29
Pirǝwn wǝ Misirni ǝyiblǝydiƣan bexarǝt
Oninqi yili, oninqi ayning on ikkinqi künidǝ Pǝrwǝrdigarning sɵzi manga kelip mundaⱪ deyildi: —
I insan oƣli, yüzüngni Misir padixaⱨi Pirǝwngǝ ⱪaritip uni wǝ Misirning barliⱪ ǝⱨlini ǝyiblǝp bexarǝt berip munu sɵzlǝrni degin: — «Misirning barliⱪ ǝⱨlini ǝyiblǝp bexarǝt berip...» — Misir ikki ⱪisimƣa, yǝni «tɵwǝn Misir» wǝ «yuⱪiriⱪi Misir»ƣa bɵlüngǝn. «Misirning barliⱪ ǝⱨlini...» degǝn sɵz bu ikki ⱪismiƣa ⱪaritilƣan.
Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «I ɵz-ɵzigǝ: «Bu dǝrya ɵzümningki, mǝn uni ɵzüm üqün yaratⱪanmǝn» degüqi bolƣan, ɵz dǝryaliri otturisida yatⱪan yoƣan ǝjdiⱨa Misir padixaⱨi Pirǝwn, mana, Mǝn sanga ⱪarximǝn! Zǝb. 74:13,14; Yǝx. 27:1; 51:9
Mǝn ⱪarmaⱪlarni engǝkliringgǝ selip, dǝryaliringdiki beliⱪlarni ɵz ⱪasiraⱪliringƣa qaplaxturup seni dǝryaliring otturisidin qiⱪirimǝn; dǝryaliringdiki barliⱪ beliⱪlar ⱪasiraⱪliringƣa qaplixidu. Mǝn seni, yǝni sǝn wǝ dǝryaliringdiki barliⱪ beliⱪlarni qɵl-bayawanƣa taxlaymǝn; sǝn dalaƣa qüxüp yiⱪilisǝn. Ⱨeqkim seni yiƣmaydu, dǝpnǝ ⱪilmaydu; Mǝn seni yǝr yüzidiki ⱨaywanlar, asmandiki uqar-ⱪanatlarning ozuⱪi boluxⱪa tǝⱪdim ⱪilimǝn. Xuning bilǝn Misirda barliⱪ turuwatⱪanlar Mening Pǝrwǝrdigar ikǝnlikimni tonup yetidu; qünki ular Israil jǝmǝtigǝ «ⱪomux ⱨasa» bolƣan. «ⱪomux ⱨasa» — demǝk, tayanƣili bolmaydiƣan, ixǝnqsiz yardǝm. 7-ayǝtni kɵrüng.   2Pad. 18:21; Yǝx. 36:6 Ular seni ⱪol bilǝn tutⱪanda, sǝn yerilip, ularning pütkül mürilirini tiliwǝtting; ular sanga tayanƣanda, sǝn sunup, pütkül bǝllirini mitkut ⱪiliwǝtting».
Əmdi Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: «Mana, Mǝn üstünggǝ bir ⱪiliq qiⱪirip, sǝndiki insan wǝ ⱨaywanlarni ⱪiriwetimǝn. Misir zemini wǝyranǝ wǝ harabilǝr bolup ⱪalidu; xuning bilǝn ular Mening Pǝrwǝrdigar ikǝnlikimni tonup yetidu; qünki Pirǝwn: «Nil dǝryasi meningki, mǝn uni yaratⱪanmǝn» degǝnidi.
10 Xunga mana, Mǝn sanga ⱨǝm sening dǝryaliringƣa ⱪarximǝn; Mǝn Misir zeminini Migdoldin Sǝwǝngiqǝ, yǝni Efiopiyǝning qegrasiƣiqǝ pütünlǝy harabǝ-wǝyranǝ ⱪiliwetimǝn. «Misir zeminini Migdoldin Sǝwǝngiqǝ, yǝni Efiopiyǝning qegrasiƣiqǝ...» — «Migdol» bǝlkim Nil dǝryasining deltisida, «Sǝwǝn» bolsa ⱨazirⱪi «Aswan» (qong damba yasalƣan) xǝⱨǝrni kɵrsitidu. 11 Ⱪiriⱪ yil iqidǝ, insanning yaki ⱨaywanning ayiƣi uni besip ɵtmǝydu wǝ uningda ⱨeq adǝm turmaydu. 12 Mǝn Misir zeminini wǝyran ⱪilinƣan zeminlar arisida wǝyran ⱪilimǝn; wǝ uning xǝⱨǝrliri harabǝ ⱪilinƣan xǝⱨǝrlǝr arisida ⱪiriⱪ yil wǝyran bolidu; Mǝn Misirliⱪlarni ǝllǝr arisiƣa tarⱪitiwetimǝn, ularni mǝmlikǝtlǝr arisiƣa taritimǝn». «zeminini wǝyran ⱪilinƣan zeminlǝr arisida wǝyran ⱪilimǝn» — bu wǝ uningƣa ohxap ketidiƣan ibarilǝr bǝlkim «dunya boyiqǝ uni ǝng wǝyranǝ zemin ⱪilimǝn» degǝn mǝnidǝ. «uning xǝⱨǝrliri harabǝ ⱪilinƣan xǝⱨǝrlǝr arisida ⱪiriⱪ yil wǝyran bolidu» — «ⱪiriⱪ yil wǝyran bolux»ni kɵrsǝtkǝn bu bexarǝt, bǝlkim birinqi ⱪetim miladiyǝdin ilgiriki 525-487-yillarda, Pars imperatori «Kambisis»ning Misir üstidin rǝⱨimsiz ⱨɵküm sürüxi, xuningdǝk Misirning pǝs orunƣa qüxürülüxi bilǝn ǝmǝlgǝ axurulƣan. Biraⱪ xu dǝwrdǝ Misirda «uningda ⱨeq adǝm turmaydu» degǝn (11-ayǝttiki) bexarǝt toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulmidi. Xunga bexarǝtning toluⱪ ǝmǝlgǝ axuruluxi Mǝsiⱨning dunyaƣa ⱪaytip kelixi bilǝn bolidu, dǝp oylaymiz. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.
13 Biraⱪ Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: «Ⱪiriⱪ yilning ahirida Mǝn Misirliⱪlarni tarⱪitilƣan ǝllǝrdin yiƣip ⱪayturimǝn; 14 Mǝn Misirni sürgündin ǝsligǝ kǝltürüp, ularni Patros zeminiƣa, yǝni tuƣulƣan zeminƣa ⱪayturimǝn; ular xu yǝrdǝ tɵwǝn dǝrijilik bir mǝmlikǝt bolidu. 15 U mǝmlikǝtlǝr arisida ǝng tɵwǝn turidu; u ⱪaytidin ɵzini baxⱪa ǝllǝr üstigǝ kɵtürmǝydu; Mǝn ularni pǝsǝytimǝnki, ular ⱪaytidin baxⱪa ǝllǝr üstidin ⱨɵküm sürmǝydu. 16  Misir ⱪaytidin Israil jǝmǝtining tayanqisi bolmaydu; ǝksiqǝ ular daim Israil üqün uningdin panaⱨ izdǝx gunaⱨining ǝslǝtmisi bolidu; andin ular Mening Rǝb Pǝrwǝrdigar ikǝnlikimni bilip yetidu». «Misir ⱪaytidin Israil jǝmǝtining tayanqisi bolmaydu; ǝksiqǝ ular daim Israil üqün uningdin panaⱨ izdǝx gunaⱨining ǝslǝtmisi bolidu» — Israillar ⱨǝrdaim Misirdin panaⱨ izdǝp kǝlgǝn, bu Hudaƣa ixǝnmǝslik gunaⱨi bolƣan.   Yiƣ. 4:17
 
Misir wǝ Babil
17 Yigirmǝ yǝttinqi yili, birinqi ayning birinqi künidǝ xundaⱪ boldiki, Pǝrwǝrdigarning sɵzi manga kelip mundaⱪ deyildi: — «Yigirmǝ yǝttinqi yili, birinqi ayning birinqi künidǝ ... Pǝrwǝrdigarning sɵzi manga kelip mundaⱪ deyildi» — oⱪurmǝnlǝr bǝlkim xuningƣa diⱪⱪǝt ⱪilƣan boluxi mumkinki, Misir toƣruluⱪ bu bexarǝt yuⱪiriⱪi bexarǝtlǝrdin 17 yil keyin berilgǝn. Xübⱨisizki, u Misir toƣrisidiki bexarǝtlǝrni jǝm ⱪilip toluⱪ bolsun dǝp muxu yǝrdǝ ⱪoxulƣan.
18 I insan oƣli, Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Turƣa jǝng ⱪilixta ⱪoxunini ⱪattiⱪ japaliⱪ ǝmgǝkkǝ saldi; xuning bilǝn ⱨǝrbir bax taⱪir bolup kǝtti, ⱨǝrbir mürǝ sürkilip yeƣir bolup kǝtti; biraⱪ nǝ u nǝ ⱪoxuni Tur bilǝn ⱪarxilaxⱪan ǝmgǝktǝ ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝⱪ almidi; «Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Turƣa jǝng ⱪilixta ⱪoxunini ⱪattiⱪ japaliⱪ ǝmgǝkkǝ saldi... biraⱪ nǝ u nǝ ⱪoxuni Tur bilǝn ⱪarxilaxⱪan ǝmgǝktǝ ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝⱪ almidi» — ǝmǝliyǝttǝ Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Tur xǝⱨirini 13 yil muⱨasirigǝ aldi! U ahirda Babilƣa tǝslim boldi, biraⱪ bu sɵzgǝ ⱪariƣanda Neboⱪadnǝsar uningdin ⱨeq payda kɵrmigǝn. 19 xunga Rǝb Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mana, Mǝn Misir zeminini Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsarƣa tǝⱪdim ⱪilimǝn; u uning bayliⱪlirini elip, oljisini bulap, ƣǝnimitini tutup elip ketidu; bular uning ⱪoxuni üqün ix ⱨǝⱪⱪi bolidu. 20 Mǝn uningƣa Turƣa jǝng ⱪilƣanning ix ⱨǝⱪⱪi üqün Misir zeminini tǝⱪdim ⱪildim; qünki ular Meni dǝp ǝjir ⱪildi, — dǝydu Rǝb Pǝrwǝrdigar. «Mǝn uningƣa Turƣa jǝng ⱪilƣanning ix ⱨǝⱪⱪi üqün Misir zeminini tǝⱪdim ⱪildim» — ibraniy tilida muxu yǝrdǝ «Turƣa» degǝnlik «uningƣa» deyilidu. 18-ayǝtni kɵrüng.
21 — Mǝn xu kündǝ Israil jǝmǝti üqün bir münggüz ɵstürüp qiⱪirimǝn, wǝ sǝn Əzakiyalning aƣzingni ular arisida aqimǝn; xuning bilǝn ular Mening Pǝrwǝrdigar ikǝnlikimni bilip yetidu. «Mǝn xu kündǝ Israil jǝmǝti üqün bir münggüz ɵstürüp qiⱪirimǝn» — Tǝwratta, «münggüz»lǝr kɵp ⱨallarda adǝmlǝrning abruy-xɵⱨritini yaki ⱨoⱪuⱪini bildüridu. Muxu yǝrdǝ Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨni kɵrsitixi mumkin. «Zǝbur» 132-küy, 17-ayǝtni kɵrüng. Bu münggüzlǝr adǝmning bexidin ɵskǝn ǝmǝs, ǝlwǝttǝ!
 
 

29:2 «Misirning barliⱪ ǝⱨlini ǝyiblǝp bexarǝt berip...» — Misir ikki ⱪisimƣa, yǝni «tɵwǝn Misir» wǝ «yuⱪiriⱪi Misir»ƣa bɵlüngǝn. «Misirning barliⱪ ǝⱨlini...» degǝn sɵz bu ikki ⱪismiƣa ⱪaritilƣan.

29:3 Zǝb. 74:13,14; Yǝx. 27:1; 51:9

29:6 «ⱪomux ⱨasa» — demǝk, tayanƣili bolmaydiƣan, ixǝnqsiz yardǝm. 7-ayǝtni kɵrüng.

29:6 2Pad. 18:21; Yǝx. 36:6

29:10 «Misir zeminini Migdoldin Sǝwǝngiqǝ, yǝni Efiopiyǝning qegrasiƣiqǝ...» — «Migdol» bǝlkim Nil dǝryasining deltisida, «Sǝwǝn» bolsa ⱨazirⱪi «Aswan» (qong damba yasalƣan) xǝⱨǝrni kɵrsitidu.

29:12 «zeminini wǝyran ⱪilinƣan zeminlǝr arisida wǝyran ⱪilimǝn» — bu wǝ uningƣa ohxap ketidiƣan ibarilǝr bǝlkim «dunya boyiqǝ uni ǝng wǝyranǝ zemin ⱪilimǝn» degǝn mǝnidǝ. «uning xǝⱨǝrliri harabǝ ⱪilinƣan xǝⱨǝrlǝr arisida ⱪiriⱪ yil wǝyran bolidu» — «ⱪiriⱪ yil wǝyran bolux»ni kɵrsǝtkǝn bu bexarǝt, bǝlkim birinqi ⱪetim miladiyǝdin ilgiriki 525-487-yillarda, Pars imperatori «Kambisis»ning Misir üstidin rǝⱨimsiz ⱨɵküm sürüxi, xuningdǝk Misirning pǝs orunƣa qüxürülüxi bilǝn ǝmǝlgǝ axurulƣan. Biraⱪ xu dǝwrdǝ Misirda «uningda ⱨeq adǝm turmaydu» degǝn (11-ayǝttiki) bexarǝt toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulmidi. Xunga bexarǝtning toluⱪ ǝmǝlgǝ axuruluxi Mǝsiⱨning dunyaƣa ⱪaytip kelixi bilǝn bolidu, dǝp oylaymiz. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.

29:16 «Misir ⱪaytidin Israil jǝmǝtining tayanqisi bolmaydu; ǝksiqǝ ular daim Israil üqün uningdin panaⱨ izdǝx gunaⱨining ǝslǝtmisi bolidu» — Israillar ⱨǝrdaim Misirdin panaⱨ izdǝp kǝlgǝn, bu Hudaƣa ixǝnmǝslik gunaⱨi bolƣan.

29:16 Yiƣ. 4:17

29:17 «Yigirmǝ yǝttinqi yili, birinqi ayning birinqi künidǝ ... Pǝrwǝrdigarning sɵzi manga kelip mundaⱪ deyildi» — oⱪurmǝnlǝr bǝlkim xuningƣa diⱪⱪǝt ⱪilƣan boluxi mumkinki, Misir toƣruluⱪ bu bexarǝt yuⱪiriⱪi bexarǝtlǝrdin 17 yil keyin berilgǝn. Xübⱨisizki, u Misir toƣrisidiki bexarǝtlǝrni jǝm ⱪilip toluⱪ bolsun dǝp muxu yǝrdǝ ⱪoxulƣan.

29:18 «Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Turƣa jǝng ⱪilixta ⱪoxunini ⱪattiⱪ japaliⱪ ǝmgǝkkǝ saldi... biraⱪ nǝ u nǝ ⱪoxuni Tur bilǝn ⱪarxilaxⱪan ǝmgǝktǝ ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝⱪ almidi» — ǝmǝliyǝttǝ Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Tur xǝⱨirini 13 yil muⱨasirigǝ aldi! U ahirda Babilƣa tǝslim boldi, biraⱪ bu sɵzgǝ ⱪariƣanda Neboⱪadnǝsar uningdin ⱨeq payda kɵrmigǝn.

29:20 «Mǝn uningƣa Turƣa jǝng ⱪilƣanning ix ⱨǝⱪⱪi üqün Misir zeminini tǝⱪdim ⱪildim» — ibraniy tilida muxu yǝrdǝ «Turƣa» degǝnlik «uningƣa» deyilidu. 18-ayǝtni kɵrüng.

29:21 «Mǝn xu kündǝ Israil jǝmǝti üqün bir münggüz ɵstürüp qiⱪirimǝn» — Tǝwratta, «münggüz»lǝr kɵp ⱨallarda adǝmlǝrning abruy-xɵⱨritini yaki ⱨoⱪuⱪini bildüridu. Muxu yǝrdǝ Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨni kɵrsitixi mumkin. «Zǝbur» 132-küy, 17-ayǝtni kɵrüng. Bu münggüzlǝr adǝmning bexidin ɵskǝn ǝmǝs, ǝlwǝttǝ!