22
Toy ziyapiti toghrisidiki temsil
Luqa 14:15-24
Eysa ulargha yene temsiller bilen mundaq dédi:
Ersh padishahliqi xuddi öz oghli üchün toy ziyapitini teyyarlighan bir padishahqa oxshaydu. Luqa 14:6; Weh. 19:7. U chakarlirini toy ziyapitige teklip qilin’ghanlarni chaqirishqa ewetiptu, lékin ular kélishke unimaptu. U yene bashqa chakarlirini ewetip, ulargha tapilap: «Chaqirilghanlargha: — Mana, men ziyapitimni teyyar qildim; méning torpaqlirim, bordaq mallirim soyuldi, hemme nerse teyyar. Ziyapetke merhemet qilghay, deydu, dep éytinglar, — deptu. Biraq ular teklipini étibargha almay, birsi étizliqigha ketse, yene biri sodisigha kétiptu. Qalghanliri bolsa padishahning chakarlirini tutuwélip, xorlap öltürüwétiptu. Padishah buni anglap qattiq ghezeplinip, eskerlirini chiqirip, u qatillarni yoqitip, ularning shehirige ot qoyuwétiptu. Andin u chakarlirigha: «Toy ziyapiti teyyar boldi, lékin chaqirilghanlar méhmanliqqa munasip kelmidi. Emdi siler acha yollargha bérip, udul kelgen ademlerning hemmisini toy ziyapitige teklip qilinglar» deptu. 10 Buning bilen chakarlar yollargha chiqip, yaxshi bolsun, yaman bolsun, udul kelgenliki ademlerning hemmisini yighip ekeptu. Toy soruni méhmanlar bilen liq toluptu.
11 Padishah méhmanlar bilen körüshkili kirgende, u yerde ziyapet kiyimi kiymigen bir kishini körüptu. «Padishah méhmanlar bilen körüshkili kirgende, u yerde ziyapet kiyimi kiymigen bir kishini körüptu» — bu sözge qarighanda shu waqitlarda katta toy ziyapetliride sahibxan özi herbir méhman’gha alahide bir ziyapet kiyimi sowghat qilatti. Undaq kiyimni kiyishni ret qilish sahibxan’gha intayin bihörmetlik bolatti. 12 Padishah uningdin: «Burader, ziyapet kiyimi kiymey, bu yerge qandaq kirding?» dep soraptu, biraq u kishi jawab bérelmey qaptu. 13 Padishah chakarlirigha: «Uni put-qolliridin baghlap, téshidiki qarangghuluqqa achiqip tashlanglar! U yerde yigha-zarlar kötürülidu, chishlirini ghuchurlitidu» deptu. Mat. 8:12; 13:42; 24:51; 25:30; Luqa 13:28. 14 Chünki chaqirilghanlar köp, lékin tallan’ghanlar azdur. Mat. 20:16.
 
«Baj tapshuramduq?» dégen qiltaq
Mar. 12:13-17; Luqa 20:20-26
15 Buning bilen Perisiyler u yerdin chiqip, qandaq qilip uni öz sözi bilen tuzaqqa chüshürüsh heqqide meslihetleshti. Mar. 12:13; Luqa 20:20. 16 Ular muxlislirini Hérodning terepdarliri bilen bille uning yénigha ewetip:
— Ustaz, silini semimiy adem, kishilerge Xudaning yolini sadiqliq bilen ögitip kéliwatidu we ademlerge qet’iy yüz-xatire qilmay héchkimge yan basmaydu, dep bilimiz. «Hérod padishahning terepdarliri» — Hérod padishah Rim impériyesi teripidin teyinlen’gen bolup, u Yehudiy bolmighachqa Yehudiylarning köpinchisi uninggha intayin öch idi. Shundaq bolghini bilen öz menpeitini közleydighan, uni qollaydighan «Hérod terepdarliri» bar idi. «Hérodlar» toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.  


«Herodlar»ning nesepnamisi
17 Qéni, qandaq oylayla? Rim impératori Qeyserge baj-séliq tapshurush Tewrat qanunigha uyghunmu-yoq? — déyishti. «Rim impératori Qeyser...» — Rimning herbir impératorigha «Qeyser» dégen nam-unwan béreletti; mesilen, Qeyser Awghustus, Qeyser yulius, Qeyser Tibérius qatarliqlar. «Rim impératori Qeyserge baj-séliq tapshurush Tewrat qanunigha uyghunmu-yoq?» — eyni waqitta, Yehudiylar rimliqlarning zulmi astida yashawatqanidi, eger Eysa: «Rim impératorigha baj tapshurush toghra» dése, bu geptin azadliqni istigen Yehudiylar uni «Mana taza bir yalaqchi, xain iken» dep tillishatti. «Baj tapshurmasliq kérek» dégen bolsa, u Rim impériyesige qarshi chiqqan bolatti; andin ular uni Rim waliyisigha erz qilghan bolatti. Ular mushundaq soallarni sorash arqiliq Eysani gépidin tutuwélip, rimliqlarning qoligha tapshurup, uninggha ziyankeshlik qilmaqchi bolushqan.
18 Lékin Eysa ularning rezil niyitini bilip:
— Ey saxtipezler, méni némishqa sinimaqchisiler? 19 Qéni, bajgha tapshurulidighan bir tengge manga körsitinglar, — dédi. Ular bir dinar pulini ekeldi. 20 U ulardin:
— Buning üstidiki süret we nam-isim kimning? — dep soridi.
21 Qeyserning, — dep jawab berdi ular.
U ulargha: — Undaq bolsa, Qeyserning heqqini Qeyserge, Xudaning heqqini Xudagha tapshurunglar, — dédi. «Qeyserning heqqini Qeyserge, Xudaning heqqini Xudagha tapshurunglar» — Qeyserge Qeyserning heqqi (uning süriti chüshürülgen nerse)ni tapshurunglar — démek, baj tölesh kérek. Emma qandaq nerse üstide «Xudaning süriti» bar? Insan özi «Xudaning süriti» bolghachqa, biz pütünimizni Xudagha tapshurishimiz kérektur («Yar.» 1:26-27ni körüng).   Mat. 17:25; Rim. 13:7.
22 Ular bu sözni anglap, heyran bolup qélishti-de, uning yénidin kétip qaldi.
 
Tirilishke munasiwetlik mesile
Mar. 12:18-27; Luqa 20:27-40
23 Shu küni, «Ölgenler tirilmeydu» deydighan Saduqiylar uning aldigha kélip qistap soal qoydi: ««Ölgenler tirilmeydu» deydighan Saduqiylar» — «Saduqiylar» toghruluq 16:1diki izahatni we shundaqla «Tebirler»nimu körüng.   Mar. 12:18; Luqa 20:27; Ros. 23:8.
24 — Ustaz, Musa peyghember Tewratta: «Bir kishi perzentsiz ölüp ketse, uning aka yaki inisi tul yenggisini emrige élip, qérindishi üchün nesil qaldurushi lazim» dep tapilighan. «Bir kishi perzentsiz ölüp ketse, uning aka yaki inisi tul qalghan yenggisini emrige élip, qérindishi üchün nesil qaldurushi lazim» — «Qan.» 25:5.   Qan. 25:5-6; Yar. 38:8. 25 Burun arimizda yette aka-uka bar idi. Chongi öylen’gendin kéyin ölüp ketti. Perzent körmigenliktin, ayalini ikkinchi qérindishining emrige qaldurdi. 26 Biraq ikkinchisidiki ehwalmu uningkige oxshash boldi, andin bu ish üchinchiside taki yettinchi qérindashqiche oxshash dawamlashti.
27 Axirda, u ayalmu ölüp ketti. 28 Emdi tirilish künide bu ayal yette aka-ukining qaysisining ayali bolidu? Chünki uni hemmisi emrige alghan-de!
29 Eysa ulargha mundaq jawab berdi:
— Siler ne muqeddes yazmilarni ne Xudaning qudritini bilmigenlikinglar üchün azghansiler. 30 Chünki ölümdin tirilgende insanlar öylenmeydu, erge tegmeydu, belki Xudaning ershtiki perishtilirige oxshash bolidu.
31 Emdi ölümdin tirilish mesilisi heqqide Xudaning silerge éytqan: 32 «Men Ibrahim, Ishaq we Yaquplarning Xudasidurmen!» dégen shu sözini oqumidinglarmu? Xuda ölüklerning emes, belki tiriklerning Xudasidur!». «Men Ibrahim, Ishaq we Yaquplarning Xudasidurmen!» — «Mis.» 3:6.   Mis. 3:6,15.
33 Bu sözni anglighan xelq uning telimidin heyranuhes qélishti. Mat. 7:28.
 
Eng muhim emr
Mar. 12:28-34; Luqa 10:25-28
34 Perisiyler uning Saduqiylarning aghzini tuwaqlighanliqini anglap, bir yerge jem bolushti. Mar. 12:28. 35 Ularning arisidiki bir Tewrat-qanun ustazi uni sinash meqsitide uningdin: Luqa 10:25.
36 — Ustaz, Tewrat qanunidiki eng muhim emr qaysi? — dep qistap soridi.
37 U uninggha mundaq dédi:
— «Perwerdigar Xudayingni pütün qelbing, pütün jéning, pütün zéhning bilen söygin» «Perwerdigar Xudayingni pütün qelbing, pütün jéning, pütün zéhning bilen söygin» — «Qan.» 6:5.   Qan. 6:5; 10:12; 30:6; Luqa 10:27. 38 — eng ulugh, birinchi orunda turidighan emr mana shu. 39 Uninggha oxshaydighan ikkinchi emr bolsa «Qoshnangni özüngni söygendek söy». «Qoshnangni özüngni söygendek söy» — «Law.» 19:18.   Law. 19:18; Mar. 12:31; Rim. 13:9; Gal. 5:14; Ef. 5:2; 1Tés. 4:9; Yaq. 2:8. 40 Pütün Tewrat qanuni we peyghemberlerning sözliri bu ikki emrge ésilghan halda mangidu.
 
Qutquzghuchi-mesih — Dawutning oghli hem uning Rebbi
Mar. 12:35-37; Luqa 20:41-44
41 Perisiyler jem bolup turghan waqitta, Eysa ulardin: Mar. 12:35; Luqa 20:41.
42 — Mesih toghrisida qandaq oylawatisiler? U kimning oghli? — dep soridi.
Dawutning oghli, — déyishti ular.
43 U ulargha mundaq dédi:
Undaqta, néme üchün Zeburda Dawut uni Rohta «Rebbim» dep atap, — «Dawut uni Rohta «Rebbim» dep atap...» — «Rohta» — Xudaning Muqeddes Rohida.
44 «Perwerdigar méning Rebbimge éyttiki: —
«Men séning düshmenliringni ayighing astida dessetküche,
Ong yénimda olturghin!» — deydu? Dawut «Perwerdigar Méning Rebbimge éyttiki: — «Men séning düshmenliringni ayighing astida dessetküche, ong yénimda olturghin!» — deydu» — «Zeb.» 110:1.   Zeb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Ibr. 1:13; 10:13.
45 Dawut Mesihni shundaq «Rebbim» dep atighan tursa, emdi u qandaqmu Dawutning oghli bolidu? «Dawut Mesihni shundaq «Rebbim» dep atighan tursa, emdi u qandaqmu Dawutning oghli bolidu?» — démek, Qutquzghuchi-Mesih padishah Dawutning ewladi bolsimu, lékin padishah Dawut Mesihni «Rebbim» dégen yerde Mesih Dawuttin ulugh bolidu, hem tughulushtin burunla «Reb» süpitide idi.
46 We héchkim uninggha jawaben bir éghizmu söz qayturalmidi; shu kündin étibaren, héchkim uningdin soal sorashqimu pétinalmidi.
 
 

22:2 Luqa 14:6; Weh. 19:7.

22:11 «Padishah méhmanlar bilen körüshkili kirgende, u yerde ziyapet kiyimi kiymigen bir kishini körüptu» — bu sözge qarighanda shu waqitlarda katta toy ziyapetliride sahibxan özi herbir méhman’gha alahide bir ziyapet kiyimi sowghat qilatti. Undaq kiyimni kiyishni ret qilish sahibxan’gha intayin bihörmetlik bolatti.

22:13 Mat. 8:12; 13:42; 24:51; 25:30; Luqa 13:28.

22:14 Mat. 20:16.

22:15 Mar. 12:13; Luqa 20:20.

22:16 «Hérod padishahning terepdarliri» — Hérod padishah Rim impériyesi teripidin teyinlen’gen bolup, u Yehudiy bolmighachqa Yehudiylarning köpinchisi uninggha intayin öch idi. Shundaq bolghini bilen öz menpeitini közleydighan, uni qollaydighan «Hérod terepdarliri» bar idi. «Hérodlar» toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.

22:17 «Rim impératori Qeyser...» — Rimning herbir impératorigha «Qeyser» dégen nam-unwan béreletti; mesilen, Qeyser Awghustus, Qeyser yulius, Qeyser Tibérius qatarliqlar. «Rim impératori Qeyserge baj-séliq tapshurush Tewrat qanunigha uyghunmu-yoq?» — eyni waqitta, Yehudiylar rimliqlarning zulmi astida yashawatqanidi, eger Eysa: «Rim impératorigha baj tapshurush toghra» dése, bu geptin azadliqni istigen Yehudiylar uni «Mana taza bir yalaqchi, xain iken» dep tillishatti. «Baj tapshurmasliq kérek» dégen bolsa, u Rim impériyesige qarshi chiqqan bolatti; andin ular uni Rim waliyisigha erz qilghan bolatti. Ular mushundaq soallarni sorash arqiliq Eysani gépidin tutuwélip, rimliqlarning qoligha tapshurup, uninggha ziyankeshlik qilmaqchi bolushqan.

22:21 «Qeyserning heqqini Qeyserge, Xudaning heqqini Xudagha tapshurunglar» — Qeyserge Qeyserning heqqi (uning süriti chüshürülgen nerse)ni tapshurunglar — démek, baj tölesh kérek. Emma qandaq nerse üstide «Xudaning süriti» bar? Insan özi «Xudaning süriti» bolghachqa, biz pütünimizni Xudagha tapshurishimiz kérektur («Yar.» 1:26-27ni körüng).

22:21 Mat. 17:25; Rim. 13:7.

22:23 ««Ölgenler tirilmeydu» deydighan Saduqiylar» — «Saduqiylar» toghruluq 16:1diki izahatni we shundaqla «Tebirler»nimu körüng.

22:23 Mar. 12:18; Luqa 20:27; Ros. 23:8.

22:24 «Bir kishi perzentsiz ölüp ketse, uning aka yaki inisi tul qalghan yenggisini emrige élip, qérindishi üchün nesil qaldurushi lazim» — «Qan.» 25:5.

22:24 Qan. 25:5-6; Yar. 38:8.

22:32 «Men Ibrahim, Ishaq we Yaquplarning Xudasidurmen!» — «Mis.» 3:6.

22:32 Mis. 3:6,15.

22:33 Mat. 7:28.

22:34 Mar. 12:28.

22:35 Luqa 10:25.

22:37 «Perwerdigar Xudayingni pütün qelbing, pütün jéning, pütün zéhning bilen söygin» — «Qan.» 6:5.

22:37 Qan. 6:5; 10:12; 30:6; Luqa 10:27.

22:39 «Qoshnangni özüngni söygendek söy» — «Law.» 19:18.

22:39 Law. 19:18; Mar. 12:31; Rim. 13:9; Gal. 5:14; Ef. 5:2; 1Tés. 4:9; Yaq. 2:8.

22:41 Mar. 12:35; Luqa 20:41.

22:43 «Dawut uni Rohta «Rebbim» dep atap...» — «Rohta» — Xudaning Muqeddes Rohida.

22:44 Dawut «Perwerdigar Méning Rebbimge éyttiki: — «Men séning düshmenliringni ayighing astida dessetküche, ong yénimda olturghin!» — deydu» — «Zeb.» 110:1.

22:44 Zeb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Ibr. 1:13; 10:13.

22:45 «Dawut Mesihni shundaq «Rebbim» dep atighan tursa, emdi u qandaqmu Dawutning oghli bolidu?» — démek, Qutquzghuchi-Mesih padishah Dawutning ewladi bolsimu, lékin padishah Dawut Mesihni «Rebbim» dégen yerde Mesih Dawuttin ulugh bolidu, hem tughulushtin burunla «Reb» süpitide idi.