28
Malta arilida
Biz ⱪutulup saⱪ-salamǝt ⱪirƣaⱪⱪa qiⱪⱪandin keyin, u aralning Malta dǝp atilidiƣanliⱪini bilduⱪ. Yǝrlik hǝlⱪ bizgǝ intayin meⱨribanliⱪ bilǝn muamilǝ ⱪildi; qünki u qaƣda yamƣur yeƣip, ⱨawa soƣuⱪ bolƣaqⱪa, ular gülhan yeⱪip bizni kütüwaldi. «yǝrlik hǝlⱪ bizgǝ intayin meⱨribanliⱪ bilǝn muamilǝ ⱪildi» — «yǝrlik hǝlⱪ» degǝn ibarǝ grek tilida «saⱪalliⱪlar» deyilidu. Bu sɵz ularning yat tilliⱪ (demǝk, ibraniy, grek yaki latin tilliⱪ ǝmǝs) ikǝnlikini kɵrsitidu. Pawlus bir baƣlam otun terip kelip otⱪa taxliwidi, issiⱪtin etilip qiⱪⱪan bir zǝⱨǝrlik yilan uning ⱪolini qixliginiqǝ qaplixiwaldi. Xu yǝrliklǝr Pawlusning ⱪoliƣa yepixip turƣan yilanni kɵrüp, bir-birigǝ:
— Bu adǝm qoⱪum bir ⱪatil ikǝn! Dengizdin ⱪutulup qiⱪⱪan bolsimu, «Adilliⱪ» uning tirik ⱪelixiƣa yol ⱪoymidi, — deyixti. «Dengizdin ⱪutulup qiⱪⱪan bolsimu, «Adilliⱪ» uning tirik ⱪelixiƣa yol ⱪoymidi» — «Adilliⱪ» degǝn ular qoⱪunidiƣan butlardin biri bolƣan ayal ilaⱨ bolsa kerǝk.
Lekin Pawlus yilanni otning iqigǝ silkip atti, ɵzi bolsa ⱨeqⱪandaⱪ zǝhim yemidi. Mar. 16:18; Luⱪa 10:19. Hǝlⱪ uningƣa bǝdini ixxip ketidu yaki u tuyuⱪsiz yiⱪilip ɵlidu dǝp ⱪarap turatti. Lekin uzun waⱪit ⱪarap turup, uningda ⱨeqⱪandaⱪ binormal ⱨalǝtning bolmiƣanliⱪini kɵrüp, oyliƣinidin yenip:
— Bu bir ilaⱨ bolsa kerǝk! — deyixti. Ros. 14:11.
U yǝrning ǝtrapidiki yurtta, aral baxliⱪi (Publiyus dǝp atalƣan)ning birnǝqqǝ yǝr-etizliri bar idi. U bizni ɵyigǝ baxlap, üq kün ⱪizƣin meⱨman ⱪilip kütti. U qaƣda xundaⱪ boldiki, Publiyusning atisining ⱪizitmisi ɵrlǝp, tolƣaⱪ bolup yetip ⱪalƣanikǝn. Pawlus uning yeniƣa kirip, dua ⱪilip üstigǝ ⱪolini tǝgküzüp, uni saⱪaytip ⱪoydi. Xuningdin keyin araldiki ⱪalƣan kesǝllǝrning ⱨǝmmisi uning aldiƣa kelip, saⱪaytildi. 10 Ular bizning ⱨɵrmitimizgǝ nurƣun sowƣatlarni beƣixliƣan bolup, ahirda bu yǝrdin yǝnǝ yolƣa qiⱪⱪan waⱪtimizda, bizni yolƣa lazimliⱪ nǝrsǝ-kerǝklǝr bilǝn tǝminlidi.
 
Maltadin Rim xǝⱨirigǝ berix
11 Malta arilida Iskǝndǝriyǝdin kǝlgǝn, bexiƣa «Samawiy Ⱪoxkezǝk» ilaⱨlirining nǝⱪixliri oyulƣan bir kemǝ ⱪixliƣanidi. Aralda üq ay turƣandin keyin, bu kemǝ bilǝn yolƣa qiⱪtuⱪ. «bexiƣa «Samawiy Ⱪoxkezǝk» ilaⱨlirining nǝⱪixliri oyulƣan bir kemǝ» — «Samawiy Ⱪoxkezǝk» bolsa rimliⱪlarning qoⱪunƣan ilaⱨliri «Kastor bilǝn Polluks» (grek tilida «Dioskuri») idi. Dengizqilar ularni dengiz sǝpǝrlirini onguxluⱪ ⱪilidu, dǝp ⱪaraytti. 12 Sirakoza xǝⱨirigǝ kelip, u yǝrdǝ üq kün turduⱪ. 13 Andin aylinip mengip, Italiyǝdiki Regiyum xǝⱨirigǝ kǝlduⱪ. Ətisi xamal yɵnilixi ɵzgirip jǝnubtin qiⱪixi bilǝn, ikkinqi küni Puteoli xǝⱨirigǝ yetip kǝlduⱪ. 14 U yǝrdǝ birnǝqqǝ ⱪerindaxlarni taptuⱪ, ularning ɵtünüxliri bilǝn biz ularda bir ⱨǝptǝ turduⱪ. Xundaⱪ ⱪilip biz Rim xǝⱨirigǝ yetip kǝlduⱪ. 15 Keliwatⱪanliⱪimizdin hǝwǝr tapⱪan xu yǝrdiki ⱪerindaxlar bizni ⱪarxi elix üqün xǝⱨǝrdin qiⱪip ⱨǝtta «Apiyus baziri»ƣiqǝ, bǝziliri «Üq Saray»ƣiqǝ kǝlgǝnidi. Pawlus ularni kɵrgǝndǝ, Hudaƣa rǝⱨmǝt eytip, ƣǝyrǝtlǝndi. «xu yǝrdiki ⱪerindaxlar bizni ⱪarxi elix üqün xǝⱨǝrdin qiⱪip ⱨǝtta «Apiyus baziri»ƣiqǝ, bǝziliri «Üq Saray»ƣiqǝ kǝlgǝnidi» — «Apiyus baziri» Rimdin 71 kilometr, «Üq Saray» 55 kilometr yiraⱪ idi.
 
Pawlus Rim xǝⱨiridǝ
16 Rim xǝⱨirigǝ kirginimizdǝ, yüzbexi mǝⱨbuslarni orda ⱪarawul begigǝ tapxurdi; lekin Pawlusning birla kɵzǝtküqi lǝxkǝr bilǝn bir ɵydǝ ayrim turuxiƣa ruhsǝt ⱪilindi. yüzbexi mǝⱨbuslarni orda ⱪarawul begigǝ tapxurdi» — muxu sɵzlɵr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu.   Ros. 24:23; 27:3. 17 Üq kündin keyin, u u yǝrdiki Yǝⱨudiylarning kattiwaxlirini ɵzi bilǝn kɵrüxüxkǝ qaⱪirdi. Ular jǝm bolƣanda, u mundaⱪ dedi:
— Ⱪerindaxlar! Mǝn hǝlⱪimizgǝ yaki ata-bowilirimizdin ⱪaldurulƣan ɵrp-adǝtlǝrgǝ ⱪarxi ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmiƣan bolsammu, Yerusalemda turƣinimda tutⱪun ⱪilinip rimliⱪlarning ⱪoliƣa tapxuruldum. Ros. 24:12; 25:8. 18 Rimliⱪlar meni soraⱪⱪa tartip, mǝndǝ ɵlüm jazasiƣa mǝⱨkum ⱪilƣudǝk birǝr jinayǝt bolmiƣaqⱪa, meni ⱪoyuwǝtmǝkqi boldi. 19 Lekin Yǝⱨudiylar buningƣa ⱪarxiliⱪ bildürgǝqkǝ, Ⱪǝysǝrgǝ murajiǝt ⱪilixⱪa mǝjbur boldum. Bularni deginim bilǝn, bu mening ɵz hǝlⱪim üstidin xikayitim bar degǝnlikim ǝmǝs. 20 Xu sǝwǝbtin mǝn silǝr bilǝn yüz kɵrüxüx wǝ bu ⱨǝⱪtǝ silǝrgǝ eytix üqün silǝrni bu yǝrgǝ qaⱪirdim. Qünki bu zǝnjir bilǝn baƣlinixning sǝwǝbi dǝl Israilning kütkǝn ümididur. Ros. 23:6; 24:21.
21 Ular Pawlusⱪa:
— Biz bolsaⱪ Yǝⱨudiyǝdin sǝn toƣruluⱪ hǝt almiduⱪ, yaki u yǝrdin kǝlgǝn ⱪerindaxlarning ⱨeqⱪaysisimu sǝn toƣruluⱪ birǝr yaman hǝwǝr ǝkǝlmidi yaki yaman gepingni ⱪilmidi. 22 Lekin sening pikirliringni angliƣumiz bar. Qünki ⱨǝmmǝ yǝrdǝ kixilǝrning sǝn tǝwǝ bolƣan bu mǝzⱨǝpkǝ ⱪarxi sɵzlǝwatⱪanliⱪidin hǝwirimiz bar! — deyixti.
23 Xuning bilǝn ular Pawlus bilǝn kɵrüxüxkǝ bir künni bekitti. U küni nurƣun kixilǝr uning turalƣusiƣa kǝlgǝnidi; u tang atⱪandin kǝqkiqǝ ularƣa sɵz-kalamni xǝrⱨlǝp, Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨǝⱪⱪidǝ toluⱪ guwaⱨliⱪ berip, Tǝwrat ⱨǝm pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliridin nǝⱪil kǝltürüp, ularni Əysa toƣruluⱪ ⱪayil ⱪilixⱪa küqidi. «u tang atⱪandin kǝqkiqǝ ularƣa sɵz-kalamni xǝrⱨlǝp, Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨǝⱪⱪidǝ toluⱪ guwaⱨliⱪ berip, Tǝwrat ⱨǝm pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliridin nǝⱪil kǝltürüp, ularni Əysa toƣruluⱪ ⱪayil ⱪilixⱪa küqidi» — «Tǝwrat ⱨǝm pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliri» toƣruluⱪ 24:14 wǝ uningdiki izaⱨatni kɵrüng. Muxu yǝrdǝ «Tǝwrat» grek tilida «Musaning (Tǝwrat) ⱪanuni».   Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Ⱪan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zǝb. 132:11; Yǝx. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yǝr. 23:5; 33:14; Əz. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20. 24 Uning sɵzlirigǝ bǝzilǝr ixǝndürüldi, bǝzilǝr ixinixni rǝt ⱪildi. Ros. 17:4. 25 Ular Pawlusning mundaⱪ bir sɵzni ⱪilixi bilǝn ɵzara kelixǝlmǝy ⱪaytip kǝtti. U mundaⱪ dedi:
— Muⱪǝddǝs Roⱨ Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ ata-bowilirimizƣa munu sɵzni dǝl jayida eytⱪan:
26 — «Barƣin; muxu hǝlⱪⱪǝ mundaⱪ dǝp eytⱪin: —
«Silǝr anglaxni anglaysilǝr, biraⱪ qüxǝnmǝysilǝr;
Kɵrüxni kɵrüsilǝr, biraⱪ bilip yǝtmǝysilǝr. Yǝx. 6:9; Əz. 12:2; Mat. 13:14; Mar. 4:12; Luⱪa 8:10; Yⱨ. 12:40; Rim. 11:8.
27 Qünki muxu hǝlⱪning yürikini may ⱪaplap kǝtkǝn,
Ular angliƣanda ⱪulaⱪlirini eƣir ⱪiliwalƣan,
Ular kɵzlirini yumuwalƣan;
Undaⱪ bolmisidi, ular kɵzliri bilǝn kɵrüp,
Ⱪuliⱪi bilǝn anglap,
Kɵngli bilǝn qüxinip,
Ɵz yolidin yanduruluxi bilǝn,
Mǝn ularni saⱪaytⱪan bolattim»». «Qünki muxu hǝlⱪning yürikini may ⱪaplap kǝtkǝn, ... undaⱪ bolmisidi, ular kɵzliri bilǝn kɵrüp, ⱪuliⱪi bilǝn anglap, kɵngli bilǝn qüxinip, ɵz yolidin yanduruluxi bilǝn, mǝn ularni saⱪaytⱪan bolattim» — «Yǝx.» 6:9-10din nǝⱪil kǝltürülgǝn.   Yǝx. 6:9,10.
28-29 Xunga bilixinglar kerǝkki, Hudaning bu nijatliⱪi yat ǝlliklǝrgǝ ǝwǝtiliwatidu. Ular bolsa uningƣa ⱪulaⱪ salmay ⱪalmaydu! — dedi. U bu sɵzlǝrni eytⱪanda Yǝⱨudiylar ɵz-ara ⱪattiⱪ talax-tartix ⱪilixip kǝtti. «U bu sɵzlǝrni eytⱪanda Yǝⱨudiylar ɵz-ara ⱪattiⱪ talax-tartix ⱪilixip kǝtti» — muxu sɵzlǝr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu.
30  Pawlus ɵzi ijarigǝ alƣan ɵydǝ toluⱪ ikki yil turdi wǝ bu yǝrdǝ uning bilǝn kɵrüxüxkǝ kǝlgǝn ⱨǝmmǝ kixilǝrni ⱪobul ⱪilip, 31 tolimu yürǝklik bilǝn ⱨǝm ⱨeq tosalƣuƣa uqrimay, Hudaning padixaⱨliⱪini jar ⱪilip, Rǝb Əysa Mǝsiⱨkǝ dair ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni yǝtküzüp tǝlim bǝrdi.

28:2 «yǝrlik hǝlⱪ bizgǝ intayin meⱨribanliⱪ bilǝn muamilǝ ⱪildi» — «yǝrlik hǝlⱪ» degǝn ibarǝ grek tilida «saⱪalliⱪlar» deyilidu. Bu sɵz ularning yat tilliⱪ (demǝk, ibraniy, grek yaki latin tilliⱪ ǝmǝs) ikǝnlikini kɵrsitidu.

28:4 «Dengizdin ⱪutulup qiⱪⱪan bolsimu, «Adilliⱪ» uning tirik ⱪelixiƣa yol ⱪoymidi» — «Adilliⱪ» degǝn ular qoⱪunidiƣan butlardin biri bolƣan ayal ilaⱨ bolsa kerǝk.

28:5 Mar. 16:18; Luⱪa 10:19.

28:6 Ros. 14:11.

28:11 «bexiƣa «Samawiy Ⱪoxkezǝk» ilaⱨlirining nǝⱪixliri oyulƣan bir kemǝ» — «Samawiy Ⱪoxkezǝk» bolsa rimliⱪlarning qoⱪunƣan ilaⱨliri «Kastor bilǝn Polluks» (grek tilida «Dioskuri») idi. Dengizqilar ularni dengiz sǝpǝrlirini onguxluⱪ ⱪilidu, dǝp ⱪaraytti.

28:15 «xu yǝrdiki ⱪerindaxlar bizni ⱪarxi elix üqün xǝⱨǝrdin qiⱪip ⱨǝtta «Apiyus baziri»ƣiqǝ, bǝziliri «Üq Saray»ƣiqǝ kǝlgǝnidi» — «Apiyus baziri» Rimdin 71 kilometr, «Üq Saray» 55 kilometr yiraⱪ idi.

28:16 yüzbexi mǝⱨbuslarni orda ⱪarawul begigǝ tapxurdi» — muxu sɵzlɵr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu.

28:16 Ros. 24:23; 27:3.

28:17 Ros. 24:12; 25:8.

28:20 Ros. 23:6; 24:21.

28:23 «u tang atⱪandin kǝqkiqǝ ularƣa sɵz-kalamni xǝrⱨlǝp, Hudaning padixaⱨliⱪi ⱨǝⱪⱪidǝ toluⱪ guwaⱨliⱪ berip, Tǝwrat ⱨǝm pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliridin nǝⱪil kǝltürüp, ularni Əysa toƣruluⱪ ⱪayil ⱪilixⱪa küqidi» — «Tǝwrat ⱨǝm pǝyƣǝmbǝrlǝrning yazmiliri» toƣruluⱪ 24:14 wǝ uningdiki izaⱨatni kɵrüng. Muxu yǝrdǝ «Tǝwrat» grek tilida «Musaning (Tǝwrat) ⱪanuni».

28:23 Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Ⱪan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zǝb. 132:11; Yǝx. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yǝr. 23:5; 33:14; Əz. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20.

28:24 Ros. 17:4.

28:26 Yǝx. 6:9; Əz. 12:2; Mat. 13:14; Mar. 4:12; Luⱪa 8:10; Yⱨ. 12:40; Rim. 11:8.

28:27 «Qünki muxu hǝlⱪning yürikini may ⱪaplap kǝtkǝn, ... undaⱪ bolmisidi, ular kɵzliri bilǝn kɵrüp, ⱪuliⱪi bilǝn anglap, kɵngli bilǝn qüxinip, ɵz yolidin yanduruluxi bilǝn, mǝn ularni saⱪaytⱪan bolattim» — «Yǝx.» 6:9-10din nǝⱪil kǝltürülgǝn.

28:27 Yǝx. 6:9,10.

28:28-29 «U bu sɵzlǝrni eytⱪanda Yǝⱨudiylar ɵz-ara ⱪattiⱪ talax-tartix ⱪilixip kǝtti» — muxu sɵzlǝr bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ tepilmaydu.