üchün heriket qildim; Men bu ellerning köz aldida ularni Misirdin qutquzup chiqarghanmen.
23 Chöl-bayawanda Men qolumni kötürüp ulargha silerni eller arisigha tarqitimen, memliketler ichige taritimen dep qesem qilimen, dédim; 24 chünki ular Méning hökümlirimni ada qilmighan, belgilimilirimni chetke qaqqan, Méning «shabat kün»lirimni buzghan; ular közlirini ata-bowilirining butlirigha tikmekte idi; 25 shunga Men ulargha yaxshi bolmighan belgilimilerni, ularni hayatqa élip barmaydighan hökümlerni béghishlidim; □ ««yaxshi bolmighan belgilimiler» ... «hayatqa érishmeydighan hökümler» — 26-ayettiki izahatni körüng. 26 we ularni öz-özidin seskendürüp, Méning Perwerdigar ikenlikimni tonup yétishi üchün, Men ularni öz hediyeliri arqiliq bulghidim, chünki ular hediye süpitide barliq tunji balilirini atap qoyatti.□ ««yaxshi bolmighan belgilimiler» ... «hayatqa érishmeydighan hökümler» (25-ayet)...» — bu ikki ayet (26-25) intayin muhim. «Yaxshi bolmighan belgilimiler», «hayatqa érishmeydighan hökümler» dégenler emeliyette butpereslik diniy qaide-yosunlardin ibaret. Xuda ularning Özining ademni hayatqa érishtüridighan emr-permanlirini chetke qéqip, aldinip, intayin rezil butpereslikke béghishlinishigha yol qoyghan: 31-ayetnimu körüng. Öz balilirini Xudagha (yaki butlargha, elwette) atap qurbanliq qilish Tewratta qet’iy men’i qilin’ghan. «Kan.», 12:29-31-ayetni körüng. ■ Ez. 16:21
27 Shunga, i insan oghli, Israil jemetige söz qilip mundaq dégin: — Reb Perwerdigar mundaq deydu: — Ata-bowiliringlar shu ishtimu Manga kupurluq qilghanki, ular Manga wapasizliq qilghan; 28 ular Men Öz qolumni kötürüp: «Mushu zéminni silerge bérimen» dep qesem qilghan yerge kirgende, ular shu yerdiki udul kelgen herbir yuqiri döng hem baraqsan derexni körüpla shu jaylarda ular qurbanliqlirini qilip, Méni achchiqlanduridighan hediyelerni qilatti; ular shu yerdimu «xushpuraq hediye»lirini puritip, «sharab hediye»lirini töketti; □ «ular shu yerdiki udul kelgen herbir yuqiri döng hem baraqsan derexni körüpla shu jaylarda ular qurbanliqlirini qilip, Méni achchiqlanduridighan hediyelerni qilatti» — Xuda Musa peyghember arqiliq «Siler Men békitken jayda qurbanliq qilinglar» dégen («Qan.» 12-bab). Xeqlerning öz béshimchiliq qilip «yuqiri jay»larda qurbanliq qilishliri beribir butpereslikke aylinip kétetti. 29 shuning bilen Men ulardin: «Siler chiqidighan bu yuqiri jay dégen néme?» dep soridim; shunga bügün’ge qeder uning ismi «Bamah»dur.□ «shunga bügün’ge qeder uning ismi «Bamah»dur» — «Bamah» dégenning menisi «yuqiri jay». Belkim shu chaghda uning bashqa bir hejwiy, kinayilik menisimu bar idi; biraq bügün biz uni bilmeymiz.
30 Shunga Israil jemetige mundaq dégin: — Reb Perwerdigar mundaq deydu: «Siler ata-bowiliringlarning yolida özliringlarnimu bulghimaqchimusiler? Ularning nepretlik qilmishlirigha egiship buzuqluq qilmaqchimusiler? 31 Emdi siler hediyeliringlarni sunup, öz oghulliringlarni ottin ötküzgende, siler yenila bügün’ge qeder özünglarni barliq butliringlar bilen bulghawatisiler; emdi Men silerning Méni izdep sorishinglargha yol qoyamdimen, i Israil jemeti?! Men hayatim bilen qesem qilimenki, — deydu Reb Perwerdigar, — Men silerning Méni izdep sorishinglargha yol qoymaymen! 32 Shuningdek silerning könglünglerdiki «Biz yat ellerdek, bashqa yurtlardiki jemetlerdek yaghach hem tash mebudlargha choqunimiz» dégen koyunglar emelge ashurulmaydu!
33 Men hayatim bilen qesem qilimenki, — deydu Reb Perwerdigar, Men berheq küchlük qol, uzartqan bilikim hem töküp yaghdurghan qehrim bilen üstünglardin hökümranliq qilimen. 34 Men küchlük qol, uzartqan bilikim hem töküp yaghdurulghan qehr bilen silerni ellerdin chiqirip épkélimen, tarqitilghan memliketlerdin silerni yighimen; 35 silerni ellerge tewe bolghan chöl-bayawan’gha kirgüzüp, shu yerde üstünglardin yüz turane höküm chiqirip jazalaymen; 36 ata-bowiliringlarning üstidin Misir zéminidiki chöl-bayawan’gha höküm chiqirip jazalghinimdek, silerning üstünglardin yüz turane höküm chiqirip jazalaymen, deydu Reb Perwerdigar. 37 Men silerni hasa astidin ötküzüp, ehdining rishtisige baghlandurimen. □ «Men silerni hasa astidin ötküzüp, ehdining rishtisige baghlandurimen» — «hasa astidin ötküzüsh» toghruluq «Law.» 27:32, «Yer.» 33:13 körüng. Qoylardin yamanlirini shallap chiqish üchün qoychi ularni bir-birlep öz hasisi astidin ötküzüp tekshüretti. 38 Men aranglardin Manga wapasizliq qilghan asiylarni shallap chiqirimen; ularni turuwatqan jaylardin chiqirimen, biraq ular Israil zéminigha kirmeydu; shuning bilen siler Perwerdigar ikenlikimni tonup yétisiler.
39 — Emdi siler bolsanglar, i Israil jemeti, Reb Perwerdigar silerge mundaq deydu: — Manga qulaq salmaymiz désenglar, bériwéringlar, herbiringlar öz butliringlargha choquniwéringlar! Biraq siler yene hediyeliringlar hem mebudliringlar bilen Méning namimni ikkinchi bulghimaysiler! □ «Biraq siler yene hediyeliringlar hem mebudliringlar bilen Méning namimni ikkinchi bulghimaysiler!» — bashqa birxil terjimisi: «Biraq kéyin, hetta siler Manga qulaq salmighan bolsanglarmu, siler yenila hediyeliringlar hem mebudliringlar bilen Méning namimni ikkinchi bulghimaysiler!». 40 Chünki Méning muqeddes téghimda, yeni Israilning égizlikidiki taghda, — deydu Reb Perwerdigar, — barliq Israil jemeti, ularning hemmisi Manga zéminde turup xizmet qilidu; Men u yerde ularni qobul qilimen we u yerde Men silerdin «kötürme hediye»liringlarni, tunji hosul bolghan köktat-méwiliringlarni, shundaqla barliq muqeddes dep ayrip béghishlighan nesriliringlarni telep qilimen.
41 Men silerni eller arisidin chiqirip, memliketlerdin élip yighqinimda, ésil xushbuydek silerni qobul qilimen; shuning bilen ellerning köz aldida aranglarda Özümning pak-muqeddes ikenlikimni körsitimen. 42 Ata-bowiliringlargha qolumni kötürüp: «Mushu zéminni silerge bérimen» dep qesem qilghan Israil zéminigha silerni kirgüzginimde, siler Méning Perwerdigar ikenlikimni bilip yétisiler. 43 Siler u yerde öz yolliringlarni we özünglarni bulghighan barliq qilmishliringlarni esleysiler; shuning bilen ötküzgen rezil ishliringlar tüpeylidin siler öz-özünglarni közge ilmaysiler, öz-özünglardin nepretlinisiler. 44 Men rezil yolliringlargha asasen emes, yaki buzuq qilmishliringlargha asasen emes, belki Öz namim üchün silerge shepqetlik muamile qilghandin kéyin, i Israil jemeti, siler Méning Perwerdigar ikenlikimni bilip yétisiler, — deydu Reb Perwerdigar.
Ot we qilich arqiliq bolghan jaza
45 Perwerdigarning sözi manga kélip mundaq déyildi: —
46 I insan oghli, yüzüngni Téman shehirige qaritip, jenubtikilerni eyiblep, Negew ormanliq dalasini eyibleydighan bésharet bérip, — □ «Téman shehiri» — Israilning sherqiy jenubiy chégrasigha tutishidu, «Negew» Israilning jenubiy teripini körsitidu.
47 Yeni Negew ormanliq dalasigha mundaq dégin: — Perwerdigarning sözini angla; Reb Perwerdigar mundaq deydu: «Mana, Men sanga bir ot yaqimen; u sendiki hemme yéshil derexni hemde hemme qaqshal derexni yewétidu; yalqunluq ot héch öchmeydu, jenubtin shimalghiche pütkül yer yüzi uning bilen köyüp kétidu;□ «... pütkül yer yüzi uning bilen köyüp kétidu» — yaki «... her ademning yüzi uning bilen köyüp kétidu». ■ Luqa 23:31 48 barliq et igiliri Menki Perwerdigar uni yaqqanliqimni körüp yétidu; u héchqachan öchürülmeydu!».
49 We men: — Ah, Perwerdigar! Ular men toghruluq: «U peqet temsillernila sözlewatidu» deydu! — dédim.
□20:10 «shunga Men ularni Misir zéminidin toluq chiqirip, chöl-bayawan’gha apardim» — Israilning Xudadin gumanlinip, Uninggha asiyliq qilishi Misirdin chiqish jeryanidimu, ular téxi Misir térritoriyiside bolghan chaghdimu bar idi. Shu chaghda Xuda peqet Öz nami we wedisi üchün bu «chiqirish» qutquzushini toluq ada qilip, ularni déngizdin ötküzüp chölge apardi.
■20:11 Law. 18:5; Qan. 30:15, 16, 19, 20; Rim. 10:5; Gal. 3:12
□20:12 «Méning ularni pak-muqeddes qilidighan Perwerdigar ikenlikimni bilishi üchün «shabat kün»lirimni ulargha béghishlidim» — «shabat küni» shenbe küni bolup, Xuda Yehudiylargha béghishlighan dem alidighan, Xudani séghinidighan küni.
■20:12 Mis. 20:8; 31:13-17; 35:2
□20:25 ««yaxshi bolmighan belgilimiler» ... «hayatqa érishmeydighan hökümler» — 26-ayettiki izahatni körüng.
□20:26 ««yaxshi bolmighan belgilimiler» ... «hayatqa érishmeydighan hökümler» (25-ayet)...» — bu ikki ayet (26-25) intayin muhim. «Yaxshi bolmighan belgilimiler», «hayatqa érishmeydighan hökümler» dégenler emeliyette butpereslik diniy qaide-yosunlardin ibaret. Xuda ularning Özining ademni hayatqa érishtüridighan emr-permanlirini chetke qéqip, aldinip, intayin rezil butpereslikke béghishlinishigha yol qoyghan: 31-ayetnimu körüng. Öz balilirini Xudagha (yaki butlargha, elwette) atap qurbanliq qilish Tewratta qet’iy men’i qilin’ghan. «Kan.», 12:29-31-ayetni körüng.
□20:28 «ular shu yerdiki udul kelgen herbir yuqiri döng hem baraqsan derexni körüpla shu jaylarda ular qurbanliqlirini qilip, Méni achchiqlanduridighan hediyelerni qilatti» — Xuda Musa peyghember arqiliq «Siler Men békitken jayda qurbanliq qilinglar» dégen («Qan.» 12-bab). Xeqlerning öz béshimchiliq qilip «yuqiri jay»larda qurbanliq qilishliri beribir butpereslikke aylinip kétetti.
□20:29 «shunga bügün’ge qeder uning ismi «Bamah»dur» — «Bamah» dégenning menisi «yuqiri jay». Belkim shu chaghda uning bashqa bir hejwiy, kinayilik menisimu bar idi; biraq bügün biz uni bilmeymiz.
□20:37 «Men silerni hasa astidin ötküzüp, ehdining rishtisige baghlandurimen» — «hasa astidin ötküzüsh» toghruluq «Law.» 27:32, «Yer.» 33:13 körüng. Qoylardin yamanlirini shallap chiqish üchün qoychi ularni bir-birlep öz hasisi astidin ötküzüp tekshüretti.
□20:39 «Biraq siler yene hediyeliringlar hem mebudliringlar bilen Méning namimni ikkinchi bulghimaysiler!» — bashqa birxil terjimisi: «Biraq kéyin, hetta siler Manga qulaq salmighan bolsanglarmu, siler yenila hediyeliringlar hem mebudliringlar bilen Méning namimni ikkinchi bulghimaysiler!».
□20:46 «Téman shehiri» — Israilning sherqiy jenubiy chégrasigha tutishidu, «Negew» Israilning jenubiy teripini körsitidu.
□20:47 «... pütkül yer yüzi uning bilen köyüp kétidu» — yaki «... her ademning yüzi uning bilen köyüp kétidu».