13
Abram bilen Lutning ayrilip kétishi
Shuning bilen Abram ayali we uning barliq nersilirini hemde Lutni élip Misirdin chiqip, Qanaanning jenubidiki Negew yurtigha mangdi. U chaghda Abramning mal-waran we altun-kümüshliri köp bolup, xélila bay idi.
U köchüp yürüp, jenubtiki Negewdin Beyt-Elge, yeni Beyt-El bilen Ayining otturisidiki eslide chédir tikken jaygha, Yar. 12:8. qurban’gah yasighan jaygha qaytip keldi. Abram shu yerde Perwerdigarning namini chaqirip ibadet qildi. Yar. 4:26; 12:8. Abram bilen bille mangghan Lutningmu qoy-kala padiliri we chédirliri bar idi.
Emdi ular bille tursa, zémin ularni qamdiyalmaytti; Yar. 36:7. bu sewebtin Abramning padichiliri bilen Lutning padichilirining arisida jédel chiqti (u waqitta Qanaaniylar bilen Perizziyler shu zéminda turatti). «U waqitta Qanaaniylar bilen Perizziyler shu zéminda turatti» — «Qanaaniylar we Perizziyler»ning tilgha élinishining sewebi belkim (1) Ibrahimning ailiside ichki jédel bolsa, etrapidiki butperesler aldida Ibrahimning Xuda toghruluq bergen guwahliqigha dagh chüshetti; (2) ichki jédel ailini ajizlashturuwétetti, shuning bilen etrapidiki qebililer pursettin paydilinip ulargha hujum qilishimu mumkin idi.   Yar. 12:6. Shunga Abram Lutqa: — «Biz bolsaq qérindashlarmiz, sen bilen méning aramda, méning padichilirim bilen séning padichiliring arisida talash-tartish peyda bolmisun. Mana, aldingda pütkül zémin turmamdu? Emdi sen mendin ayrilghin; eger sen sol terepke barsang, men ong terepke baray; eger sen ong terepke barsang, men sol terepke baray», — dédi. Yar. 20:15; 34:10.
10 U waqitta Lut nezer sélip kördiki, Iordan wadisidiki barliq tüzlenglikning Zoar shehirigiche hemmila yerning süyi intayin mol idi; Perwerdigar Sodom bilen Gomorrani weyran qilishtin ilgiri bu yer beeyni Perwerdigarning béghi, Misir zéminidek idi. «barliq tüzlenglik.... süyi intayin mol idi» — bu yerler hazir «Ölük Déngiz» etrapidiki qupquruq qaghjiraq jaylardur. «Perwerdigarning béghi» — démek, Érem béghi. «Misir zéminidek» — Misir zémini, bolupmu Nil deryasi etrapi tolimu munbet, süyi mol zémindur. 11 Shuning bilen Lut özige Iordan wadisidiki pütkül tüzlenglikni talliwaldi; andin Lut meshriq terepke köchüp bardi. Shundaq qilip ikkiylen ayrildi. 12 Abram Qanaan zéminida olturaqlashti; Lut bolsa tüzlengliktiki sheherlerning arisida turdi; u bara-bara chédirlirini Sodom shehiri terepke yötkidi. 13 Sodom xelqi rezil ademler bolup, Perwerdigarning neziride tolimu éghir gunahkarlar idi. Yar. 18:20; Ez. 16:49.
 
Abramning Hébron’gha köchüshi
14 Lut Abramdin ayrilip ketkendin kéyin, Perwerdigar Abramgha: — Sen emdi béshingni kötürüp, özüng turghan jaydin shimal we jenubqa, meshriq we meghrip terepke qarighin; 15 chünki sen hazir körüwatqan bu barliq zéminni sanga we neslingge menggülük bérimen. «sen hazir körüwatqan bu barliq zéminni sanga ... bérimen» — u körüwatqan zémin Lut talliwalghan Iordan wadisini öz ichige alatti.
Bu Xudaning birinchi qétim zéminni Ibrahimning nesligila emes, belki yene Ibrahimghimu bérimen, dep wede qilishi idi. Lékin emeliyette, Ibrahim ömride Pelestin zéminidin peqet bir parche yerlikla sétiwalghan (23-bab); shunga Xudaning bu wedisi Ibrahimning tirilghanda, zémin’gha mirasxor bolidighanliqini körsitidighan bir bésharet bolsa kérek.
   Yar. 12:7; 15:7,18; 17:8; 26:4; Qan. 34:4; Ros. 7:5. 16 Séning neslingni yerdiki topidek köp qilimen; shundaqki, eger birsi yerdiki topini sanap chiqalisa, séning neslingnimu sanap chiqalishi mumkin bolidu. Yar. 15:5; 17:4; Qan. 10:22; Yer. 33:22; Rim. 4:17,18; Ibr. 11:12. 17 Ornungdin tur, bu zéminni uzunluqi we kengliki boyiche aylinip chiqqin; chünki Men uni sanga ata qilimen, — dédi.
18 Shunga Abram chédirlirini yötkep, Hébron shehirige yéqin Mamrediki dubzarliqning yénigha bérip olturaqlashti; u shu yerde Perwerdigargha atap bir qurban’gah yasidi. Yar. 14:13.
 
 

13:3 Yar. 12:8.

13:4 Yar. 4:26; 12:8.

13:6 Yar. 36:7.

13:7 «U waqitta Qanaaniylar bilen Perizziyler shu zéminda turatti» — «Qanaaniylar we Perizziyler»ning tilgha élinishining sewebi belkim (1) Ibrahimning ailiside ichki jédel bolsa, etrapidiki butperesler aldida Ibrahimning Xuda toghruluq bergen guwahliqigha dagh chüshetti; (2) ichki jédel ailini ajizlashturuwétetti, shuning bilen etrapidiki qebililer pursettin paydilinip ulargha hujum qilishimu mumkin idi.

13:7 Yar. 12:6.

13:9 Yar. 20:15; 34:10.

13:10 «barliq tüzlenglik.... süyi intayin mol idi» — bu yerler hazir «Ölük Déngiz» etrapidiki qupquruq qaghjiraq jaylardur. «Perwerdigarning béghi» — démek, Érem béghi. «Misir zéminidek» — Misir zémini, bolupmu Nil deryasi etrapi tolimu munbet, süyi mol zémindur.

13:13 Yar. 18:20; Ez. 16:49.

13:15 «sen hazir körüwatqan bu barliq zéminni sanga ... bérimen» — u körüwatqan zémin Lut talliwalghan Iordan wadisini öz ichige alatti. Bu Xudaning birinchi qétim zéminni Ibrahimning nesligila emes, belki yene Ibrahimghimu bérimen, dep wede qilishi idi. Lékin emeliyette, Ibrahim ömride Pelestin zéminidin peqet bir parche yerlikla sétiwalghan (23-bab); shunga Xudaning bu wedisi Ibrahimning tirilghanda, zémin’gha mirasxor bolidighanliqini körsitidighan bir bésharet bolsa kérek.

13:15 Yar. 12:7; 15:7,18; 17:8; 26:4; Qan. 34:4; Ros. 7:5.

13:16 Yar. 15:5; 17:4; Qan. 10:22; Yer. 33:22; Rim. 4:17,18; Ibr. 11:12.

13:18 Yar. 14:13.